Τα κοινωνικά δίκτυα στο σχολείο του σήμερα

Των Αριστείδη Βαγγελάτου, Φραγκίσκου Φώσκολου, Θεόδωρου Κομνηνού
(Eιδική Υπηρεσία Εφαρμογής Εκπαιδευτικών Δράσεων, ΥΠΔΒΜΘ, Ερευνητικό Ακαδημαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών)




Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

Διπλωματική Εργασία: Πολιτική ανάγνωση της Ελληνικής blogoσφαιρας

Ανακτήθηκε από το blog της Σταυρούλας Παπαδημητρίου

Λίγα λόγια για την έρευνα
Το μπλογκ αυτό στήθηκε για να φιλοξενήσει την εργασία της Παπαδημητρίου Σταυρούλας «Μπλογκ και Πολιτική στην Ελλάδα». Η εργασία αυτή αφορά τη διεξαγωγή έρευνας σχετικά με το ποιοι είναι οι χρήστες μπλογκ (διαχειριστές ή απλοί αναγνώστες) και αν και κατά πόσο επηρεάζουν την πολιτική ζωή της χώρας. Αποτελεί η μπλογκό-σφαιρα μέρος της δημόσιας σφαίρας ικανό να διαμορφώσει πολιτικές επιλογές και πως σχετίζονται οι χρήστες των μπλογκ με τους opinion leaders στην ελληνική κοινωνία;

Κίνητρο για την επιλογή του θέματος ,τη μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας και τη διεξαγωγή της αποτέλεσαν κεντρικά πολιτικά γεγονότα που μονοπώλησαν τη δημόσια ατζέντα της χώρας το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2007. Για τη διερεύνηση των σχέσεων μπλογκ και πολιτικής καταρτίσθηκε ερωτηματολόγιο και διεξήχθη μια on line έρευνα το χρονικό διάστημα από 1η Δεκεμβρίου 2007 έως 31η Γενάρη 2008...

Η μέθοδος δειγματοληψίας που υιοθετήθηκε ήταν αυτή της δειγματοληψίας σε δυο στάδια, στο πρώτο στάδιο απλή τυχαία δειγματοληψία και στο δεύτερο στάδιο αυτή της χιονοστιβάδας.

Στο διάστημα αυτό συγκεντρώθηκαν 879 συμπληρωμένα ερωτηματολόγια. Μετά τη συγκέντρωση των αποτελεσμάτων ακολούθησε η στατιστική τους ανάλυση και η συγκριτική ανάγνωση τους.

Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής θα δημοσιευτούν και θα είναι δημόσια προσβάσιμα μετά την παρουσίασή τους στην τριμελή επιτροπή του ΠΜΣ «Δυνητικές Κοινότητες: Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις και Τεχνικές Εφαρμογές» τη Δευτέρα 1η Ιουνίου 2009 σ΄ αυτό εδώ το μπλογκ.

Σεμνή προσδοκία μου είναι με την εργασία αυτή να συμβάλλω στον επιστημονικό διάλογο και κατά συνέπεια στην ανάπτυξη των ιδεών που στηρίζουν την πολιτική δημοκρατική ζωή.

Μπλογκ και Πολιτική στην Ελλάδα
Αγαπητοί φίλοι και συγκάτοικοι της μπλογκόσφαιρας πριν από περίπου 1,5 χρόνο σας έστειλα mail ζητώντας την βοήθεια και τη συνεργασία σας στην on line έρευνα, Μπλογκs & Πολιτική, που διεξήγαγα γύρω από τα μπλογκs.

Η επιτυχία της έρευνας, λόγω της στενής της σχέσης με το χώρο των μπλογκ, βασιζόταν στη συμμετοχή και στην υποστήριξη των ελληνόφωνων μπλόγκερ. Βοήθεια την οποία και μου παρείχατε.

Σας ευχαριστώ θερμά για τη συμμετοχή σας και το χρόνο που διαθέσατε!!! Ελπίζω η ανάγνωση των αποτελεσμάτων να σας αποζημιώσει.

Εδώ μπορείται να δείτε την παρουσίαση της έρευνας Μπλογκ και Πολιτική στην Ελλάδα (αρχείο .ppt)
Στο πλάι στο μπλογκρολ στους συνδέσμους υπάρχει διαθέσιμο το και το πλήρες κείμενο!!

Συμπεράσματα
Τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την έρευνα αυτή αφορούν πρώτιστα το προφίλ των Ελλήνων χρηστών μπλογκ. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών, ποσοστό 75% είναι άντρες, το 40% αυτών ανήκει στην ηλικιακή κατηγορία των 20 με 30, το 85% έχει λάβει τριτοβάθμια εκπαίδευση και πάνω, είτε είναι άγαμοι είτε ζουν με την οικογένεια τους η οποία αποτελείται στη μεγαλύτερη πλειοψηφία από 4 άτομα. Ο τόπος διαμονής είναι τα μεγάλα αστικά (Αθήνα – Θεσσαλονίκη) σε ποσοστό 58%. Τα δημογραφικά στοιχεία του δείγματος αυτής της έρευνας συγκρινόμενα με αυτά των γενικών χρηστών του διαδικτύου δείχνουν ότι υπάρχουν στατιστικές διαφορές σε σχέση με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των γενικών χρηστών του Ίντερνετ. Η απόκλιση είναι περισσότερο εμφανής όσον αφορά το φύλο και το μορφωτικό επίπεδο.

Οι συγκεκριμένοι χρήστες, συμμετέχοντες στην έρευνα, έγινε φανερό ότι διατηρούν μπλογκ σε ποσοστό 48% για την αυτο-έκφραση και επικοινωνία («Για να διατυπώσω τις απόψεις μου», «Ανταλλαγή απόψεων», «Για επικοινωνία με άτομα που έχουν τα ίδια ενδιαφέροντα»). Οι μισοί δε από αυτούς άρχισαν να διατηρούν μπλογκ μόλις μέσα στον τελευταίο χρόνο, το 2007.

Το 44% παρακολουθεί καθημερινά μέχρι και τέσσερα άλλα μπλογκ και το 42% από πέντε έως δεκαπέντε. Ο λόγος δε που αφιερώνουν τόσο χρόνο για αυτό είναι για να ενημερωθούν άμεσα και υπέυθυνα. («Προσωπικές απόψεις», «Άμεση Ενημέρωση», «Νέα που δεν μπορώ να βρω κάπου αλλού» «ενημέρωση φιλτραρισμένη από την προσωπική άποψη του μπλογκερ»).

Η πλειοψηφία τους, το 81.47% γνωρίζει και παρακολουθεί τις κινητοποιήσεις που οργανώνονται μέσω μπλογκ και ένα ποσοστό 38% συμμετέχει σε αυτές (ενεργά ή όχι).

Οι μισοί περίπου, το 52,32%, χρησιμοποιούν RSS feed, ακόμη και περιστασιακά για την παρακολούθηση μπλογκ, ποσοστό που γίνεται ακόμα μεγαλύτερο ανάμεσα στους διαχειριστές μπλογκ.

Το 73% αφήνει σχόλια σε μπλογκ. Ο σημαντικότερος λόγος για το σχολιασμό αυτό είναι «η διατύπωση των απόψεων του γράφοντος» 81,24%, ενώ δεύτερος έρχεται «για να προσθέσω στοιχεία σχετικά με το θέμα» με 66.07%, τρίτος «για να εκφράσω την διαφωνία μου» με 55,29%, και τέταρτος «για να εκφραστώ» με 53,49%.

Η κύρια πηγή ενημέρωσης τους αποτελεί το Ίντερνετ με ποσοστό 60%, και δεύτερη σε σημαντικότητα πηγή ενημέρωσης είναι οι έντυπες εφημερίδες με ποσοστό 16.31%. Παρόλα αυτά το 60% διαβάζει περισσότερες της μιας έντυπης εφημερίδας και μόνο το 13% θεωρεί ως κύρια πηγή ενημέρωσης του την τηλεόραση.

Η επικαιρότητα απασχολεί τους χρήστες στο σύνολο τους και μόνο ένα 2,75% δεν διαβάζει συνήθως ούτε μια εφημερίδα μέσω διαδικτύου. Τα μέσα που θεωρούνται πιο σημαντικά από τους συμμετέχοντες για τη διαμόρφωση των απόψεων τους είναι οι εφημερίδες στην ηλεκτρονική και έντυπή τους μορφή, τα μπλογκ αξιολογούνται για το 71% από χρήσιμα έως πολύ χρήσιμα μέσα για τη διαμόρφωση των απόψεών τους και το ραδιόφωνο ακολουθεί σε σειρά σημαντικότητας. Η τηλεόραση αντιπροσωπεύει το λιγότερο χρήσιμο μέσο. Η εικόνα αυτή μας δείχνει ότι πρόκειται για άτομα που δεν δείχνουν προτίμηση στην παθητική ενημέρωση που τα ΜΜΕ προσφέρουν αλλά προτιμούν μέσω τις αναζήτησης των πηγών να διαμορφώσουν μόνα τους την ενημερωτική τους ατζέντα.

Τέλος οι χρήστες μπλογκ είναι πολιτικά ενεργά άτομα σε όλα τα επίπεδα πολιτικής δράσης (εθνικό – τοπικό) αφού το 58% έχουν υπογράψει κάποια διαμαρτυρία, το 50% συμμετείχαν σε κάποια πολιτική συγκέντρωση ή πολιτική διαμαρτυρία, το 36% αυτών έχει πάρει μέρος σε κάποια δημόσια συνάντηση που αφορά τοπικά ζητήματα, το 27% έχει γράψει κάποιο άρθρο σε περιοδικό ή εφημερίδα, το 26% είναι ενεργό μέλος σε κάποια ομάδα πίεσης, το 24% έχει στείλει επιστολή σε κάποιον πολιτικό και το 17% εργάσθηκε για κάποιο πολιτικό κόμμα. Περίπου οι μισοί 49% συζητούν για θέματα επικαιρότητας με 1 έως 5 άτομα, το 18% με 6 έως 10 άτομα και ένα συνολικό 16% με πάνω από 11 άτομα.

Στο ερώτημα σχετικά με το τι ψήφισαν στις εκλογές του 2007 απαντούν: ΠΑΣΟΚ 20,51%, ΣΥΡΙΖΑ 20,06%, ΚΚΕ 14,03%, ΝΔ 12,22%, Οικολόγοι Εναλλακτικοί 3,77% , ΛΑΟΣ 3,02%, άλλο 8.3%, δεν ψήφισαν 9.8% και το 9,2% δεν απάντησαν σε αυτήν την ερώτηση.

