Περίληψη
Το γεγονός ότι αρκετοί φοιτητές διακόπτουν τις σπουδές τους στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο αποτελεί ένα θέμα μεγάλης σημασίας, δεδομένης της εξέλιξης της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Σε πρώτη φάση, προτείνουμε την ανάλυση των αιτιών και εκδηλώσεων της διακοπής φοίτησης. Στη συνέχεια, εξετάζουμε τους λόγους που οδηγούν στην επανάληψη φοίτησης. Η έρευνά μας λαμβάνει ως μελέτη περίπτωσης το μεταπτυχιακό της γαλλικής γλώσσας του ΕΑΠ. Το άρθρο τελειώνει με την παρουσίαση στρατηγικών μείωσης διακοπής/ επανάληψης της φοίτησης , ως μέσο κατανόησης της διακοπής της φοίτησης.
Abstract
The fact that some students drop-out in the Open University is becoming increasingly important as distance education is in a big evolution. This paper first advances the reasons and the manifestations of the student drop- out. Then, it explores the reasons of the student redouble. The post graduate french course of the Greek Open University is the case study of this approach. The paper concludes with propositions of student drop- out and with an assessment of the applicability of this research to provide the basis for understanding student drop-out in distance education...
Με τη συνθήκη Jomtien για την πρωτοβουλία της εκπαίδευσης για όλους, η επανάληψη / διακοπή της φοίτησης θεωρείται εμπόδιο για τη βελτίωση της εκπαίδευσης. H επιβάρυνση είναι τόσο εκπαιδευτική, με την έλλειψη ανάπτυξης ανθρωπίνων πηγών,
όσο και οικονομική με την απώλεια μεγάλων χρηματικών ποσών.
Στην εκπαίδευση από απόσταση η διακοπή της φοίτησης αποτελεί αντικείμενο ειδικής έρευνας διότι εκτός από τους οικονομικούς παράγοντες υπεισέρχονται και άξονες που απορρέουν από την ευελιξία και την ιδιομορφία αυτού του συστήματος. Για πολλούς υποστηρικτές της συμβατικής εκπαίδευσης, η ευκαμψία και η ιδιαιτερότητα της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης συνδέονται με τα χαμηλότερα ποσοστά επιτυχίας στις θεματικές ενότητες σε σχέση με την παραδοσιακή εκπαίδευση. ΄΄Στην ανωτάτη εκπαίδευση, τα ποσοστά επανάληψης είναι υψηλά στα πανεπιστήμια χωρίς εισαγωγικές εξετάσεις, χαμηλά στα πανεπιστήμια όπου η εισαγωγή γίνεται μετά από συναγωνισμό ή μετά από προεπιλογή΄΄ [Magnen, 2000].
Tίθεται το εξής ερώτημα : Το ποσοστό διακοπής ή επιτυχίας των φοιτητών μπορεί να αποτελέσει μέτρο, κριτήριο, επιτυχίας του συστήματος της ανοικτής εκπαίδευσης; Για τους σχεδιαστές της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης δεν ισχύει ολότελα το παραπάνω ερώτημα, δεδομένου ότι υπάρχουν φοιτητές που γράφονται στο ανοικτό πανεπιστήμιο χωρίς να προβλέψουν ότι έχουν να κάνουν εργασίες και να συμπληρώσουν ένα συγκεκριμένο βαθμό, που θα τους επιτρέψει να δώσουν εξετάσεις. Υπάρχουν επίσης φοιτητές που δεν θεωρούνται θεσμικά φοιτητές γιατί δεν έχουν ποτέ διαβάσει ή δεν έστειλαν ποτέ καμιά εργασία .Υπάρχουν πανεπιστήμια ανοικτής εκπαίδευσης που εγγράφουν εκ νέου τους φοιτητές που παρακολουθούν τα μαθήματα, μετά από τρεις μήνες φοίτησης, ενώ απορρίπτουν τους υπόλοιπους .Το British Open University αποτελεί μια τέτοια περίπτωση. ΄΄Μερικοί φοιτητές δεν αρχίζουν ποτέ να μελετούν το μάθημα και δεν θεωρούνται από το Πανεπιστήμιο ότι το έχουν παρακολουθήσει. Μια τέτοια περίπτωση υπήρξε το ήμισυ των φοιτητών που έκαναν εγγραφή στο Πανεπιστήμιο της Αταμπάσκα στον Καναδά το 1978΄΄[Rumble, 1993,93]. Στην περίπτωση του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου θεωρούνται θεσμικά φοιτητές μεταπτυχιακού επιπέδου αυτοί, που έχουν εκπονήσει τουλάχιστον τρεις εργασίες με γενικό μέσο όρο είκοσι και τους δίδεται κατά αυτόν τον τρόπο η δυνατότητα να δώσουν εξετάσεις. Επίσης, ένας φοιτητής μπορεί να ακυρώσει τη φοίτησή του, μέσα σε είκοσι ημέρες από την εγγραφή του.
