Με επιτυχία ολοκληρώθηκε το Διεθνές Συνέδριο του ΕΚΤ για την Ανοικτή Πρόσβαση στη γνώση
Οι σύγχρονες τάσεις και οι προκλήσεις του μέλλοντος για την Ανοικτή Πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις, ερευνητικά αποτελέσματα, εκπαιδευτικό περιεχόμενο και δημόσια δεδομένα συζητήθηκαν στο Διεθνές Συνέδριο "Ανοικτή Πρόσβαση: Έρευνα - Εκπαίδευση - Δημόσια Δεδομένα" που διοργάνωσε με επιτυχία το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, στις 16-17 Δεκεμβρίου, στην Αθήνα. Ομιλητές ήταν κορυφαίοι πανεπιστημιακοί, ερευνητές και ανώτατα στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης από την Ελλάδα, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Το Συνέδριο διοργανώθηκε από το ΕΚΤ, σε συνεργασία με τον οργανισμό SPARC Εurope (Scholarly Publishing and Academic Resources Coalition) και την Ένωση Ευρωπαϊκών Ερευνητικών Βιβλιοθηκών (LIBER). Παρευρέθηκαν 200 περίπου πανεπιστημιακοί, ερευνητές, εκπρόσωποι βιβλιοθηκών, επιχειρήσεων και δημόσιων φορέων, οι οποίοι ενημερώθηκαν για τις δυνατότητες που προσφέρει η Ανοικτή Πρόσβαση στην προώθηση της έρευνας και της επιστημονικής επικοινωνίας, στην ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία, την εκπαιδευτική και μαθησιακή διαδικασία, στη διαφάνεια και τη συμμετοχικότητα των πολιτών. Παρουσιάστηκαν επίσης οι πρωτοβουλίες του ΕΚΤ για Αποθετήρια και Επιστημονικά Περιοδικά Ανοικτής Πρόσβασης...
Στο Συνέδριο επισημάνθηκε ο καταλυτικός ρόλος της ελεύθερης διακίνησης της γνώσης σε επιστημονικό, πολιτιστικό, εκπαιδευτικό περιεχόμενο και δεδομένα του Δημόσιου Τομέα, με στόχο την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Η δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να καταστήσει τη γνώση ελεύθερο αγαθό, σύμφωνα και με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας, διαφάνηκε τόσο από τις πολιτικές και υποδομές που υποστηρίζουν τη διατήρηση και την ελεύθερη πρόσβαση σε δεδομένα επιστημονικού και δημόσιου χαρακτήρα (GEANT and e-infrastructure, OpenAIRE project, e-PSI Platform), όσο και από τις συντονισμένες δράσεις ευρωπαϊκών οργανισμών για την προώθηση της Ανοικτής Πρόσβασης στην επιστημονική γνώση, όπως το LIBER και το SPARC Europe.
Βασική προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα και την απόδοση όλων αυτών των πρωτοβουλιών είναι ο συντονισμός σε εθνικό επίπεδο, με τη θεσμοθέτηση σχετικών κανονισμών από την πολιτεία και τους φορείς, και τη συνεργασία φορέων σε τεχνολογικό επίπεδο για την επίτευξη οικονομιών κλίμακας. Όσον αφορά την Ελλάδα, στο Συνέδριο αναδείχθηκε η πλούσια δραστηριότητα σε επίπεδο πολιτικού σχεδιασμού και ανάπτυξης υποδομών στα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα και τους δημόσιους φορείς. Τέλος, προκύπτει ότι το έδαφος είναι εύφορο και μεγάλη πρόοδος γίνεται στην Ανοικτή Πρόσβαση και την ηλεκτρονική έρευνα στις ανθρωπιστικές επιστήμες.