Όπως γίνεται φανερό από τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας οι θέσεις με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση στη δεκαβάθμια κλίμακα πολιτικής αυτο-τοποθέτησης γύρω από τις οποίες συντάσσεται η πλειοψηφία των χρηστών είναι οι θέσεις 3 με 21% και 4 με 20%, θέσεις που χαρακτηρίζουν την κεντροαριστερή πολιτική αυτό-τοποθέτηση. Τα στοιχεία αυτά μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι για το κοινό αναφοράς μας τα μπλογκ αποτελούν προνομιακό εργαλείο για τα μικρά κόμματα και την Αριστερά.

Μια κριτική ματιά στα συμπεράσματα της έρευνας
Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των χρηστών μπλογκ σύμφωνα με την έρευνα δείχνουν ότι πρόκειται για άντρες, με πολύ υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, από 21 έως 40 ετών, που κατοικούν στις δυο μεγάλες πόλεις της χώρας μας Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Τα χαρακτηριστικά αυτά λοιπόν τους κατατάσσουν σε μια ελίτ υποκατηγορία των γενικών χρηστών του διαδικτύου που ούτως ή άλλως αποτελούν μια ελίτ κατηγορία του γενικού πληθυσμού της χώρας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του παρατηρητηρίου μας μόνο 30% του πληθυσμού έχει πρόσβαση στο Ίντερνετ.

Τα ευρήματα όσον αφορά το επίπεδο εκπαίδευσης των συμμετεχόντων στην έρευνα είναι το λιγότερο εντυπωσιακά καθώς ένα συνολικό 85% έχει λάβει τουλάχιστον τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι αναλφάβητοι και γενικότερα οι άνθρωποι με χαμηλό επίπεδο σπουδών φαίνεται πως έχουν την τάση να θεωρούν τους εαυτούς τους «όχι και τόσο αρμόδιους» να αποφασίσουν για τα πολιτικά ζητήματα και προτιμούν να εμπιστεύονται τη γνώμη κάποιων «περισσότερο αρμοδίων» (Lazar M. (1992), όπως αναφέρεται από Μαραντζίδης, 1998). Οι χρήστες μπλογκ δείχνουν να αποτελούν σύμφωνα με την έρευνα ένα τέτοιο κοινό.

Όσον αφορά τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες παρατηρούμε ότι απουσιάζουν οι χειρώνακτες, άτομα δηλαδή με επαγγέλματα όπως του εργάτη ή του αγρότη δείχνουν να μη συμπεριλαμβάνονται στο κοινό της μπλογκό-σφαιρας. Το ότι -δημογραφικά τουλάχιστον- οι χρήστες μπλογκ αντιπροσωπεύουν την αφρόκρεμα των χρηστών του Ίντερνετ έρχεται σε απόλυτη συμφωνία με τα όσα είδαμε από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση (Johnson, & Kaye,2007, Kaye,2007, Graf 2006, Monthly Review, 2008).

Μια παρατήρηση τώρα όσον αφορά την οικογενειακή κατάσταση. Η πλειοψηφία τους, το 61%, είναι άγαμοι αλλά παρόλα αυτά για το 70% η οικογένεια τους αποτελείται από πάνω από 3 άτομα. Αυτή βέβαια είναι μια παρατήρηση που δεν αφορά άμεσα τη δική μας έρευνα και έχει να κάνει με ιδιαιτερότητες της ελληνικής οικογένειας όπου οι νέοι συνεχίζουν να ζουν στο πατρικό τους σπίτι αρκετά χρόνια μετά την ενηλικίωσή τους.

Ένα πολύ υψηλό ποσοστό των συμμετεχόντων διατηρούν και οι ίδιοι κάποιο μπλογκ. Η εφαρμογή μπλογκ είναι σε ανοδική πορεία όσον αφορά τη διάχυση της στην κοινωνία. Κάθε χρόνος που περνά οδηγεί ένα όλο και μεγαλύτερο κοινό στη χρήση των μπλογκ. Ακόμα και στη χώρα μας όπου οι χρήστες Ίντερνετ συνεχίζουν να αποτελούν μειοψηφία του πληθυσμού, ο ρυθμός ανάπτυξης των ελληνόφωνων μπλογκ κινείται στα ίδια επίπεδα με άλλες χώρες (Technorati, 2007). Αυτό γίνεται εμφανές και στην παρούσα έρευνα.

Οι Baumer et all (2008) μίλησαν για τις κοινωνικές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των μπλόγκερ από την ανάγνωση των κειμένων τους, τη διασύνδεση μέσω συνδέσμων μεταξύ τους. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται και στην ελληνική περίπτωση. Tα άτομα που διατηρούν τα ίδια κάποιο μπλογκ τείνουν να είναι και φανατικοί χρήστες των μπλογκ όπως φαίνεται και από τους πίνακες συσχέτισης που παρουσιάστηκαν. Τείνουν να διαβάζουν περισσότερα μπλογκ, να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στην ανάγνωσή τους και να είναι περισσότερο αναμεμειγμένοι στη συζήτηση που διεξάγεται στη μπλογκό-σφαιρα μέσω του σχολιασμού. Οι διαχειριστές δε υιοθετούν την τεχνολογία RSS σε μεγαλύτερο βαθμό από τους υπόλοιπους χρήστες.

Η εφαρμογή των μπλογκ επιτρέπει στα άτομα από παθητικοί καταναλωτές πληροφοριών να γίνουν και οι ίδιοι δημιουργοί περιεχομένου (Papacharissi, 2007, Kaye,2007). Δημιουργούν με αυτόν τον τρόπο δομές που αλλάζουν τη ροή της πληροφορίας ή παράλληλα δίκτυα διανομής της. Αυτό επιβεβαιώνεται επίσης στην έρευνα μας, μια και βασικό κίνητρο για τη διατήρηση μπλογκ αποτελεί η φράση «Για να διατυπώσω τις απόψεις μου». Ο επικοινωνιακός χαρακτήρας του μέσου (Kaye, 2007) δείχνει να αποτελεί και κίνητρο διατήρησης μπλογκ, μια και οι διαχειριστές του δείγματος ιεραρχούν σα δεύτερο και τρίτο λόγο για τη διατήρηση του την «ανταλλαγή απόψεων». Επιδιώκουν να διατυπώνουν τις απόψεις τους σε ένα χώρο ιδιωτικό αλλά με πρόσβαση στο δημόσιο χώρο.

Παρόλο που πολλοί χρήστες δηλώνουν ως τα κίνητρα για τη διατήρηση του μπλογκ την έκφραση και την επικοινωνία, τα κίνητρα αυτά αφορούν το χώρο της δημόσιας και όχι της προσωπικής σφαίρας. Τους ενδιαφέρει ο χώρος της ανταλλαγής των απόψεων και ιδεών χωρίς την αίσθηση του προσωπικού οφέλους -οικονομικού ή άλλου. Οι λόγοι διατήρησης που αφορούν την ιδιωτική επικοινωνία (επικοινωνία με τα υπάρχοντα κοινωνικά δίκτυα, με φίλους και γνωστούς) όπως «για να κρατήσω επαφή με φίλους και γνωστούς» δείχνουν να αφορούν μικρό μέρος των μπλόγκερ. Ένα ελάχιστο ποσοστό επιλέγει ως λόγο για τη διατήρηση του μπλογκ το «δεν ξέρω γιατί αλλά το λατρεύω», «να γίνω γνωστός», «για να κάνω γνωριμίες» και «για χρήματα». Η αποκόμιση κάποιου οφέλους (Καραμπάσης 2007), οι γνωριμίες ή τα χρήματα δεν ανήκουν στις προτεραιότητες των μπλόγκερ.

Οι κύριοι λόγοι χρήσης μπλογκ θα μπορούσαν να συνοψιστούν στην ενημέρωση φιλτραρισμένη από τον προσωπικό λόγο του γράφοντα.. Σύμφωνα με τον Lash, (2004) κατά την περίοδο 1830-1900, όταν ο έντυπος λόγος ήταν το μοναδικό μέσο επικοινωνίας είχε ισχυρούς δεσμούς με την ομιλούμενη γλώσσα. Η γλώσσα των εντύπων διαμορφωνόταν ακόμα από τους ρυθμούς της ομιλούμενης γλώσσας και κυρίως από τις συμβάσεις της λεκτικής επιχειρηματολογίας. Μοιάζει αυτό να περιγράφει την άποψη κάποιων συμμετεχόντων που έθεσαν λόγο χρήσης «προσωπικός μη στυλιζαρισμένος σχολιασμός της επικαιρότητας». Στα ίδια συμπεράσματα κατέληξε και η Kaye(2007).

Η δυνατότητα σχολιασμού είναι ένα από τα χαρακτηριστικά που ελκύει τους χρήστες. Η συντριπτική πλειοψηφία τους, το 73% εκμεταλλεύεται τη δυνατότητα αυτή. Κυρίως η πρακτική αυτή είναι πιο αγαπητή στα άτομα που είναι διαχειριστές μπλογκ, πράγμα αναμενόμενο μια και ο σχολιασμός, η δυνατότητα δηλαδή διαλόγου, είναι ένα από τα χαρακτηριστικά που ενισχύει την κοινωνική δραστηριότητα ανάμεσα στους χρήστες, δημιουργώντας δημόσια προσβάσιμους χώρους επικοινωνίας και ανταλλαγής απόψεων.

Ο σημαντικότερος λόγος για το σχολιασμό είναι η διατύπωση των απόψεων του γράφοντος σε θέματα σχετικά με τη δημοσίευση, δεύτερος έρχεται «για να προσθέσω στοιχεία σχετικά με το θέμα» με 66.07%, τρίτος «για να εκφράσω τη διαφωνία μου» με 55,29% και τέταρτος «για να εκφραστώ» με 53,49%. Από τα παραπάνω βλέπουμε ότι οι λόγοι για τους οποίους οι χρήστες μπλογκ αφήνουν σχόλια σε άλλα μπλογκ ενισχύουν την αλληλεπίδραση. Υπάρχει ίδια θεώρηση για τα πράγματα, κοινότητα των απόψεων (ομοφυλία), πράγμα που θα ωθούσε σε συζήτηση ακόμα και σε άλλα περιβάλλοντα.

Τα γεγονότα, όπως οι διαμαρτυρίες για της πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2007 που κινητοποίησαν το ενδιαφέρον για την ψηλάφηση των σχέσεων της χρήσης μπλογκ με την πολιτική, διαπιστώνουμε ότι απασχόλησαν και τους χρήστες. Η πλειοψηφία τους, το 81.47% γνωρίζει και παρακολουθεί τις κινητοποιήσεις που οργανώνονται μέσω μπλογκ και ένα 38% συμμετέχει -ενεργά ή όχι-.