Τίθενται επίσης τα εξής ερωτήματα: Για πoιούς λόγους εγκαταλείπουν οι φοιτητές τη φοίτησή τους στην ανοικτή εκπαίδευση ; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά προδιάθεσης της εγκατάλειψης σπουδών σε αυτόν τον τύπο της εκπαίδευσης; Τα ερωτήματά μας επικεντρώνονται στον ελληνικό χώρο. Γιατί ενώ υπάρχει τόσο μεγάλη ζήτηση για σπουδές στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο υπάρχει επίσης και διακοπή των σπουδών, στο ¼ της συνολικής φοίτησης; Μέχρι ποιό σημείο μπορεί να παρέμβει το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, ώστε να μειωθούν οι διακοπές φοίτησης ;
Διακοπή φοίτησης: αιτίες, εκδηλώσεις
Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η ανάλυσή του θέματός μας στο ελληνικό πλαίσιο στηρίζεται στη μελέτη περίπτωσης των φοιτητών που διέκοψαν τις σπουδές κατά το ακαδημαϊκό έτος 2000- 2001, πρώτη χρονιά που λειτουργεί ολοκληρωτικά ο θεσμός αυτός στην Ελλάδα. Κατά συνέπεια, δεν αφορά φοιτητές που διέκοψαν, γιατί δεν επέτυχαν στις τελικές εξετάσεις [που θα γίνουν δύο μήνες αργότερα από τη συγγραφή αυτού του άρθρου].
Η έρευνά μας έγινε στη Σχολή Ανθρωπιστικών σπουδών στο μεταπτυχιακό της γαλλικής γλώσσας σε σύνολο 120 φοιτητών από τους οποίους οι 31 διέκοψαν δηλ., ποσοστό διακοπής της φοίτησης 25,8% . Η έρευνα των αιτιών διακοπής έγινε με βάση δύο κατηγορίες: η πρώτη κατηγορία αφορά τις εξωγενείς με το σύστημα αιτίες διακοπής της φοίτησης και η δεύτερη τις ενδογενείς αιτίες. Στις ενδογενείς ανήκουν οι λόγοι που
συνδέονται με την προσφερόμενη εκπαίδευση του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι από τους φοιτητές που διέκοψαν, ένα ποσοστό
22,5 % απείχαν από την αρχή της φοίτησης.
Εξωγενείς αιτίες
Στις εξωγενείς αιτίες ανήκουν οι οικογενειακοί λόγοι, οι εργασιακοί και οι λόγοι υγείας.
α] Οι οικογενειακοί λόγοι παρουσιάζουν μια ιδιαιτερότητα δεδομένου ότι κατά 99% οι φοιτητές είναι γυναίκες. To 29% από το ποσοστό που διέκοψε, αποδίδει τη διακοπή σε οικογενειακούς λόγους. Οι οικογενειακοί λόγοι για τους οποίους διέκοψαν οι φοιτητές τη φοίτησή τους στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο είναι οι εξής:
1: Παραμέληση της οικογενείας και κυρίως των παιδιών που είναι μαθητές λυκείου και έχουν ανάγκη στήριξης για τις εισαγωγικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο. Η ογκώδης ύλη καθώς και η ετοιμασία των εργασιών αποτελούν εμπόδιο για την ομαλή λειτουργία των οικογενειακών υποχρεώσεων.
2: Απώλεια της αίσθησης της νηπιακής ηλικίας των παιδιών μέσα στην οικογένεια. Θεωρούν ότι θα χάσουν ΄΄τη ζωή των παιδιών τους΄΄, αν βρίσκονται σε απόσταση από αυτά για να τελειώσουν το μεταπτυχιακό.
3: Κακή εκτίμηση των οικογενειακών παραγόντων, όπως το μεγάλωμα των παιδιών.
4: Η οικογενειακή ζωή σε συνδυασμό με την εργασιακή ζωή.
5: Η έλλειψη βοηθητικού χεριού όπως μια μάνας ή μιας πεθεράς στις οικογενειακές υποχρεώσεις σε συνδυασμό με το δύσκολο πρόγραμμα του ΕΑΠ.