Οι παρουσιάσεις των ομιλητών, καθώς και το βίντεο με τις συνεδρίες και των δύο ημερών, διατίθενται στον δικτυακό τόπο του συνεδρίου (www.openaccess.gr/conferences/conference2010/)
Οι ομιλίες του Συνεδρίου
Σε χαιρετισμό που απέστειλε η Υπουργός Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Αννα Διαμαντοπούλου, υπογραμμίζεται ότι τα οφέλη της Ανοικτής Πρόσβασης είναι αδιαμφισβήτητα όχι μόνο για τους ερευνητές που προβάλλουν το έργο τους, αλλά και για το ευρύτερο κοινωνικό καλό, καθόσον τα επιστημονικά επιτεύγματα καθίστανται δημόσιο αγαθό. Η Υπουργός χαρακτήρισε την ενεργό συμμετοχή και συμβολή του ΕΚΤ στην προσπάθεια αυτή ως εχέγγυο επιτυχίας και ένδειξη του ρόλου που καλείται να διαδραματίσει ως φορέα-καταλύτη που θα επιφέρει αποτελέσματα προστιθέμενης αξίας για τον ευρύτερο χώρο της Έρευνας και Τεχνολογίας.
Κεντρικός ομιλητής του Συνεδρίου ήταν ο John Willinsky, καθηγητής του Πανεπιστημίου Stanford και διευθυντής του Public Knowledge Project, ευρέως γνωστός και βραβευμένος για το έργο του σχετικά με την Ανοικτή Πρόσβαση. O κ. Willinsky υπογράμμισε τα οφέλη που επιφέρουν σε όλους η Ανοικτή Πρόσβαση, τα Ανοικτά Δημόσια Δεδομένα, το Ανοικτό Εκπαιδευτικό Περιεχόμενο και το Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα, και κάλεσε τις βιβλιοθήκες να τα υιοθετήσουν, καθώς, όπως είπε χαρακτηριστικά, διανύουμε την εποχή της DIY (do-it-yourself) δημοκρατίας. Επισήμανε, επίσης, πως αυτή τη στιγμή στο θέμα της ΑΠ, στην Ευρώπη υπάρχει μεγαλύτερη κινητικότητα απ' ότι στις ΗΠΑ.
Στην ομιλία της Γενικής Γραμματέως του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού Λίνας Μενδώνη υπογραμμίζεται πως η Ανοικτή Πρόσβαση στο ελληνικό πολιτιστικό απόθεμα αποτελεί προτεραιότητα του Υπουργείου. Παρουσιάστηκαν, δε, τρία έργα στρατηγικής σημασίας: το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο (το οποίο θα αποτυπώσει χωρικά και περιγραφικά δεδομένα για 4.500 δημόσια ακίνητα και 15.000 αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία σε ένα πληροφοριακό σύστημα διαχείρισης γεωγραφικής πληροφορίας), το πρόγραμμα ψηφιακής διαχείρισης και προβολής των Κινητών Μνημείων της επικράτειας (όπως αγγεία, νομίσματα, γλυπτά και κοσμήματα) και τους Πολιτιστικούς Άτλαντες (ολοκληρωμένο σύστημα προβολής των σπουδαιότερων μνημείων, μουσείων και πολιτιστικών δραστηριοτήτων).
"Το Αναδυόμενο Οικοσύστημα της Πρόσβασης στη Γνώση" παρουσίασε η Εύη Σαχίνη, Προϊσταμένη του Τμήματος Στρατηγικής & Ανάπτυξης του ΕΚΤ. Η Δρ Σαχίνη αναφέρθηκε στις μέχρι σήμερα υποδομές και δράσεις του ΕΚΤ για την ΑΠ και, κυρίως, στο ολοκληρωμένο περιβάλλον ηλεκτρονικών εκδόσεων ΑΠ, στον ρόλο των αποθετηρίων στην καθημερινότητα της ερευνητικής και ακαδημαϊκής κοινότητας, στο ψηφιακό περιεχόμενο ΑΠ για την εκπαίδευση, κ.ά. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στο νέο έργο του ΕΚΤ "Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας / Κοινωνικά Δίκτυα - Περιεχόμενο παραγόμενο από χρήστες", το οποίο θα αναδείξει την αξία του περιεχομένου και θα καλύψει ανάγκες διαφόρων ομάδων χρηστών (κυρίως εκπαιδευτικούς και μαθητές), με εργαλεία web 2.0 και νέες υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας σε υποδομές αποθετηρίων.