Οι χρήστες των μπλογκ αποτελούν ένα πολύ ενημερωμένο κομμάτι του κοινού. Τα μέσα που θεωρούνται πιο σημαντικά από τους συμμετέχοντες για τη διαμόρφωση των απόψεων τους είναι ο τύπος τόσο στην έντυπη όσο και στην ηλεκτρονική του μορφή, με το ραδιόφωνο να ακολουθεί σε σειρά σημαντικότητας. Τα μπλογκ αποτελούν σημαντική πηγή ενημέρωσης. Η ενημέρωση από φίλους και γνωστούς και από τις επαφές των κοινωνικών δικτύων αναδεικνύεται σαν έναν μέτριος παράγοντας σημαντικότητας διαμόρφωσης απόψεων. Τη χειρότερη αξιολόγηση ως μέσου διαμόρφωσης των απόψεών τους κερδίζει η τηλεόραση, που για το δείγμα μας αντιπροσωπεύει το λιγότερο χρήσιμο μέσο.

Η ανάγνωση έντυπων εφημερίδων και ως εκ τούτου η αναζήτηση ενημέρωσης είναι μια από τις αγαπημένες ενασχολήσεις του δείγματος της έρευνας μας. Αυτή η τάση γίνεται ακόμα πιο έντονη όταν εξετάζουμε την ανάγνωση εντύπων στην ηλεκτρονική τους μορφή. Βασική πηγή ενημέρωσης αποτελεί το Ίντερνετ και μόνο ένα 2,75% δε διαβάζει συνήθως ούτε μια εφημερίδα μέσω διαδικτύου. Αγαπούν επίσης και την ανάγνωση εφημερίδων έντυπων για την ενημέρωσή τους. Περίπου το 60% διαβάζει περισσότερες της μιας εφημερίδας. Το δημογραφικό προφίλ των χρηστών μπλογκ μπορεί να εξηγήσει την εξάρτηση από παραδοσιακές εφημερίδες, οι οποίες όπως και τα μπλογκ λόγω της προσοχής και της προσπάθειας που απαιτούν για την πρόσληψή τους διαβάζονται από άτομα με υψηλή κοινωνικο-οικονομική θέση (πάνω από το μέσο όρο) και με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης. (Johnson, & Kaye, 2007)

Πράγματι όπως παρατηρούν οι Eveland, & Dylko, (2007) η σχέση μεταξύ χρήσης μπλογκ και μέσων μαζικής επικοινωνίας είναι συμβιωτική και όχι ανταγωνιστική. Η τάση αυτή ενισχύεται και από τους συνδέσμους που αποτελούν δομικό στοιχείο των μπλογκ και σε πολλές περιπτώσεις κατευθύνουν τους χρήστες τους σε άλλες πηγές ενημέρωσης που είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο. Πολλοί από αυτούς τους συνδέσμους κατευθύνονται και σε σελίδες των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό την ανάγνωση εφημερίδων από τους χρήστες των μπλογκ.

Οι χρήστες μπλογκ δείχνουν έντονο ενδιαφέρον για το σχολιασμό θεμάτων επικαιρότητας και πολιτικής και σε άλλα περιβάλλοντα Τα αποτελέσματα της έρευνας μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι χρήστες μπλογκ είναι πολιτικά ενεργά άτομα σε όλα τα επίπεδα πολιτικής δράσης (εθνικό – τοπικό).

Τα μπλογκ ελκύουν ήδη πολιτικά ενεργά άτομα. Ίσως αυτή τη επιλογή, η χρήση μπλογκ, να αποτελεί για αυτά τα άτομα ένα ακόμα κανάλι στο οποίο τους δίνεται η δυνατότητα να αλληλεπιδράσουν. Τα στοιχεία που έχουμε δεν είναι αρκετά για να υποστηρίξουμε ότι τα μπλογκ έπαιξαν κάποιο ρόλο αυξάνοντας κατά κάποιον τρόπο την πολιτική συμμετοχή και κινητοποίηση των χρηστών τους. Γεγονός αδιαμφισβήτητο παραμένει ότι η πολιτική συμμετοχή των εν λόγω ατόμων είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή του γενικού πληθυσμού. Συμμετέχουν τόσο σε δράσεις που χαρακτηρίζονται ως πολιτικές δράσεις του καναπέ, όπως η υπογραφή διαμαρτυριών όσο και σε δράσεις που απαιτούν τη φυσική παρουσία των ατόμων.

Ένα εντυπωσιακά μεγάλο κομμάτι των χρηστών μπλογκ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί opinion leaderς, άτομα δηλαδή που επηρεάζουν την πολιτική ενημέρωση και κινητοποίηση των ατόμων με τα οποία έρχονται σ’ επαφή μέσω των κοινωνικών τους δικτύων, μεταλαμπαδεύοντας με τον τρόπο αυτό τις απόψεις και τις θέσεις τους σε κοινό ευρύτερο από αυτό των αναγνωστών μπλογκ (θεωρία των δύο σταδίων της ροής της πληροφορίας των Karz, & Lazarfeld, 1964).

Η ενασχόληση με την πολιτική δείχνει να ενισχύει τη διάθεση των ατόμων για ενημέρωση καθώς βρέθηκε να υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ του χαρακτηριστικού opinion leaders και του αριθμού των εφημερίδων- εντύπων που διαβάζουν. Υπολογίζοντας δε, όπως παρουσιάζεται στο παρακάτω γράφημα τους opinion leaders ως διαμορφωτές γνώμης σε θέματα πολιτικής με κριτήριο να έχουν κάνει μέσα στο τελευταίο διάστημα τρεις από τις δραστηριότητες που πρότειναν οι keller, & Berry (2003), χωρίς να υπολογίζεται όμως η δραστηριότητα «Υπέγραψα μια διαμαρτυρία», τα ποσοστά των ατόμων που θα μπορούσαν σύμφωνα με την κλίμακα να θεωρηθούν opinion leaders παραμένουν υψηλά σε ποσοστό 39,08%.

Η κομματική τοποθέτηση καθώς και η πολιτική αυτο-τοποθέτηση των χρηστών μπλογκ διαφέρει ριζικά από το σύνολο του ελληνικού πληθυσμού. Η αριστερά υπεραντιπροσωπεύεται στον πληθυσμό της μπλογκό-σφαιρας συνηγορώντας στο ότι τα μπλογκ αποτελούν ένα εργαλείο επικοινωνίας για τα άτομα που δεν νοιώθουν να καλύπτονται από τα καθιερωμένα μέσα μαζικής ενημέρωσης και αναζητούν εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης.

Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

50.000 Pageviews 20.000+ Unique Visitors

Στις 8/9/2010 μόλις πριν από δύο μήνες δηλαδή πανηγυρίζαμε με την ανάρτηση:
"10.000 Επισκέπτες και 25.000 Αναγνώστες !"
Ήρθε πολύ γρήγορα η στιγμή (μόλις σε δύο μήνες) που πανηγυρίζουμε ξανά για το διπλασιασμό στα νούμερα που δείχνει τη δυναμική της "Εκπαίδευσης Ενηλίκων" και κυρίως το πόσο όλοι εσείς έχετε αγκαλιάσει αυτήν την προσπάθεια.

Η εμπιστοσύνη σας μου δίνει το κουράγιο να συνεχίσω αυτήν την κοπιαστική προσπάθεια.

Με την υποστήριξη όλων σας, θα έχουμε ακόμα καλύτερο περιεχόμενο.

Σας ευχαριστώ θερμά για το χρόνο που διαθέτετε στο blog μου


Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

Το Μέλλον στην Εκπαίδευση Αποτελεσματικότητα & Ευελιξία

Ανακτήθηκε από kariera

Τι αλλάζει στην εκπαίδευση;

2 πολύ σημαντικοί παράγοντες - η οικονομική ύφεση και η ταχύτατη εξέλιξη της τεχνολογίας - σηματοδοτούν μεγάλες αλλαγές και στην εκπαίδευση. Όπως και στους άλλους κλάδους έτσι και στην εκπαίδευση γίνεται ιδιαίτερα αισθητή σήμερα η απαίτηση για βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών και μείωση του κόστους. Η μόνη συνταγή για την επίτευξη αυτών είναι η αποτελεσματικότητα & η ευελιξία στο πως γίνεται η δουλειά. Στην εκπαίδευση, η σωστή χρήση της κατάλληλης τεχνολογίας μπορεί να οδηγήσει ακόμη παραπέρα και τελικά να βελτιωθεί ένα προβληματικό εκπαιδευτικό σύστημα. Το internet και τα συστήματα eLearning είναι εδώ για να βοηθήσουν τον κόσμο της εκπαίδευσης.

Προσοχή: Σε αυτόν τον ιστότοπο θα δείτε ολοκληρωμένες προτάσεις elearning που βασίζονται σε ανοικτού κώδικα συστήματα (ο εκπαιδευτικός δεν εξαρτάται από κανέναν), είναι τα πιο ευέλικτα και αποτελεσματικά και χρησιμοποιούνται από τους περισσότερους και μεγαλύτερης φήμης εκπαιδευτικούς οργανισμούς παγκοσμίως...

Οι προτάσεις αυτές δεν έχουν σχέση με έτοιμα "ψηφιακά" μαθήματα, ή με σεμινάρια που μαθαίνεις να φτιάχνεις τεστ και δεν ξέρεις που να τα "ανεβάσεις". Ζητήστε πληροφορίες και σκεφτείτε καλά πριν ξοδέψετε χρόνο και χρήμα...

Ανησυχούμε οι εκπαιδευτικοί για τα παιδιά και τους μαθητές μας; Έχουμε καταλάβει ότι πολλά από αυτά που τους μαθαίνουμε σήμερα για να τους δώσουμε εφόδια, αύριο δεν θα μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν;

Σε 5-10 χρόνια πολλά από τα επαγγέλματα που υπάρχουν σήμερα, απλά δεν θα υπάρχουν! Δείτε στο βίντεο που ακολουθεί τις ανησυχίες και αναζητήσεις ειδικών σε θέματα εκπαίδευσης από το Harvard και από άλλους εκπαιδευτικούς οργανισμούς στο εξωτερικό.