6: Οικογενειακά προβλήματα που αποτελούν φραγμό στην παράδοση εργασιών.
7: Απρόβλεπτος γάμος που αλλάζει ριζικά τον τρόπο ζωής;
8: Προβλεπόμενος γάμος που κλέβει τον υπόλοιπο χρόνο μετά από την εργασία.
Η αντιστοιχία σε στατιστικά στοιχεία των παραπάνω οικογενειακών λόγων διακοπής της φοίτησης είναι η εξής:
Οικογενειακοί λόγοι διακοπής της φοίτησης
1: 6,89%
2: 6,89%
3: 3,44%
4: 10,34%
5: 3,44%
6: 6,89%
7: 6,89%
8: 3,44%
Σε σχέση με τις παραπάνω αιτίες είναι χαρακτηριστικός ο παράγοντας που επιδρά στη διακοπή της φοίτησης και αφορά τις απρόβλεπτες αλλαγές στη ζωή [όπως ο γάμος που δεν είχε προβλεφθεί στην αρχή των σπουδών] που μεταβάλλουν τους σκοπούς και τις προσδοκίες με τις οποίες οι φοιτητές αρχίζουν τις σπουδές τους από απόσταση.
β] Οι εργασιακοί λόγοι :
Η ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση βοηθά τους φοιτητές να σπουδάσουν χωρίς να είναι υποχρεωμένοι να αφήσουν την εργασία τους. Αυτό όμως σημαίνει ότι ο φοιτητής, πέρα από τον καθημερινό χρόνο που πρέπει να αφιερώσει για τη δουλειά του, έχει ανάγκη και από 2-3 ώρες χρόνο για να τον αφιερώσει στη μελέτη. Οι εργασιακές υποχρεώσεις σε σχέση με άλλες δυσκολίες επηρεάζουν την διάθεσή του και κατά συνέπεια την απόδοσή του στις υποχρεώσεις του απέναντι στην καθημερινή μελέτη.
Το 25,8% των φοιτητών που διέκοψαν αποδίδουν τη διακοπή της φοίτησης σε εργασιακούς λόγους. Σύμφωνα με τις απαντήσεις των φοιτητών, οι ιδιαίτεροι λόγοι που συνετέλεσαν στη διακοπή της φοίτησης, στο πλαίσιο του εργασιακού τομέα είναι οι εξής:
1. Η επαγγελματική ζωή σε σχέση με τις οικογενειακές υποχρεώσεις.
2. Η δουλειά σε συνδυασμό με τις πέντε ώρες που χρειάζονται καθημερινά
για το διάβασμα για το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
3. Η έλλειψη εκπαιδευτικών αδειών ώστε να μειωθούν οι καθημερινές
επαγγελματικές υποχρεώσεις.
4. Αστάθμητος ξαφνικός παράγοντας στον εργασιακό χώρο: μετακίνηση
σαν αναπληρωτής καθηγητής σε παραμεθόριο νομό.
Η αντιστοιχία σε στατιστικά στοιχεία των παραπάνω λόγων διακοπής της φοίτησης είναι η εξής:
Εργασιακοί λόγοι διακοπής της φοίτησης
1: 15,5%
2: 7,75%
3: 7,75%
4: 3,87%
Στον εργασιακό τομέα υπάρχουν επίσης απρόβλεπτοι παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στη φοίτηση των σπουδαστών στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και αλλάζουν τη στάση τους απέναντι στις σπουδές από απόσταση. Ο κυριότερος αρνητικός παράγοντας είναι η έλλειψη μόνιμης εργασιακής θέσης με αποτέλεσμα, λόγω της μεγάλης ανεργίας, να γίνονται δεκτές οι θέσεις σε απόμερα σχολεία της Ελλάδας, που αλλάζουν τη ζωή των καθηγητών – φοιτητών στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Μελέτες τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική έδειξαν ότι η εργασία είναι ένας από τους κυριώτερους παράγοντες της διακοπής της φοίτησης στην ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Από τη στιγμή που το ανοικτό σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης απευθύνεται σε ενήλικες, καλύπτοντας ένα μεγάλο φάσμα ηλικιών και προσφέρει ένα σύστημα ευέλικτο με περισσότερες εκπαιδευτικές ευκαιρίες, επόμενο είναι η εργασία να είναι αιτία διακοπής της φοίτησης.