Ο Καθηγητής Νικόλαος Μήτρου, Πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, παρουσίασε το ελληνικό τοπίο των Ιδρυματικών Αποθετηρίων, σημειώνοντας ότι παρά τη σταδιακή αύξηση των αποθετηρίων στα Πανεπιστήμια και τα ΑΤΕΙ, το ποσοστό παραμένει μικρότερο του 50%. Ελάχιστα από αυτά αρχειοθετούν επιστημονικές δημοσιεύσεις, κανένα δεν έχει πληρότητα των βασικών τεκμηρίων, ενώ παρουσιάζεται πολυμορφία στα μεταδεδομένα. Κρίσιμος παράγοντας για τον εμπλουτισμό τους είναι η θεσμοθετημένη (υποχρεωτική) κατάθεση, ενώ ο τρόπος αρχειοθέτησης και οι μηχανισμοί αναζήτησης/πρόσβασης γίνονται ολοένα και πιο σημαντικοί.
Η Εκτελεστική Διευθύντρια του SPARC Europe Astrid van Wesenbeeck παρουσίασε ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες και έργα για την Ανοικτή Πρόσβαση, καθώς και τις βασικές δράσεις του SPARC Europe. Τόνισε ότι η Ανοικτή Πρόσβαση δεν αποκλείει "παραδοσιακούς" παράγοντες της επιστημονικής επικοινωνίας, απλά μεταβάλλει τις σχέσεις και τα οικονομικά συστήματα στον τομέα της επιστημονικής επικοινωνίας. Προτεραιότητες του SPARC Europe είναι, μεταξύ άλλων, η ενίσχυση των εκδόσεων ΑΠ, η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όλων των εμπλεκομένων, η ενίσχυση του ανταγωνισμού στην εκδοτική αγορά, κ.ά.
Η παρουσίαση του Paul Ayris, Προέδρου της Ένωσης Ευρωπαϊκών Ερευνητικών Βιβλιοθηκών (LIBER), εστιάστηκε στην οικονομική διάσταση της ΑΠ, στον ευρωπαϊκό δικτυακό τόπο για τις διδακτορικές διατριβές Ανοικτής Πρόσβασης, στην ενίσχυση της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Europeana με περιεχόμενο πλήρους κειμένου από ερευνητικές βιβλιοθήκες της Ευρώπης και στον Οδικό Χάρτη για την Ανοικτή Πρόσβαση της Ένωσης Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων LERU (League of European Research Universities), η οποία αποτελείται από 22 ερευνητικά πανεπιστήμια.
O Υπεύθυνος του προγράμματος Strategic Content Alliance στον οργανισμό Joint Information Systems Committee (JISC) Stuart Dempster παρουσίασε τις δράσεις για την Ανοικτή Πρόσβαση στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα εμπόδια και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται. Υπογράμμισε πως στόχος του Strategic Content Alliance είναι να διαμορφώσει το καλύτερο δυνατό περιβάλλον για την αξιοποίηση του ψηφιακού περιεχομένου, κυρίως σε ότι αφορά την ψηφιακή στρατηγική, την ανάπτυξη ψηφιακών ικανοτήτων και την καινοτομία του ψηφιακού περιεχομένου. Το όραμά του είναι η διαμόρφωση ενός ενιαίου περιβάλλοντος πληροφορίας (common information environment), όπου οι χρήστες περιεχομένου που προκύπτει με δημόσια χρηματοδότηση θα μπορούν να εισπράττουν την υπεραξία της δημόσιας αυτής επένδυσης..