Η σύγχρονη τεχνολογία εκπαίδευσης

Η τεχνολογία εκπαίδευσης σήμερα σε συνδυασμό με τις μεγάλες ταχύτητες στο internet και το χαμηλό κόστος πρόσβασης, δίνει τη δυνατότητα για τις αλλαγές που οι καταστάσεις απαιτούν. Τα ανοικτά συστήματα που έχουν αναπτυχθεί και συνεχώς βελτιώνονται με τη συνεισφορά χιλιάδων ειδικών από όλο τον κόσμο, ωθούν πλέον την εκπαίδευση σε άλλα επίπεδα. Μεγάλης φήμης πανεπιστημιακές σχολές όπως είναι το ΜΙΤ ή το UCLA υιοθετούν τέτοια συστήματα με όλο και μεγαλύτερο ποσοστό των εκπαιδευομένων τους να συμμετέχουν σε ηλεκτρονικές πλατφόρμες εκπαίδευσης. Το μέλλον πλέον στην εκπαίδευση είναι ηλεκτρονικό.

Η εκπαίδευση των εκπαιδευτών

Στην Ελλάδα η διείσδυση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση - όπως και στους υπόλοιπους τομείς - δεν είναι ακόμη μεγάλη, όμως το υψηλό επίπεδο μόρφωσης των ανθρώπων του χώρου της εκπαίδευσης εγγυάται ότι όλοι οι σχετικοί δείκτες σύντομα θα βελτιωθούν. Κι επειδή οποιαδήποτε τεχνολογία είναι άνθρωποι που τη χειρίζονται, στην εκπαίδευση είναι οι εκπαιδευτές αυτοί που θα δώσουν την ώθηση προς την υιοθέτηση τέτοιων αποτελεσματικών πρακτικών. Τα βασικά θέματα που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν - και στα οποία θα πρέπει κι αυτοί να εκπαιδευτούν κατάλληλα - αφορούν τις όποιες προσαρμογές του εκπαιδευτικού υλικού και το σχεδιασμό μαθημάτων σε ηλεκτρονικό περιβάλλον μάθησης, το χειρισμό μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας κι άλλων ειδικών εργαλείων ή τεχνικών που υπάρχουν.

Δες εδώ συχνές ερωτήσεις της εκπαιδευτικής κοινότητας

Τι θέλουν οι μαθητές;

Είτε μιλάμε για μαθητές δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, είτε για ενήλικες εργαζόμενους ή άνεργους, το να μαθαίνουν χωρίς πίεση όταν κι ό,τι θέλουν, με μικρό κόστος και γενικά να προσεγγίζουν τη διαδικασία μάθησης σαν να πρόκειται για παιχνίδι, σίγουρα θα τους ικανοποιούσε πολύ. Σε αυτά, η τεχνολογία που χρησιμοποιείται σήμερα στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση συμβάλλει στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Και οι περισσότεροι μαθητές-εκπαιδευόμενοι σήμερα, έχουν την ωριμότητα και τις προαπαιτούμενες γνώσεις να χρησιμοποιήσουν αυτήν την τεχνολογία.

Τι θέλουν οι γονείς κι όσοι πληρώνουν;

Αυτοί οι εμπλεκόμενοι - πελάτες στην εκπαίδευση, είναι οι πλέον απαιτητικοί: τα θέλουν όλα και φθηνά. Τους ενδιαφέρει το αποτέλεσμα - ο μαθητής να έχει μάθει - υπό τις καλύτερες συνθήκες και με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Όσοι ενδιαφέρονται περισσότερο, παρακολουθούν τακτικά τις επιδόσεις μάθησης. Οι περισσότεροι από τους νέους γονείς σήμερα, έχουν τις γνώσεις να αξιολογήσουν αυτές τις τεχνολογίες εκπαίδευσης. Θα λέγαμε ότι συνήθως γοητεύονται από τις εξελίξεις - είναι κάτι που αυτοί δεν είχαν όταν ήταν μαθητές. Ποτέ όμως δεν είναι αργά. Η δια βίου εκπαίδευση είναι τώρα πολύ πιο εύκολα εφικτή.

Οι απαντήσεις σπουδαστών σε έρευνα ικανοποίησης για την εκπαίδευση που λαμβάνουν:

"18% of my teachers know my name

I complete 49% of the readings assigned to me – only 26% relevant to my life

I buy hundred dollar textbooks that I never open

My neighbor paid for class but never comes

I will read 8 books this year – 2300 webpages & 1281 facebook profiles

I will write 42 pages for class this semester – and over 500 pages of email

I get 7 hours of sleep each night!

I spend 1 ½ hours watching TV each night

I spend 3 ½ hours a day online

I listen to music 2,5 hours a day

I spend 2 hours on my cellphone

I spend 3 hours in class

2 hours eating

I work 2 hours every day

3 hours studying

That’s a total of 26,5 hours per day

I am a multitasker (I have to be)

I will be 20.000 in debt after graduation

I’m one of the lucky ones

Over 1 billion people

make less than 1 dollar a day

When I graduate I will probably have a job

that doesn’t exist today

I didn’t create the problems

But they are my problems

Some have suggested that technology can save us..."
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων Βιωματικής Εκπαίδευσης (Outdoor Experiential Training Programs-ΟΕΤ) στην Ελλάδα

Ευρήματα Διπλωματικής Έρευνας Μεταπτυχιακής Φοιτήτριας, Παρασκευής – Σαπφούς Ιωσηφίδου, University of Leicester. (Περιληπτική Μετάφραση)

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ναυτεμπορική (Executive) στις 27/09/2010

Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι τα προγράμματα Βιωματικής εκπαίδευσης αποτελούν μια από τις σημαντικότερες τάσεις στο χώρο της Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (Human Resources Development). Τι είναι όμως Βιωματική εκπαίδευση; Βιωματική εκπαίδευση είναι η εκμάθηση μέσω πρακτικής εφαρμογής (learning by doing). Αυτή ακριβώς η έννοια αντικατοπτρίζεται πλήρως στην παρακάτω αρχαία Κινέζικη παροιμία: «Ό,τι ακούω, το ξεχνώ; Ό,τι βλέπω, το θυμάμαι; Ό,τι κάνω, το καταλαβαίνω». Έτσι, στις αρχές της δεκαετίας του ’80 πρωτοεμφανίστηκαν εκπαιδευτικά προγράμματα για επαγγελματίες που βασίζονταν στην Βιωματική εκπαίδευση με τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• Μη τυποποιημένα εκπαιδευτικά προγράμματα, με πλήθος βιωματικών και μη δραστηριοτήτων (π.χ.: επίλυση προβλημάτων σε ομάδες ή rafting σε ποταμό).
• Διεξάγονται κυρίως σε εξωτερικό χώρο και όχι αυστηρά σε κάποια αίθουσα εκπαίδευσης.
• Χρησιμοποιούνται για εταιρικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς...

• Εξαρτώνται άμεσα από την εξειδίκευση του εκάστοτε εκπαιδευτή (facilitator).
• Ο κύριος στόχος τους είναι η ανάπτυξη της Ομαδικής Εργασίας (Teamwork) και των Ηγετικών Ικανοτήτων (Leadership Skills) των συμμετεχόντων.
• Τέλος, έχει παρατηρηθεί ότι τα αποτελέσματα και οι επιπτώσεις κάθε προγράμματος διαφέρουν ανάλογα με τα χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων (diversity configurations).

Έτσι, αυτού του είδους τα εκπαιδευτικά προγράμματα έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή τα τελευταία χρόνια και οι έρευνες δείχνουν ότι η ανάπτυξη τους θα συνεχιστεί. Όσοι περισσότεροι οργανισμοί στέλνουν εργαζομένους-συμμετέχοντες σε τέτοια προγράμματα, τόσο αναπτύσσεται η ανάγκη να γίνονται αυτά τα προγράμματα πιο αποτελεσματικά και να έχουν μετρήσιμα αποτελέσματα που συνδέονται άμεσα με τους προκαθορισμένους στόχους τους.

Οι υποστηρικτές αυτών των προγραμμάτων πιστεύουν ότι υπάρχει μεγάλο κέρδος, “Return on Investment (ROI)”. Όμως, κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα καθαρά από λογικές υποθέσεις. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν ελάχιστες έως καμία πρακτική μέτρησης του πόσο αποτελεσματικά είναι τα προγράμματα Βιωματικής εκπαίδευσης. Επιπλέον, υπάρχουν ελάχιστα εμπειρικά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι αυτά τα προγράμματα επιφέρουν θετικές αλλαγές στη συμπεριφορά στο χώρο εργασίας ή εμφανή εταιρική ανάπτυξη. Μόνο ανέκδοτα στοιχεία υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητά τoυς.

Είναι ευρέως αποδεκτό ότι το μοναδικό εκπαιδευτικό περιβάλλον των προγραμμάτων Βιωματικής εκπαίδευσης επιφέρει σημαντικά εταιρικά αποτελέσματα σε οργανισμούς που επενδύουν σε αυτά. Παρόλα αυτά, η αποτελεσματικότητα τους δεν έχει ποτέ μελετηθεί στην Ελλάδα. Οι Έλληνες πάροχοι αξιολογούν τα εκπαιδευτικά τους προγράμματα μόνο ως προς τις Αντιδράσεις (Reactions) των συμμετεχόντων, το πρώτο επίπεδο εκπαιδευτικών συμπερασμάτων (first level of training outcomes). Καμία έρευνα δεν έχει διεξαχθεί με σκοπό να μετρήσει τις επιπτώσεις του εκπαιδευτικού προγράμματος στους συμμετέχοντες, εκτός σε ό,τι αφορά τις Αντιδράσεις. Και εδώ ακριβώς κρύβεται το κίνητρο και το ενδιαφέρον για τη συγκεκριμένη έρευνα. Ο κύριος σκοπός της ήταν όχι μόνο να εξεταστούν οι επιπτώσεις των προγραμμάτων Βιωματικής εκπαίδευσης στους συμμετέχοντες - σε προσωπικό και σε επαγγελματικό επίπεδο - και να αναπτυχθεί, αν είναι εφικτό, μια επιστημονική μέθοδος μέτρησης της αποτελεσματικότητάς τους, αλλά και να παγιωθεί η διάρκεια αυτών των επιπτώσεων. Αναλυτικότερα, οι προκαθορισμένοι στόχοι ήταν οι εξής:

• Να εδραιωθούν οι πεποιθήσεις των μελλοντικών ενδιαφερομένων σχετικά με την αξία των προγραμμάτων Βιωματικής εκπαίδευσης.
• Να ερευνηθεί η σχέση μεταξύ της μεθοδολογίας που εφαρμόζεται σε αυτού του είδους τα εκπαιδευτικά προγράμματα (ΟΕΤ methodology) και της Μετάδοσης Γνώσης (Transfer of Learning).
• Να προσδιοριστούν ποια προσωπικά χαρακτηριστικά (personal characteristics) των συμμετεχόντων τους καθιστούν ικανούς να ωφεληθούν από αυτού του είδους τα εκπαιδευτικά προγράμματα.
• Να εξακριβωθεί αν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα έχει επιφέρει αλλαγές στους συμμετέχοντες σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο και αν ναι, σε ποιους τομείς.
• Να εξακριβωθεί αν οι επιπτώσεις του εκπαιδευτικού προγράμματος είναι βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες.