γ] Λόγοι υγείας
Οι λόγοι υγείας αποτελούν επίσης απρόβλεπτους παράγοντες, που αλλάζουν τις προσδοκίες των φοιτητών της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Χωρίζονται δε σε δύο κατηγορίες:
- στους ολιγόχρονους λόγους υγείας, που οδηγούν στην επανάληψη της
φοίτησης και
- στους μακροχρόνιους λόγους υγείας, που οδηγούν στη διακοπή της φοίτησης.
Το 6,45% των φοιτητών που διέκοψαν αποδίδουν τη διακοπή τους σε λόγους υγείας. Το ήμισυ αυτού του ποσοστού [2,23%] οφείλεται σε μακροχρόνιους λόγους υγείας που οδηγούν στη διακοπή της φοίτησης, το δε άλλο ήμισυ σε ολιγόχρονους λόγους που οδηγούν στη επανάληψη της φοίτησης.
Συνοψίζοντας τους εξωγενείς λόγους διακοπής της φοίτησης, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πως η στάση, και οι απαιτήσεις των φοιτητών είναι διαφορετικές σε σχέση με αυτές των φοιτητών της συμβατικής εκπαίδευσης, φαινόμενα που απορρέουν από την ευελιξία και ευκαμψία του συστήματος της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.
Ενδογενείς αιτίες
Οι ενδογενείς αιτίες οφείλονται στην εκπαίδευση που προσφέρει το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και έχουν σχέση με το έμψυχο και άψυχο υλικό. Το έμψυχο υλικό αφορά τη σχέση διδασκόντων – διδασκομένων, ενώ το άψυχο υλικό έχει σχέση με το έντυπο εκπαιδευτικό υλικό και την αξιολόγηση μέσα από τις γραπτές εργασίες. Η ανάλυση των εκπαιδευτικών αναγκών των διδασκομένων αποτελεί ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο στην Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση. Αυτή επιτυγχάνεται είτε γραπτά είτε προφορικά θέτοντας σχετικές ερωτήσεις στους φοιτητές. Οι ανάγκες των διδασκομένων μπορούν να διατυπωθούν με διάφορους τρόπους: ΄΄από τη μια θα αναδειχθούν οι ρητά διατυπωμένες ανάγκες που θα εκφραστούν από κάθε φοιτητή και θα καταγραφούν από τον καθηγητή. Από την άλλη θα προβάλλουν οι μη ρητά διατυπωμένες ανάγκες κάθε φοιτητή τις οποίες συνάγει ο καθηγητής μέσα από το σύνολο των στοιχείων που συγκεντρώνει΄΄ [ Κόκκος, Λιοναράκης 1998, 130].
Στην περίπτωσή μας, το 41,9% της διακοπής της φοίτησης οφείλεται σε ενδογενείς αιτίες. Οι απαντήσεις των φοιτητών, επικεντρώνουν την ανάλυση των αιτιών στους εξής τομείς:
- έντυπο εκπαιδευτικό υλικό
- γραπτές εργασίες
- βιβλιοθήκη
- σχέση διδασκόντων διδασκομένων
Εδώ και είκοσι χρόνια, στις μελέτες που έγιναν για τη διακοπή της φοίτησης ΄΄μεταξύ αυτών και των Rekkedal (1982), Taylor (1986), βρέθηκε πόσο η επιτυχία των φοιτητών είναι συνδεδεμένη με παράγοντες όπως ο χρόνος υποβολής των εργασιών, η φύση της σχέσης φοιτητή- συμβούλου καθηγητή, η ποιότητα της ομαδικής συμβουλευτικής συνάντησης΄΄ [Woodley, Parlett, 1983,2]. Για τους Harry και Rumble [ 1982, 229] ,
΄΄ φαίνεται ότι τα Πανεπιστήμια Ανοικτής Εκπαίδευσης μπορούν να μειώσουν το πρόβλημα της διακοπής της φοίτησης με την εγκαθίδρυση ενός συνεκτικού συστήματος. Τα χαρακτηριστικά αυτής της συνεκτικότητας είναι το εκπαιδευτικό υλικό, σε σωστή παιδαγωγική δομή, συνδυασμένο με την εκτεταμένη παροχή υπηρεσιών συμπαράστασης των φοιτητών΄΄.