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε η Στρογγυλή Τράπεζα "Ανοικτή Πρόσβαση και Ψηφιακή Έρευνα στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες", όπου η συζήτηση επικεντρώθηκε στα νέα μοντέλα δημοσίευσης σε ηλεκτρονικά περιοδικά με ΑΠ, στο ακανθώδες θέμα των ψηφιακών μονογραφιών ΑΠ, καθώς και στο ζήτημα των ανοικτών δεδομένων στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Συζητήθηκε ακόμη η καταλυτική επίδραση των ΤΠΕ στο παραδοσιακό μοντέλο διεξαγωγής της έρευνας στις ανθρωπιστικές επιστήμες.
Η δεύτερη ημέρα του συνεδρίου ξεκίνησε με την ενότητα "Ανοικτό Εκπαιδευτικό Περιεχόμενο". Ο Charles Crook, καθηγητής Εκπαίδευσης και ΤΠΕ στο Πανεπιστήμιο Nottingham, παρουσίασε την πρόκληση της Ανοικτής Εκπαίδευσης για μαθητές και καθηγητές: την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και του web 2.0 στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα νέο μαθησιακό περιβάλλον. Παρουσιάζοντας τα συμπεράσματα ερευνών του για την επίδραση του Web 2.0 στην εκπαιδευτική διαδικασία, τόνισε ότι κατά την στροφή μας προς περισσότερη ανοικτότητα (openness) στους εκπαιδευτικούς πόρους, την εκπαιδευτική διαδικασία και την εκπαιδευτική διαδραστικότητα, είναι σημαντικό να υπάρχει αποτίμηση της παρούσας εκπαιδευτικής κουλτούρας και των πρακτικών οι οποίες αποδομούνται.
Στη συνέχεια η Κορνηλία Χατζηασλάνη, Διευθύντρια του Εκπαιδευτικού Τμήματος της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης, παρουσίασε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα ανοικτού εκπαιδευτικού περιεχομένου, που περιλαμβάνουν από το σχεδιασμό και τη διεξαγωγή εκπαιδευτικού προγράμματος, την έκδοση ειδικού εντύπου και τη δημιουργία εκπαιδευτικής μουσειοσκευής μέχρι την ανάπτυξη ψηφιακών εφαρμογών και την ένταξή τους στο Διαδίκτυο. Ειδικότερα, παρουσίασε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τη ζωφόρο του Παρθενώνα, με έντυπα, μουσειοσκευές και τον δικτυακό τόπο parthenonfrieze.gr που αναπτύχθηκε σε συνεργασία με το ΕΚΤ, καθώς και την ψηφιακή εφαρμογή "Αθηνά, η θεά της Ακρόπολης" που αποσκοπεί στη γνωριμία του χρήστη με τις διαφορετικές απεικονίσεις της θεάς σε έργα τέχνης και το Μουσείο της Ακρόπολης.
Ο Λάζαρος Μεράκος, καθηγητής στο Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου Αθηνών, παρουσίασε τις τελευταίες εξελίξεις για Ανοικτά Ψηφιακά Μαθημάτα στα ελληνικά Πανεπιστήμια και ΤΕΙ. Όπως είπε χαρακτηριστικά, αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότεροι από 60 ενεργοί ιστότοποι με περισσότερα από 10.000 διαθέσιμα ψηφιακά μαθήματα (85% ανοικτά). Αναφερόμενος στον ρόλο και τις υπηρεσίες του ακαδημαϊκού διαδικτύου GUNET, υπογράμμισε την επιτυχημένη λειτουργία της πλατφόρμας Open eClass (http://eclass.gunet.gr), που αποτελεί ένα ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Ηλεκτρονικών Μαθημάτων. Παρουσίασε επίσης πανεπιστημιακές δικτυακές πύλες με ζωντανές μεταδόσεις μαθημάτων και σε βιντεοδιαλέξεις.