Έτσι, με βάση μιας σειράς από στατιστικές αναλύσεις σε μεγάλη πολυεθνική εταιρεία, το ανθρώπινο δυναμικό της οποίας έχει λάβει μέρος σε τέτοιου είδους εκπαιδευτικά προγράμματα στην Ελλάδα, αποδείχθηκε όντως ότι τα προγράμματα Βιωματικής εκπαίδευσης συγκαταλέγονται ανάμεσα στις πιο αποτελεσματικές μεθόδους εκπαίδευσης. Επίσης, προσφέρουν ένα είδος «συγκριτικού πλεονεκτήματος» στους συμμετέχοντες μέσω των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιπτώσεων (π.χ.: στη συμπεριφορά, στην απόκτηση γνώσης και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων) καθώς και την ειδική συνεισφορά τους στην Ομαδική Εργασία (Team Work) και στη Μετάδοση της Γνώσης (Transfer of Learning) στο εργασιακό περιβάλλον.

Tα πιο σημαντικά συμπεράσματα της έρευνας είναι τα παρακάτω:
1. Τα προγράμματα Βιωματικής Εκπαίδευσης θεωρούνται μια από τις πιο αποτελεσματικές εκπαιδευτικές μεθόδους, εφαρμόσιμες σε όλους, ανεξαρτήτου ηλικίας, επαγγελματικής κατάστασης, φύλου, επαγγελματικής εμπειρίας ή οποιοδήποτε αλλού παρόμοιου χαρακτηριστικού.
2. Συνεισφέρουν σημαντικά στην επιτυχημένη Μετάδοση Γνώσης (Transfer of Learning) και Δεξιοτήτων (Skills) πίσω στο εργασιακό περιβάλλον.
3. Τα θετικά αποτελέσματα που μπορεί να επιφέρουν είναι κυρίως βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, ειδικά όσον αφορά στην Προσωπική Ανάπτυξη (Personal Development) και τις Δεξιότητες Επικοινωνίας (Communication Skills). Αυτό το συμπέρασμα έρχεται σε αντίθεση με την λογική υπόθεση, σύμφωνα με τη σχετική βιβλιογραφία, ότι αυτού του είδους τα εκπαιδευτικά προγράμματα θα έχουν κυρίως βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα θετικά αποτελέσματα.

Όμως, όπως σε όλα τα θέματα υπάρχουν δύο όψεις, έτσι και εδώ, κάποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι υπάρχουν όρια στις αλλαγές που μπορούν να επιφέρουν τα προγράμματα Βιωματικής εκπαίδευσης, λόγω των προσωπικών χαρακτηριστικών κάθε συμμετέχοντα. Η απάντηση σε αυτόν τον ισχυρισμό δόθηκε πολύ νωρίς από τον Kurt Hahn, ιδρυτή του «Outward Bound», του πρώτου σχολείου Βιωματικής εκπαίδευσης: «Όλοι είμαστε καλύτεροι από ό,τι γνωρίζουμε. Αν μπορούσαμε να το ανακαλύψουμε αυτό, ποτέ ξανά δεν θα ψάχναμε για λιγότερο». Τα λόγια αυτά πρέπει όλοι να τα έχουμε στο νου μας παντού και πάντα.

Έτσι, έχει έρθει η στιγμή για όλους τους οργανισμούς να επενδύσουν σοβαρά σε τέτοιου είδους εκπαιδευτικά προγράμματα με την ουσιαστική, φυσικά, συμβολή όλου του ανθρώπινου δυναμικού τους, το οποίο αποτελεί το πλέον αναπόσπαστο και σημαντικό κομμάτι αυτής της διαδικασίας.


Η Παρασκευή-Σαπφώ Ιωσηφίδου είναι απόφοιτος του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος Μεταπτυχιακού τίτλου στη Διοίκηση και Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού από το πανεπιστήμιο του Leicester με την υποστήριξη της iCon. Παράλληλα με τις ακαδημαϊκές της σπουδές, έχει πραγματοποιήσει πρακτική άσκηση σε υποκατάστημα της ATE Bank και έχει εργαστεί στη Citibank στο τμήμα του Direct Sales. Τα τελευταία 3 περίπου χρόνια εργάζεται στην Thomson Reuters στο τμήμα του Risk Management Sales.

Πηγή Ανάκτησης:
Icon
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

Body Language. How to read others' thoughts by their gestures

By Allan Pease

What people say is often very different from what they think or feel. Now, one can learn to read others' thoughts by their gestures. It sounds impossible but body language is easy to pick up, and can tell you if someone is lying, or how to choose a partner and make yourself likeable.


Γλώσσα: Αγγλικά

Σελίδες: 147

Μέγεθος Αρχείου: 2.3 Mb

[Κατέβασέ το]

Πηγή:
free-ebooks.gr


Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

«Ο ΚΑΦΕΣ»: ΕΝΑ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ (PROJECT) ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Των Σαρακινίδου Σ., Γιολτζόγλου, Β., Κολούδα, Σ.

Περίληψη
Η παρούσα εργασία περιλαμβάνει ένα διαθεματικό σχέδιο δράσης περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που εκπονήθηκε στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης. Ο καφές είναι μια καθημερινή συνήθεια για τους περισσότερους ενήλικες εκπαιδευόμενους. Ένα θέμα προσιτό, φαινομενικά απλό και ελκυστικό. Στο project αυτό έγινε διερεύνηση της σημασίας και του ρόλου του καφέ στην παραδοσιακή και σύγχρονη Ελληνική κοινωνία, ξεκινώντας από την ιστορία του ανά τον κόσμο, την προέλευσή του, τον ερχομό του στην Ελλάδα, τα είδη, τους τρόπους παρασκευής, τους χώρους διάθεσής του και την αισθητική αυτών, τον κοινωνικό ρόλο του ανά τους αιώνες, τα επαγγέλματα που εμπλέκονται , την μυθολογία και τα σύμβολά του, το εμπόριο, την ενέργεια κι όλη την οικονομία που σχετίζεται με τη διακίνησή του. Καταγράφηκαν ιστορίες που αφηγούνται την προσωπική σχέση με την κατανάλωση του καφέ, κείμενα, τραγούδια, συνήθειες, ήθη κι έθιμα για τον καφέ και την παράδοσή του. Μελετήθηκαν επίσης τα συστατικά του, οι παρενέργειες της καθημερινής χρήσης του, η εθιστική δράση του, καθώς και τα υποκατάστατά του. Αναλύθηκαν οι διαπροσωπικές σχέσεις που αναπτύσσονται με αφορμή τον καφέ , τα συναισθήματα που εκφράζονται, ο καφές ως σύμβολο φιλίας, χαράς, λύπης, παρηγοριάς, συμφωνίας κ.λ.π.