Το έντυπο εκπαιδευτικό υλικό, οι γραπτές εργασίες, το διαθέσιμο υλικό στις βιβλιοθήκες αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού υλικού στην ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
α] Εκπαιδευτικό υλικό:
1. Το έντυπο εκπαιδευτικό υλικό
Το κύριο χαρακτηριστικό των φοιτητών είναι η μακρόχρονη αποστασιοποίησή τους από την επαφή επιστημονικών βιβλίων στη γαλλική γλώσσα, μετά το πέρας των πανεπιστημιακών σπουδών, που επιβραδύνει την εύκολη προσέγγιση τους με το εκπαιδευτικό υλικό του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Για ένα ποσοστό 16,2% των φοιτητών που διέκοψαν το εκπαιδευτικό υλικό θεωρείται δύσκολο, δυσνόητο που απαιτεί 4- 5 ώρες την ημέρα μελέτη σε αντίθεση με το πρόγραμμα σπουδών που αναφέρει 2-3 ώρες την ήμέρα. Για το παραπάνω ποσοστό των φοιτητών, το εκπαιδευτικό υλικό θεωρείται ογκώδες καθώς και θεωρητικό και έρχεται σε αντίθεση με την πρακτική πλευρά της τάξης.
2. Οι γραπτές εργασίες
Οι γραπτές εργασίες αποτελούν τη ΄΄συνεχή κατ’ οίκον αξιολόγηση του φοιτητή΄΄ και εξυπηρετούν διάφορους σκοπούς [Κόκκος, κλπ, 1998,τόμος Γ,109]:
- Πληροφορούν τους φοιτητές για την πρόοδο και το επίπεδο ικανότητας που έχουν φθάσει σχετικά με τις σπουδές τους.
- Δίνουν την ευκαιρία στους φοιτητές να έχουν ατομικά σχόλια, παρατηρήσεις από τον διδάσκοντα καθώς επίσης και καθοδήγηση για παραπέρα βελτίωση της απόδοσής τους.
- Αποτελούν συχνά την αφορμή για επικοινωνία μεταξύ του φοιτητή και του διδάσκοντα.
- Αποτελούν για τους φοιτητές σημαντικά ορόσημα κατά τη διάρκεια των σπουδών τους.
- Αποτελούν σημαντικά εκπαιδευτικά εργαλεία, επειδή δίνουν τη δυνατότητα στους φοιτητές να μάθουν με ενεργητικό τρόπο, να μάθουν κάνοντας.
- Τα αποτελέσματα των φοιτητών στις εργασίες αξιολόγησης, αποτελούν πολύτιμα και καθοριστικά στοιχεία για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού υλικού, όσο και για τη βελτιστοποίηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Ενώ οι κατ’ οίκον εργασίες αποτελούν το μοχλό της εκπαιδευτικής διαδικασίας στην ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, αντίθετα από την πλευρά ενός ποσοστού φοιτητών αποτελούν το ανασταλτικό στοιχείο στη συνέχιση των σπουδών τους. Το γεγονός αυτό εστιάζεται στην όλη οικογενειακή και εργασιακή κατάσταση που επιδρά αρνητικά στην εκπόνηση των εργασιών και κυρίως στη παράδοση των εργασιών σε τακτές ημερομηνίες. Η περίοδος που μεσολαβεί ανάμεσα στην εκπόνηση της πρώτης και δεύτερης εργασίας είναι πολύ μικρή: ΄΄Τελειώνοντας τη μία εργασία, την άλλη ημέρα ολοταχώς αρχίζω την άλλη, παραμελώντας τα παιδιά μου΄΄ ή ΄΄η ημερομηνία παράδοσης της εργασίας αποτελεί λαιμητόμο΄΄: είναι μερικές από τις απαντήσεις των φοιτητών που διέκοψαν. Ο αριθμός των εργασιών σε σχέση με την ημερομηνία παράδοσης θεωρείται μεγάλος, μπροστά στις οικογενειακές και εργασιακές υποχρεώσεις.
3. Το διαθέσιμο υλικό της βιβλιοθήκης
Η βιβλιοθήκη αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο στην ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Σε αυτό τον τύπο της εκπαίδευσης, ο φοιτητής έχει περισσότερο ανάγκη να αντρέξει σε βιβλιογραφικές πηγές συγκριτικά με το φοιτητή του παραδοσιακού πανεπιστημίου. Σύμφωνα με τις απαντήσεις φοιτητών δεν είναι δυνατή η πρόσβαση στη βιβλιοθήκη του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου μέσω διαδικτύου. Ίσως θα πρέπει να επισημανθεί η ανάγκη βιβλιοθήκης επαρκώς επανδρωμένης με βιβλιογραφικές πηγές που να εκπροσωπεύουν ολότελα τις σχολές του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου καθώς και η ύπαρξή της στο διαδίκτυο.