Στη συνέχεια παρουσιάστηκαν Υποδομές Ανοικτής Πρόσβασης στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Ο Κωνσταντίνος Γληνός, Προϊστάμενος της Μονάδας GÉANT & e-Infrastructures (Γενική Διεύθυνση Κοινωνίας Πληροφορίας και Μέσων Επικοινωνίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), παρουσίασε τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για υποδομές αξιοποίησης επιστημονικών δεδομένων στο πλαίσιο και της Ψηφιακής Ατζέντας. Το έργο ΟpenAIRE που αφορά την ανάπτυξη αποθετηρίων ΑΠ για τις επιστημονικές δημοσιεύσεις στο πλαίσιο έργων που έχουν χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα παρουσίασε ο Γιάννης Ιωαννίδης, καθηγητής στο Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ακολούθησε η παρουσίαση του Νεκτάριου Κοζύρη, Καθηγητή στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ, για υποδομές και υπηρεσίες cloud για τη ελληνική ερευνητική και ακαδημαϊκή κοινότητα. Η ενότητα ολοκληρώθηκε με την παρουσίαση "Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας: Η εξέλιξη των υποδομών Ανοικτής Πρόσβασης - Δράσεις και Προκλήσεις" από τους Νίκο Χούσο (Προϊστάμενος Μονάδας Ανάπτυξης Εφαρμογών του ΕΚΤ) και Παναγιώτη Σταθόπουλο (Προϊστάμενος Μονάδας Συστημάτων και Δικτύων του ΕΚΤ).
Το Συνέδριο ολοκληρώθηκε με τη συνεδρία για τα Ανοικτά Δημόσια Δεδομένα. Ο Chris Corbin, σύμβουλος του έργου European Public Sector Information Platform (ePSIplus), μίλησε για τις πολιτικές που διέπουν τα δημόσια δεδομένα διεθνώς, και τις δυνατότητες επαναχρησιμοποίησής τους, παρουσιάζοντας συγκεκριμένα παραδείγματα αξιοποίησής τους από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Την ελληνική συμμετοχή στην πλατφόρμα ePSIplus και τη σχετική νομοθεσία για τη χορήγηση και την αξιοποίηση πληροφοριών του δημόσιου τομέα παρουσίασε η Καλλιόπη Αγγελετοπούλου, σύμβουλος της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Διοίκησης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης του Υπουργείου Εσωτερικών, Αποκέντρωσης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης.
Ακολούθησε η ομιλία του Πρόδρομου Τσιαβού, EnCoRe Fellow του London School of Economics, με τίτλο "Αναγκαιότητα, όχι Πολυτέλεια: Τα Ανοιχτά Δεδομένα ως Εθνική Πληροφοριακή Υποδομή", ο οποίος έθιξε το πρόβλημα της πνευματικής ιδιοκτησίας στον ψηφιακό κόσμο και παραλλήλισε το θέμα των δημοσίων δεδομένων με το περιβαλλοντικό πρόβλημα, υπογραμμίζοντας πως απαιτείται μια αντίστοιχη λύση: διαχωρισμός και επαναχρησιμοποίηση γνώσης, υποδομών, λογισμικού, χρήση συνεργατικών υποδομών, επένδυση σε βιώσιμες και ανοικτές υποδομές και κωδικοποίηση νομοθεσίας με την αρωγή και ανοικτών διαβουλεύσεων.
Η ενότητα έκλεισε με την ομιλία του Θεόδωρου Καρούνου, Συμβούλου του Πρωθυπουργού σε θέματα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, ο οποίος επισήμανε ότι τα δεδομένα της Δημόσιας Διοίκησης ανήκουν σε όλους τους Έλληνες πολίτες και η ανοικτή πρόσβαση σε αυτά εξασφαλίζει διαφάνεια, λογοδοσία, συμμετοχή και ανάπτυξη. Επίσης, παρουσίασε τα αποτελέσματα της σχετικής διαβούλευσης του opengov.gr καθώς και την εθνική πύλη γεωχωρικών πληροφοριών geodata.gov.gr.
Παρακολουθήστε τα βίντεο του Συνεδρίου
Δείτε τις παρουσιάσεις των ομιλητών