Abstract
The present workshop concerns a programme of Environmental Education that
took place in Thessaloniki’s Second Chance School. Most of our adult students
drink a cup of coffee daily. So, a project that involves the above habit seems to be
simple, as well as challenging. The project involved the examination of the
importance and the meaning of this habit in the traditional and modern Greek
society. The examination considered the historical perspective of the “drinking
coffee” habit in Greece and in the rest of the world, it’s origin, coffee’s varieties,
the different means of preparation, the places that is served to and their
cosmetology, “coffee’s” social meaning through centuries, the professions, the
mythology, the symbols, the trade and the economic factors that are involved in
the specific habit. Throughout the project, the students wrote stories regarding
their involvement with this habit, as well as songs and customs, as far as the
coffee’s tradition is concerned. The project also involved the study of coffee’s
ingredients, the side effects of it’s everyday use, the possibility of habituation to it,
as well as it’s substitutes. Finally, an analysis was made, which concerned the
development of feelings and personal relationships, based on the specific habit,
since coffee can be seen as a symbol of friendship, joy, sorrow, comfort, e.t.c..
1
Εισαγωγή
Το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.) είναι ένα σχολείο για ενήλικες που δεν
έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση. Κύριο στόχο έχει τον
εγγραμματισμό των εκπαιδευόμενων με σύγχρονες διδακτικές μεθόδους, θέτοντας
τις ανάγκες τους στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας και αξιοποιώντας
ταυτόχρονα όλη την προϋπάρχουσα γνώση και εμπειρία τους.
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που ακολουθείται στα Σ.Δ.Ε. αρθρώνεται με
γραμματισμούς. Στον κάθε γραμματισμό ο τρόπος προσέγγισης ενός θέματος,
οφείλει να εξασφαλίζει το ενδιαφέρον και την ενεργό συμμετοχή των
εκπαιδευόμενων. Ενθαρρύνεται η ομαδική δουλειά, η συνεργασία και η μάθηση
από τις εμπειρίες των συμμετεχόντων. Οι εκπαιδευόμενοι αντιμετωπίζονται όχι
μόνο ως αποδέκτες αλλά και ως φορείς γνώσεων που καλούνται να τις
μοιραστούν με τους συναδέλφους τους.
Ο περιβαλλοντικός ή οικολογικός γραμματισμός είναι η ικανότητα να ρωτάς «και
μετά τι;» (Garett Hardin). Ως πολυδιάστατη έννοια, εμπλέκεται τόσο σε
κοινωνικούς θεσμούς όσο και σε πρακτικές της καθημερινής ζωής του μέσου
ανθρώπου. Αποτελεί ένα από τα πλέον απαραίτητα εφόδια του σύγχρονου
ανθρώπου, προκειμένου αυτός να μπορεί να συμμετέχει ενεργά στα κοινωνικά
δρώμενα που σχετίζονται και με φλέγοντα ζητήματα του περιβάλλοντος
(Φλογαϊτη, 2003).
Μέσα από τον περιβαλλοντικό γραμματισμό οι εκπαιδευόμενοι στο σχολείο αυτό,
έχουν τη δυνατότητα:
α) να δουν τον εαυτό τους αλλά και το μέλλον τους με διαφορετικό τρόπο,
αναπτύσσοντας την αίσθηση ότι έχουν τη δύναμη να βελτιώσουν το περιβάλλον
τους και γενικότερα τη ζωή τους
β) να κατανοήσουν από πού πηγάζουν οι περιβαλλοντικές πεποιθήσεις και αξίες,
τον τρόπο με τον οποίο αυτές μεταβιβάζονται και τα συμφέροντα που στηρίζουν
γ) να αντιληφθούν τις δομικές και ιδεολογικές δυνάμεις που υποβαθμίζουν την
ποιότητα της ζωής τους και να αναζητούν εναλλακτικές διεξόδους και λύσεις
δ) να μάθουν πώς να λειτουργούν δημοκρατικά, ώστε να διαμορφώνουν μια νέα
περιβαλλοντική και κοινωνική τάξη πραγμάτων. (Huckle 1996:106)
Η διαδικασία της μάθησης στο σχολείο αυτό (Σ.Δ.Ε.) ενθαρρύνεται κυρίως με
προγράμματα, σχέδια δράσης, τα οποία προσεγγίζονται διαθεματικά,
διεπιστημονικά, συστημικά και ολιστικά. Εμπλέκουν όλους τους εκπαιδευόμενους
και όσο το δυνατόν περισσότερους γραμματισμούς.Στο πλαίσιο αυτό εκπονήθηκε
το παρόν σχέδιο δράσης στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης. Ο
καφές είναι μια καθημερινή συνήθεια για τους περισσότερους ενήλικες
εκπαιδευόμενους. Ένα θέμα προσιτό, φαινομενικά απλό και ελκυστικό.
Μεθοδολογία
Οι διδακτικές στρατηγικές - μεθοδολογικές προσεγγίσεις – που προτείνονται για
εφαρμογή στο ΣΔΕ πρέπει να συνάδουν με τους στόχους που προαναφέρθηκαν.
Η μέθοδος project, που επιλέχθηκε για την προσέγγιση του συγκεκριμένου
θέματος εξασφαλίζει τη διαθεματική, διεπιστημονική και ολιστική προσέγγιση, ενώ
ταυτόχρονα ευνοεί τόσο τη συλλογική, όσο και την εξατομικευμένη διδασκαλία.
2
Η συγκεκριμένη μεθοδολογία φιλοδοξεί να εμφυσήσει στους εκπαιδευόμενους την
επιθυμία για απόκτηση νέας γνώσης και να τους δώσει την ευκαιρία να μάθουν
πώς να μαθαίνουν τώρα, και στο μέλλον (δια βίου μάθηση). Να τους καταστήσει
ικανούς να αντιληφθούν την πολυπλοκότητα των καταστάσεων, να
αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις της σύγχρονης πραγματικότητας και να
συμμετέχουν ενεργά στο κοινωνικό γίγνεσθαι και στη διαμόρφωση της νέας
εποχής. Επίσης, να διαμορφώσει πολίτες με σφαιρική αντίληψη του
περιβάλλοντος, γνώση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, αλλά και κατανόηση
των αιτίων που τα προκαλούν. Να εγείρει το ενδιαφέρον τους και να τους
καταστήσει ικανούς να συμμετέχουν στον προσδιορισμό και στην επίλυσή τους με
ανάληψη ατομικής και συλλογικής δράσης, κυρίως όμως για την πρόληψή τους.
Επιπλέον να προσπαθούν να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής, για έναν κόσμο
βιώσιμο με στόχο την αειφορία.
Μια ειδικότερη διδακτική στρατηγική στο παρόν πρόγραμμα είναι το παιχνίδι
ρόλων. Σκοπός της συγκεκριμένης μεθοδολογικής προσέγγισης είναι μέσα από
την αλληλεπίδραση των διάφορων ρόλων να αναδειχθούν οι συγκρούσεις, ακόμη
και τα κοινά συμφέροντα ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες και φορείς. Έτσι οι
εκπαιδευόμενοι αντιλαμβάνονται την πολυπλοκότητα των περιβαλλοντικών
προβλημάτων ενοποιώντας τη γνώση με το συναίσθημα και ταυτόχρονα γεύονται
καταστάσεις που συμβαίνουν στην καθημερινή ζωή.
Η αξιολόγηση που ακολουθεί στο τέλος, οφείλει να συνάδει με τους στόχους που
έχουν τεθεί για τον περιβαλλοντικό γραμματισμό, όπως και με τις γενικότερες
αρχές και μεθόδους αξιολόγησης των εκπαιδευόμενων, που εφαρμόζονται στο
ΣΔΕ. Δεν περιορίζεται στην επίδοση των εκπαιδευόμενων μόνο στο γνωστικό
τομέα. Αφορά κυρίως την ανάπτυξη νοητικών ικανοτήτων και ικανοτήτων στο
συναισθηματικό τομέα, καθώς και την ποιότητα της εξατομικευμένης και της
ομαδικής εργασίας των εκπαιδευόμενων.
Το project «ο καφές» που θα παρουσιαστεί ακολούθως, είναι ένα πολυτροπικό
θέμα, το οποίο εμπλέκει σχεδόν όλους τους γραμματισμούς: αριθμητικό,
επιστημονικό, οπτικό, πληροφορικό, κοινωνικό, γλωσσικό (ελληνικό και αγγλικό)
και μουσικό (σχ.1).
:
περιβαλλοντικός ιστορία - πολιτισμός
γλωσσικός τέχνη πληροφορικός
κοινωνικός γεωγραφία
καφές αριθμητικός
επιστημονικός μουσικός
Σχήμα 1
Συμμετέχοντες – διάρκεια – μέσα και υλικά
Το παρόν πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης υλοποιήθηκε με μια ομάδα,
που συγκροτήθηκε από 15 εκπαιδευόμενους, οι οποίοι προέρχονταν από τα 6
τμήματα του Α΄ και Β΄ κύκλου στο Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης.
Στην παιδαγωγική ομάδα συμμετείχαν η εκπαιδευτικός του αριθμητικού
γραμματισμού, η ψυχολόγος και η σύμβουλος σταδιοδρομίας του ΣΔΕ . Οι
3
συναντήσεις της ομάδας γίνονταν στο χώρο του σχολείου και εκτός, στις ώρες
των projects . Για να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα χρειάστηκαν δέκα τρίωρες
εβδομαδιαίες συναντήσεις. Χρησιμοποιήθηκαν όλα τα εποπτικά μέσα που
διαθέτει το σχολείο, όπως: Η/Υ για την εύρεση και συλλογή πληροφοριών και την
προβολή σχετικών DVD. Για τη συλλογή πληροφοριών σχετικών με το θέμα,
αξιοποιήθηκε η πλοήγηση στο διαδίκτυο, βιβλία ενημερωτικά και επιστημονικά
δανεισμένα από τη δημοτική βιβλιοθήκη αλλά και από τη μικρή βιβλιοθήκη του
σχολείου μας καθώς και άρθρα από εφημερίδες και περιοδικά που συγκέντρωσαν
οι ίδιοι οι εκπαιδευόμενοι.
Στόχοι
Οι βασικοί στόχοι του σχεδίου δράσης ήταν:
· Η μελέτη της πολυπλοκότητας ενός φαινομενικά απλού θέματος.
· Η αναγνώριση της εμπλοκής αυτού του θέματος με το περιβάλλον και τα
συναφή με αυτό προβλήματα.
· Η ανάδειξη των λαογραφικών στοιχείων που ανακύπτουν από τη
διερεύνηση του θέματος
· Η συσχέτιση του θέματος με την παράδοση και τον πολιτισμό
· Η αναγνώριση των συμβολικών ιδιοτήτων στον καθορισμό του φύλου και
της ταυτότητας
· Η κριτική ανάλυση των κοινά παραδεκτών κοινωνικών αξιών και
στερεοτύπων.
· Η διασαφήνιση των προσωπικών αξιών σε σχέση με το δίκτυο των
σχέσεων ατόμου – κοινωνίας – περιβάλλοντος
· Η ενίσχυση της ευαισθητοποίησης σε θέματα κατάχρησης ουσιών.
· Η ενίσχυση της δυνατότητας ανάληψης δράσης και ενεργού συμμετοχής
σε όλα τα επίπεδα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των κοινωνικών
προβλημάτων.
Περιεχόμενο
Στο παρόν πρόγραμμα έγινε διερεύνηση της σημασίας και του ρόλου του καφέ
στην παραδοσιακή και σύγχρονη Ελληνική κοινωνία, ξεκινώντας από την ιστορία
του ανά τον κόσμο, την προέλευσή του, τον ερχομό του στην Ελλάδα, τα είδη,
τους τρόπους παρασκευής, τους χώρους διάθεσής του και την αισθητική αυτών,
τον κοινωνικό ρόλο του ανά τους αιώνες, τα επαγγέλματα που εμπλέκονται, την
μυθολογία και τα σύμβολά του, το εμπόριο, την ενέργεια κι όλη την οικονομία που
σχετίζεται με τη διακίνησή του. Καταγράφηκαν ιστορίες που αφηγούνται την
προσωπική σχέση με την κατανάλωση του καφέ, κείμενα, τραγούδια, συνήθειες,
ήθη κι έθιμα για τον καφέ και την παράδοσή του. Μελετήθηκαν επίσης τα
συστατικά του, οι παρενέργειες της καθημερινής χρήσης του, η εθιστική δράση
του, τα υποκατάστατά του καθώς και η επίδρασή του στην υγεία μας . Οι
διαπροσωπικές σχέσεις που αναπτύσσονται με αφορμή τον καφέ , τα
συναισθήματα που εκφράζονται, ο καφές ως σύμβολο φιλίας, χαράς, λύπης,
παρηγοριάς, συμφωνίας κ.λ.π. Αναλυτικά ακολουθήθηκε η εξής πορεία:
Σε πρώτη φάση, ανά δύο οι εκπαιδευόμενοι συζητούν για τη σχέση που έχουν οι
ίδιοι με τον καφέ. Πόσο απαραίτητος - σημαντικός τους είναι, πόσους καφέδες
πίνουν τη μέρα, το είδος του καφέ…, πού τον πίνουν…, έξω…. , με παρέα…
κ.λ.π. και τα αναφέρουν στην ομάδα.
4
Ακολούθησε ένα brain storming (ιδεοθύελλα – καταιγισμός ιδεών), πίνοντας ένα
φλιτζάνι καφέ. Η ομαδοποίηση των αυθόρμητων λέξεων – φράσεων βοήθησε