Η ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση χρησιμοποιεί διάφορα μέσα για τη μετάδοση της γνώσης. Σε αυτή την περίπτωση, το βασικό πρόβλημα που τίθεται είναι ΄΄η επιλογή των μέσων εκπαίδευσης΄΄ [Γκίνου, 1998, 107].Η ύπαρξη βιβλιοθήκης μέσα από
το διαδίκτυο θα πρέπει να αποτελέσει ένα από τα μέσα παροχής εκπαίδευσης αυτού του συστήματος.
β] Σχέση διδασκόντων - διδασκομένων
Στον τομέα αυτό οι παρατηρήσεις των φοιτητών επικεντρώνονται στη θεσμική πλευρά της σχέσης διδασκόντων – διδασκομένων και συγκεκριμένα στον αριθμό [τέσσερις] των ομαδικών συμβουλευτικών συναντήσεων, που θεωρούνται ολιγάριθμες.. Θεωρούνται ανεπαρκείς σε σχέση με το έντυπο εκπαιδευτικό υλικό.
Ομαδική Συμβουλευτική Συνάντηση δεν σημαίνει διδασκαλία όπως στη συμβατική εκπαίδευση. ΄΄΄Σκοπός μιας Ο.Σ.Σ. δεν είναι να πραγματοποιηθούν συμπληρωματικά μαθήματα. Στη διάρκεια της δίνονται πληροφορίες και επεξηγήσεις για το πρόγραμμα σπουδών, γίνεται συμβουλευτική υποστήριξη προς τους διδασκόμενους, πραγματοποιούνται ασκήσεις, γίνεται επεξεργασία απόψεων, καθώς και αξιολόγηση και προγραμματισμός των εκπαιδευτικών δράσεων΄΄ [Κόκκος, Λιοναράκης,1998, τόμος Β, 126].
Επανάληψη της φοίτησης
Το θέμα που τίθεται, στο πλαίσιο της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, είναι αν η διακοπή της φοίτησης έχει σχέση με την επανάληψη, αν τα χαρακτηριστικά των φοιτητών που εγκαταλείπουν τις σπουδές τους και αυτά των φοιτητών που επαναλαμβάνουν τη φοίτηση μπορούν να είναι τα ίδια. Για την παραδοσιακή εκπαίδευση τα χαρακτηριστικά των φοιτητών που εγκαταλείπουν τις σπουδές σε σχέση με αυτών που επαναλαμβάνουν είναι πολύ διαφορετικά. Ο Owen Eisemon εμπειρογνώμων σε θέματα εκπαίδευσης στην Παγκόσμια Τράπεζα επισημαίνει: ΄΄ Το να ερμηνεύσουμε την επανάληψη στο πλαίσιο της διακοπής είναι ένα κοινό λάθος, όχι μόνο στις αναλύσεις των δεικτών της εκπαίδευσης, αλλά επίσης στη σύλληψη στρατηγικών επέμβασης΄΄ [ 1997,20].
Εδώ θα πρέπει να τονισθεί ότι η παρούσα έρευνα αφορά τους φοιτητές που επαναλαμβάνουν τη φοίτηση όχι γιατί δεν πέτυχαν στις γραπτές εξετάσεις αλλά γιατί δεν θέλησαν να συνεχίσουν το πρόγραμμα κατά τη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους 2000- 2001.Στην περίπτωση μας, το 32% από τους φοιτητές που διέκοψαν έχουν σκοπό να συνεχίσουν για το ακαδημαϊκό έτος 2001- 2002.
Οι αιτίες που οδηγούν στην επανάληψη της φοίτησης είναι :
Αιτίες εργασιακής προέλευσης
Σε αυτή την περίπτωση αναφέρονται:
- οι αλλαγές στο χώρο εργασίας, μικρής διάρκειας,
Αιτίες οικογενειακής προέλευσης
Αιτίες που οφείλονται κυρίως :
- σε οικογενειακά προβλήματα
- σε απρόβλεπτες οικογενειακές καταστάσεις
Αιτίες σχετικές με θέματα υγείας
Οι αιτίες που οδηγούν στην επανάληψη της φοίτησης είναι οι ίδιες με τις αιτίες διακοπής δηλ. οικογενειακοί λόγοι, εργασιακοί και λόγοι υγείας. Είναι όμως αξιοσημείωτο το ποσοστό [20%], από τους φοιτητές που διέκοψαν, που εργάζονται και έχουν οικογένεια και θα ήθελαν να συνεχίσουν με τις εξής, σύμφωνα με τις απαντήσεις τους, προϋποθέσεις:
- να μειωθεί η ποσότητα του εκπαιδευτικού υλικού,
- να ελαττωθούν οι εργασίες,
- να μην υπάρχει η δέσμευση, βαθμός τουλάχιστον 20 για τις εργασίες.