στον χωρισμό σε ομάδες και στην επιλογή μιας ενότητας για περαιτέρω μελέτη.
Γεγονός είναι ότι παρουσιάστηκε δυσκολία στην κατηγοριοποίηση, λόγω
πολυποικιλότητας του θέματος.
Στην επόμενη φάση δόθηκε ένα φύλο εργασίας σε κάθε ομάδα στο κέντρο του
οποίου υπήρχε ένα φλιτζάνι καφέ και γύρω – γύρω σκόρπιες διάφορες λέξεις
φαινομενικά άσχετες μεταξύ τους . Οι εκπαιδευόμενοι έπρεπε να βρουν τη σχέση
(άμεση ή έμμεση) που έχει (αν έχει) ο καφές με κάθε λέξη. Στη συνέχεια κάθε
ομάδα παρουσίαζε στις υπόλοιπες ομάδες τις λέξεις που άφησε ασύνδετες.
Μετά από σχετική συζήτηση και επιχειρηματολογία, διαπίστωσαν ότι όλες οι λέξεις
είχαν κάποια σχέση με τον καφέ , με τη στενή ή την ευρεία έννοια. Κατόπι τους
ζητήθηκε να συνδέσουν όσες λέξεις είχαν και κάποια σχέση μεταξύ τους. Κάθε
ομάδα παρουσίασε στους υπόλοιπους τις λέξεις που άφησε ασύνδετες. Πάλι,
μετά από συζήτηση διαπιστώθηκε ότι συνδέονταν όλες μεταξύ τους, έχοντας
σχέση με τη στενή ή την ευρεία έννοια. Έτσι παρατηρήθηκε η πολυπλοκότητα
του θέματος.
Κατόπι ζητήθηκε από τους εκπαιδευόμενους να αναφέρουν τραγούδια και τίτλους
βιβλίων σχετικούς με τον καφέ καθώς και ιστορίες - μνήμες που θυμούνται από τα
παλιά χρόνια. Δεσμεύτηκαν να ρωτήσουν και άλλους και να συγκεντρώσουν όλο
το σχετικό υλικό. Στην πορεία συζητήθηκαν οι συνήθειες του καφέ πώς τον
πίνουμε , με ποιόν, πού, με τι και πόση σημασία έχει αυτό για τον καθένα. Έγινε
συζήτηση για τον χώρο που επιλέγει κάποιος να πιει τον καφέ του, παραδοσιακά
καφενεία, καφετέριες , καφέ –bar, καφέ της επιστήμης κ.λ.π. . Αναφέρθηκαν οι
χώροι του καφέ και ο κοινωνικός ρόλος του. Καταγράφηκαν τίτλοι καφενείων
όπως: «το καφέ της χαράς», «το καφενείον η Ελλάς», κ.λ.π.
Παρατηρήθηκαν και καταγράφηκαν οι τύποι του καφέ που καταναλώνονται
συνήθως και ταξινομήθηκαν ανάλογα με την πυκνότητα του καφέ , την
ποσότητα ζάχαρης και τον τρόπο ετοιμασίας του. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι
είναι εξαιρετικά εντυπωσιακή η ποικιλία σε σύσταση και γεύση του καφέ. Έχουν
καταγραφεί πάνω από 100 διαφορετικοί τύποι καφέ (Βλ. Λυμπερόπουλος 1971:
60-61).
Αναφερθήκαμε επίσης στην καφεμαντεία (το διάβασμα του φλιτζανιού) και στις
σχετικές προλήψεις γύρω από τον καφέ, όπως π.χ αν χυθεί ο καφές κατά τη
διάρκεια της παρασκευής του ή στο σερβίρισμα, αυτό σημαίνει ότι ο πότης θα
πάρει χρήματα, αλλά και στις κοινωνικές σχέσεις που δημιουργούνται με αφορμή
έναν καφέ. Διαπιστώθηκε ότι και στις μέρες μας υπάρχει σε πολλούς ανθρώπους
η πίστη ότι η ιδιοσυγκρασία του πότη μπορεί να εγγράφεται στα τοιχώματα του
φλιτζανιού. Η αντίληψη για το πεπερασμένο του εαυτού και της ζωής, την οποία
συμβολίζει ο καφές, όπως και η κυκλική αντίληψη για το χρόνο επιτρέπουν την
ανάγνωση του παρελθόντος και τη διάγνωση του μέλλοντος στο φλιτζάνι.
Στην επόμενη φάση οι εκπαιδευόμενοι, χωρισμένοι σε ομάδες, οδηγούμενοι από
σχετικά φύλλα εργασίας άρχισαν να συγκεντρώνουν τις απαιτούμενες
πληροφορίες για τα θέματα που είχαν προαποφασίσει να διερευνήσουν.
5
Έτσι αναφέρθηκαν στον δρόμο του καφέ (έφτιαξαν μάλιστα κι έναν σχετικό χάρτη
με τις χώρες και τις αντίστοιχες χρονολογίες), πότε πού και από ποιόν
ανακαλύφθηκε ο καφές, μύθοι του καφέ. Πότε , πού και πώς έγινε γνωστός στη
χώρα μας. Ποιοι λαοί πίνουν καφέ και πώς, με τι συνοδεύεται (αργιλές), με ποια
διαδικασία, ανθρώπινες σχέσεις. Σε ποιες χώρες καλλιεργείται , πώς, ποιες είναι
οι ποικιλίες του, με ποιόν τρόπο επεξεργάζεται , ποια είναι τα είδη του καφέ, και
ποια είναι η διαδικασία παρασκευής του. Ποια είναι τα συστατικά του καφέ, πώς
επιδρά στην υγεία μας (θετικά κ αρνητικά), ποια είναι η σχέση του με την ιατρική
και τη λαϊκή ιατρική. Ποια επαγγέλματα εμπλέκονται γενικά με όλη την διαδικασία
του καφέ.
Η συζήτησή μας επεκτάθηκε και στο ρόλο των καφενείων. Στο καφενείο ο καφές
διαρκεί αρκετά, οι συζητήσεις που γίνονται είναι σχετικά χαμηλόφωνες, ο ρυθμός
αργός και διατεταγμένος. Η κοινωνία της καφεποσίας είναι περισσότερο σύνολο
ατόμων παρά συλλογικότητα. Ακόμη διαπιστώσαμε πως ο καφές είναι το ποτό
που ανέχεται τη συνύπαρξη υλικής συναλλαγής και τις ιεραρχήσεις της
συγγένειας και της κοινωνικο-οικονομικής θέσης. Το κέρασμα του καφέ συχνά
επισφραγίζει μια χρηματική συμφωνία ή την ανάθεση δουλειάς και υπεισέρχεται
σε μια υπό διαπραγμάτευση σχέση εργοδότη και εργαζόμενου. Οικονομικές και
πολιτικές συναλλαγές , που εξ ορισμού θεωρείται ότι χαρακτηρίζονται από
ιδιοτέλεια, συχνά νομιμοποιούνται με έναν καφέ. Μεταξύ συγγενών ο καφές
έρχεται να γεφυρώσει κάποιες διαφορές. Έτσι εξηγείται και η συμβολική του
εξίσωση με το χρήμα. (π.χ.«ούτε έναν καφέ δεν κέρασε ποτέ του», «δεν έχει
λεφτά ούτε για έναν καφέ»)
Στο σπίτι ο καφές σερβίρεται με άλλο χαρακτήρα.: ως σύμβολο συντροφικότητας
και δεσίματος της οικογένειας και ως σύμβολο φιλοξενίας για τους επισκέπτες. Το
κέρασμα του καφέ είναι αποδεκτό κοινωνικά παντού. Στα παραδοσιακά αντρικά
καφενεία μάλιστα το χρηματικό αντίτιμο τοποθετείται συχνά από τον κεραστή στο
τραπέζι του υποψήφιου αποδέκτη κι έτσι εξασφαλίζεται το κέρασμα. Το κέρασμα
συνιστά δικαίωμα το οποίο κατέχουν εξίσου όλοι οι άντρες ενήλικες ανεξάρτητα
από την κοινωνική τους θέση. Το δικαίωμα αυτό στερούνται οι ανήλικοι, οι
γυναίκες και οι ξένοι. Ο χαιρετισμός που ακολουθεί το κέρασμα του καφέ γίνεται
συνήθως με το ποτήρι το νερό, το οποίο συχνά πίνεται πρώτο.
Ο καφές είναι το ποτό με το οποίο οι άντρες αρχίζουν και κλείνουν τη
σταδιοδρομία τους. Έφηβοι και γέροντες χρησιμοποιούν τον καφέ ως διαβατήριο
για το καφενείο. Την μεγάλη προτίμηση των γερόντων στον καφέ δείχνουν και οι
ηλικιωμένες γυναίκες που χρησιμοποιούν τον καφέ σε πρωινές και απογευματινές
συναθροίσεις. Η στενή σχέση του καφέ με τη δύση της ζωής φαίνεται άλλωστε και
στον ειδικό ρόλο του στις κηδείες, ο λεγόμενος «καφές της παρηγοριάς»
Παρατηρήθηκε ακόμη ότι στην κατανάλωση του καφέ κυριαρχεί η γεύση ως
κριτήριο των προσωπικών προτιμήσεων. Έτσι, διαφορετικοί χαρακτήρες
συνδέονται με διαφορετικούς τύπους καφέ. Ο καφές δηλαδή, εκφράζει την
προσωπικότητα του πότη.
Κάθε ομάδα παρουσίασε στις υπόλοιπες τα στοιχεία που συγκέντρωσε κι έγινε
σχετική συζήτηση. Αποφάσισαν να κάνουν μια έρευνα για τον καφέ μέσα στο
6
σχολείο για να δουν τις συνήθειες των συνεκπαιδευόμενών τους στη χρήση του
καφέ (πόσους, είδος προτίμησης, πότε, που, με ποιόν κ.λ.π.)
Στην πορεία έγινε συζήτηση για τα συστατικά του καφέ και παρουσιάστηκαν τα
ποσοστά καφεΐνης που περιέχονται στα διάφορα ροφήματα. Αναφερθήκαμε στη
συνήθεια του εθισμού και της εξάρτησης που προκαλεί ο καφές καθώς και της
εξάρτησης από το τσιγάρο το οποίο συνήθως συνοδεύει τον καφέ. Κάθε
εκπαιδευόμενος κατάθεσε τη δική του μαρτυρία, ανακαλύπτοντας το βαθμό
εξάρτησής του.
Κατόπι τέθηκε το θέμα σε στρογγυλή τράπεζα, όπου ο καθένας έπρεπε να
συμβάλλει από τη μεριά του, σε μια συζήτηση με θέμα: «Καφές και εθισμός»,
κατά την οποία θα έπρεπε οι ακροατές να ενημερωθούν για τις εξαρτησιογόνες
ουσίες. Ολοκληρώθηκε έτσι ένα παιχνίδι ρόλων, στο οποίο οι εκπαιδευόμενοι με
σύντομες ατάκες και με πολύ ευχάριστο τρόπο κάλυψαν την ουσία του θέματος.
Το παιχνίδι αυτό καταγράφηκε εμπλουτισμένο και παρουσιάστηκε με όλη τη
δουλειά του προγράμματος σε εκδήλωση του σχολείου.
Συμπεράσματα
· Ο καφές αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της παράδοσης και του
πολιτισμού μας γενικότερα. Μέσα από τη βιωματική προσέγγιση της
χρήσης του καφέ, τα μέλη της ομάδας του project, απέκτησαν μια κοινή
γλώσσα επικοινωνίας, ένα συλλογικό τρόπο αντίληψης του χρόνου, καθώς
και κοινούς τύπους μη λεκτικής επικοινωνίας και κοινωνικής
αλληλεπίδρασης. Παράλληλα, κατέθεσαν κάποιες εμπειρίες, που
βασίζονταν στις αρχές και αξίες, που υιοθετούν.
· Ο καφές εκφράζει την πολιτισμική ταυτότητα, την ατομική ιδιαιτερότητα του
πότη και. οι συμβολικές ιδιότητες του ανευρίσκονται στο αρκετά
διαδεδομένο «διάβασμα του φλιτζανιού»,.
· Η ποικιλομορφία του θέματος, η συγκεκριμένη διδακτική προσέγγιση
εμπλουτισμένη με τις εξορμήσεις κάθε φορά σε διαφορετικό καφέ
κράτησαν αμείωτο το ενδιαφέρον των εκπαιδευόμενων μέχρι το τέλος του
προγράμματος.
· Ανεπιφύλακτα θα μπορούσαμε να πούμε ότι η διδασκαλία με τη μέθοδο
project και ιδιαίτερα με projects που είναι πλούσια σε διαθεματικό
περιεχόμενο, όπως ο «καφές» ενδείκνυται ιδιαίτερα στην εκπαίδευση
ενηλίκων και στην εκπαίδευση κάθε βαθμίδας γενικότερα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Κόκκος A., Εκπαίδευση Ενηλίκων Ανιχνεύοντας το πεδίο. Αθήνα: Μεταίχμιο, 2005.
2. Huckle, J. (1996), “Teacher Education”, Huckle J. & S. Sterling (Ed), Education for
Sustainability, Earthscan, London, 105-119..
3. Ι.Δ.ΕΚ.Ε. Προδιαγραφές Σπουδών για τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας. Αθήνα:Γενική
Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων, Ι.Δ.ΕΚ.Ε, (2003)
4. Μάρκου, Γ., Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Μια εναλλακτική
πρόταση. Αθήνα:Ηλεκτρονικές Τέχνες, 1997
5. Mrazek, R., “Through which looking glass? Defining Environmental Education Research”,
Alternative Paradigms in Environmental Education Research, NAAEE, Ohio, 1993.
6. Rogers, A., Η Εκπαίδευση Ενηλίκων. Αθήνα: Μεταίχμιο, 1998.
7. Unesco. “Rapport final” Conference Intergouvernementale sur l’ ErE. Tbilissi, 14-26 Oct
1977, Unesco , Paris, 1978.
8. Φλογαϊτη Ε., Περιβαλλοντική Εκπαίδευση . Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 1998.
9. Αθανασοπούλου, Ζ., και Σαρακινίδου. Σ. Ένα διαθεματικό σχέδιο δράσης στην
εκπαίδευση ενηλίκων: «οι Πυραμίδες».Το σχολείο στην κοινωνία της πληροφορίας και της
πολυτισμικότητας. Πρακτικά ΙΑ΄ Διεθνούς Συνεδρίου, Ρόδος, 2005:887-895
10. Παραδεισανός, Α., και Σαρακινίδου. Σ. Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και ενήλικες :
ευαισθητοποίηση για την αειφορική διαχείριση του νερού. 2ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο
Μακεδονίας. Θεσσαλονίκη, 2005
11. Σαρακινίδου Σ., και Αθανασακοπούλου Ζ. Γεωμετρία και Τέχνη:Μια διαθεματική
προσέγγιση στην εκπαίδευση ενηλίκων. 22ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαθηματικής Παιδείας,
Λαμία, 2005:734-744
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης (2010-2013): Μελέτη διερεύνησης επιμορφωτικών αναγκών