Επίσης υπάρχουν και φοιτητές που ένας απρόβλεπτος γάμος άλλαξε το σκηνικό της ζωής τους και διέκοψαν με τη σκέψη να συνεχίσουν του χρόνου, με την προϋπόθεση να μην υπάρχει οικογενειακή επιβάρυνση π.χ. ερχομός ενός παιδιού.
Οι συνέπειες της διακοπής/ επανάληψης είναι κυρίως οικονομικές. Ξοδεύονται οικονομικοί πόροι που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για άλλους εκπαιδευτικούς σκοπούς. Μέχρι ποιο σημείο θα μπορούσαμε να γενικεύσουμε τις αίτίες της επανάληψης της θεματικής ενότητας του μεταπτυχιακού της γαλλικής γλώσσας σαν σύνολο του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, όταν οι φοιτητές είναι σχεδόν όλες γυναίκες και συνδυάζουν εργασία και οικογένεια; Και αν ακόμη ΄΄το χαρακτηριστικό του ανοικτού πανεπιστημίου είναι η πανταχού παρουσία του, η παρουσία του σε όλες τις ηπείρους, στις αναπτυγμένες και υπό ανάπτυξη χώρες τόσο στην Ουγκάντα όσο και στην Αυστραλία΄΄ [Γκίνου, 1994, 175], τόσο την τελευταία δεκαετία έχουν γίνει διάφορες έρευνες σχετικά με τους λόγους για τους οποίους άλλοι φοιτητές πετυχαίνουν και εμμένουν στην ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση . Αλλά φαίνεται δύο να είναι τα χαρακτηριστικά της έρευνας σχετικά με την επιτυχία των φοιτητών. ΄΄Πρώτον, ο τομέας της έρευνας είναι πολύπλοκος και πολυδιάστατος. Δεύτερον, οι έρευνες φαίνεται να πηγαίνουν προς πολλές κατευθύνσεις και τα αναφερόμενα αποτελέσματα φαίνονται επίσης αντιφατικά ΄΄[Conway, Powell, Ross, 1990, 2].
Στρατηγικές μείωσης της διακοπής/ επανάληψης
Οι σχεδιαστές της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης προτείνουν διάφορες στρατηγικές επέμβασης για τη μείωση της διακοπής της φοίτησης. Για τον Greville Rumble [1993, 94], η διακοπή της φοίτησης μπορεί να μειωθεί με τους εξής τρόπους:
.Παρέχοντας πολύ καλό εκπαιδευτικό υλικό.
.Απαντώντας σωστά στις αιτήσεις και σε αυτούς που θέλουν να παρακολουθήσουν ένα μάθημα, πριν την εγγραφή τους και θα αποφύγουν κατά αυτόν τον τρόπο να παρακολουθήσουν μαθήματα που δεν αρμόζουν στις ανάγκες τους.
.Πληροφορώντας τους φοιτητές γρήγορα, ακριβέστερα και αποτελεσματικά προσφέροντας βοήθεια σε αυτούς που μπήκαν στο σύστημα, με τη διαβεβαίωση ότι παρέχεται βοήθεια σε αυτούς που έχουν προβλήματα σπουδών για να τα ξεπεράσουν.
.Δημιουργώντας ένα κλίμα κατάλληλογια την ενθάρρυνση των φοιτητών να ζητήσουν πληροφορίες και να ψάξουν βοήθεια από το συνεργαζόμενο εκπαιδευτικό προσωπικό, από τους συμβούλους και τους φοιτητές. Αυτό σημαίνει ένα κλίμα κατάλληλο που ευνοεί τη συμμετοχή σε μια ομάδα σπουδών ή σε ένα κλαμπ φοιτητών, πράγμα που διατηρεί το κίνητρο και ενδιαφέρον.
Δεν αρκεί να βρεθούν μόνο τρόποι και στρατηγικές επέμβασης για τη μείωση της διακοπής/ φοίτησης. Χρειάζεται επίσης να ληφθούν υπόψη ο χώρος εφαρμογής τους, τα χαρακτηριστικά των φοιτητών κλπ. ΄΄ Για να είναι αποτελεσματικός ο συνδυασμός
στρατηγικών επέμβασης πρέπει να προσαρμοσθεί στις ανάγκες και στα χαρακτηριστικά του κάθε ειδικού πληθυσμού΄΄ [Eisemon 1997, 45].
Σύμφωνα με τη μελέτη περίπτωσης των φοιτητών του μεταπτυχιακού τμήματος της γαλλικής γλώσσας, η διακοπή της φοίτησης θα μπορούσε να μειωθεί με το να ληφθούν υπόψη οι εξωγενείς και ενδογενείς αιτίες που συντελούν στη διακοπή της φοίτησης. Οι εξωγενείς αιτίες θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως προδιαθέσιμα χαρακτηριστικά στη διακοπή/ επανάληψη της φοίτησης. Από τις εξωγενείς αιτίες, είναι χαρακτηριστικός ο παράγοντας που έχει σχέση με τις αλλαγές στη ζωή που μεταβάλλουν τις προσδοκίες, τους σκοπούς με τους οποίους οι φοιτητές αρχίζουν τις σπουδές τους. Κυρίως θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ενδογενείς παράγοντες όπως:
- η μείωση του έντυπου εκπαιδευτικού υλικού ώστε να υπάρχει περισσότερος χρόνος για τη μελέτη και την εκπόνηση των εργασιών,
- ο εμπλουτισμός της βιβλιοθήκης του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και η πρόσβαση σε αυτή μέσω του διαδικτύου.
- η ύπαρξη επίσης κάποιου περιοδικού ή εφημερίδας που θα είχε ως σκοπό την επικοινωνία και ανταλλαγή απόψεων των φοιτητών,καθώς και την έκθεση των εκπαιδευτικών τους αναγκών και προβληματισμών.
Η σύνδεση των ενδογενών αιτιών με τις εξωγενείς αιτίες, μεταξύ αυτών και οι απρόβλεπτες αλλαγές της ζωής, μπορούν να δώσουν μια καθαρή εικόνα της διακοπής της φοίτησης. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι στατιστικές μελέτες, με την εφαρμογή μέσων συγκέντρωσης και ανάλυσης κατάλληλων στοιχείων, συμβάλλουν στην εξεύρεση στρατηγικών μείωσης της διακοπής/ επανάληψης της φοίτησης. Η ευελιξία και ευκαμψία του συστήματος ανοικτής εκπαίδευσης οδηγεί στην ερμηνεία και εκτίμηση παραγόντων διαφορετικών από αυτών της παραδοσιακής εκπαίδευσης. Για τον Sir J.
Daniel [1998, 28]: ΄΄ τα συστήματα διδασκαλίας από απόσταση τείνουν, περισσότερο από τα παραδοσιακά, να είναι συστήματα αυτοβελτίωσης, που αξιολογούν την αποτελεσματικότητα τους και αν συντρέχει περίπτωση, τη βελτιώνουν΄΄.
Βιβλιογραφία
- Γκίνου Ε., (1994),΄΄Vers une méthodologie de l’aspect pédagogique de la future universitéouverte en Grèce ΄΄ , Επιστημονική Επετηρίδα του τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, τόμος ΚΓ΄, μέρος τρίτο, Ιωάννινα.
- Γκίνου Ε., (1998) ΄΄Διδασκαλία από απόσταση και ανωτάτη εκπαίδευση΄΄, Εκπαιδευτικά, 47- 48, Αθήνα, περίοδος Β, άνοιξη- καλοκαίρι. - Daniel J.,(1988) ‘’Distance education and national level’’ . Developing distance education, Oslo, International Council for Distance Education. - Eisemom T. O.,(1997) Réduire les redoublements : problèmes et stratégies Paris, UNESCO.
- Harry K., Rumble G.,(1982) The distance teaching universities, London, Croom Helm.
- Κόκκος Α., Λιοναράκης Α., (1998) Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση : Σχέσεις διδασκόντων- διδασκομένων, τόμος Β, Πάτρα, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
- Κόκκος Α., Λιοναράκης Α., Ματραλής Χ., Παναγιωτακόπουλος Χ., (1998) Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση : Το εκπαιδευτικό υλικό και νέες τεχνολογίες, τόμος Γ, Πάτρα, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
- Magnen A., (2000) Forum sur le redoublement, Paris, UNESCO, 17 avril- 12 mai.
- Powell R., Conway C., Ross L., (1990) ‘’Effects of student predisposing characteristics on student success’’, Journal of distance education pp 1-10.
- Rumble G., (1993) La gestion des systèmes d’enseignement à distance, Paris, UNESCO.
- Woodley, A., Parlett, M., (1983) Student drop-out. Teaching at a distance, Vol. 24,
Πηγή Ανάκτησης:
ΕΑΠ