Ανακτήθηκε από epimorfosi
Φυσικό αντικείμενο του έργου είναι η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για το νέο σχολείο, η οποία θα υλοποιηθεί σε δύο φάσεις (Α΄ και Β΄) και θα ολοκληρωθεί το Δεκέμβριο του 2013.

Αποτελέσματα Μελέτης διερεύνησης επιμορφωτικών αναγκών:

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ

ΔΙΕΥΘΥΝΤΕΣ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

ΣΧΟΛΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ

ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ & ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗΣ

ΣΤΕΛΕΧΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ


Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

Βασικές αρχές της σύγχρονης Διδακτικής και εφαρμογή τους στη μεθοδολογία Project

Ανακτήθηκε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο - ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΕΥΧΟΣ 15, 2009




Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

Μια προσφορά για όλους τους αναγνώστες

Η "Εκπαίδευση Ενηλίκων" προσφέρει σε όλους τους αναγνώστες της το ιδιαίτερα επιτυχημένο βιβλίο της Erica Douglass "Blog Success Manifesto".

Το βιβλίο μπορείτε να το κατεβάσετε εδώ

Το βιβλίο είναι μια προσφορά της erica.biz


Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

Περί επιστημοσύνης

Ανακτήθηκε από το Ιστολόγιο του Ιωάννη Σάββα

Εν αρχή…

Ένα από τα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι ότι απλουστεύει τα πράγματα, και μάλιστα μερικές φορές τα γενικεύει. Πρόκειται για μια ικανότητα που ανέπτυξε για να μπορεί να επεξεργάζεται και να αξιολογεί ευκολότερα τον μεγάλο όγκο πληροφοριών που δέχεται. Αυτό όμως συχνά, σε συνδυασμό με συναισθηματικούς παράγοντες, τον οδηγεί σε λάθος συμπεράσματα. Ιδού μερικά παραδείγματα:

Η οδός Α στη Θεσσαλονίκη, είναι η πιο ασφαλής από άποψη ατυχημάτων (έχουν σημειωθεί τα λιγότερα ατυχήματα από κάθε άλλη οδό στην πόλη). Τυχαίνει όμως εγώ να έχω πάθει ατύχημα σε αυτή την οδό και να έχω παρευρεθεί σε ένα άλλο ως αυτόπτης μάρτυρας. Αν ...

λοιπόν ερωτηθώ για την ασφάλεια της οδού Α, θα απαντήσω πως είναι από τις πιο επικίνδυνες οδούς που ξέρω!
Μια ιατρική έρευνα έδειξε πως γυναίκες που χρησιμοποιούν στηθόδεσμο εμφανίζουν συχνότερα νεοπλασίες στους μαστούς, από αυτές που δεν χρησιμοποιούν. Αβίαστα λοιπόν βγαίνει το συμπέρασμα ότι ο στηθόδεσμος προκαλεί νεοπλασίες στους μαστούς!
Στη διάρκεια της ζωή μας αντιμετωπίζουμε καθημερινά διάφορες καταστάσεις, από τις οποίες πρέπει να βγάλουμε συμπεράσματα και να πάρουμε αποφάσεις. Πρόκειται για μια διαδικασία στο πλαίσιο της επιβίωσης του είδους. Επιπλέον, η εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου να βάλει μια τάξη σε αυτό που ονομάζουμε «φυσικό κόσμο», μέσα στον οποίο ζούμε και δρούμε, έφερε στο προσκήνιο κατά καιρούς διάφορα φιλοσοφικά ρεύματα για την περιγραφή του κόσμου. Μία από τις λαμπρές στιγμές της ανθρώπινης διανόησης ήταν η εμφάνιση του ορθολογισμού. Ο ορθολογισμός, βλέπει τον κόσμο ψυχρά, αντικειμενικά, αποστασιοποιημένα, με καθαρή ματιά, είναι στυγνός, άτεγκτος, και υπάρχει για να υπηρετεί ένα σκοπό: να αμφισβητεί τα πάντα. Έτσι, ο ορθολογισμός εγκαθίδρυσε τον επιστημονικό τρόπο σκέψης και θεώρησης των φαινομένων, και επέφερε τεράστια ώθηση στις επιστήμες και την τεχνολογία.

Σήμερα η επιστήμη είναι ο πιο αξιόπιστος τρόπος για να βάλουμε μια τάξη στα καθημερινά μας προβλήματα, να περιγράψουμε φαινόμενα και τελικά να αποκτήσουμε κάποιο βαθμό βεβαιότητας για αυτά που συμβαίνουν γύρο μας. Ένας άλλος τρόπος θεώρησης του κόσμου θα μπορούσε να είναι η τέχνη, η οποία δεν έχει καμία σχέση με την επιστήμη. Ίσα-ίσα, επειδή δεν ασχολείται με το να αποδείξει κάτι, η τέχνη επιφέρει περισσότερη ηρεμία, ψυχική ευεξία και πιθανώς ισορροπία σε αυτούς που ασχολούνται μαζί της. Επομένως, όταν κάτι δεν είναι επιστημονικό δεν σημαίνει αυτόματα ότι είναι και κακό, φαύλο, κομπογιαννίτικο, στρεβλό, απατηλό. Ο έρωτας, για παράδειγμα, δεν μπορεί να περιγραφεί από οποιαδήποτε επιστήμη. Ποιος όμως μπορεί να τον καταδικάσει ως ψεύτικο;

Βιολογία

Στις βιολογικές επιστήμες, όταν θέλουμε να περιγράψουμε ένα φαινόμενο, διαπιστώνουμε ότι οι παράγοντες που μπορεί να το προκάλεσαν ή να το επηρέασαν είναι πρακτικά άπειροι. Όλοι όμως γνωρίζουμε ότι στη βιολογία η εξαγωγή ενός ορθού συμπεράσματος είναι καθοριστικής σημασίας. Ένας κλάδος των μαθηματικών, τα εφαρμοσμένα μαθηματικά και ειδικότερα η στατιστική έχουν δώσει τεράστια ώθηση στην ανάπτυξη των βιολογικών επιστημών, καθώς μας βοηθούν να δούμε τα πράγματα πιο αντικειμενικά, χωρίς συναισθηματισμούς και με μεγαλύτερη αξιοπιστία.

Ο νομπελίστας φυσικός Rutherford είχε πει: «Αν χρειάζεσαι τη στατιστική για να περιγράψεις τα αποτελέσματά σου, τότε τα αποτελέσματά σου δεν είναι καλά». Αυτό είναι αλήθεια για τις βασικές επιστήμες, όπως η φυσική, στις οποίες το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας (πείραμα) είναι πάντοτε προβλέψιμο, υπό τις ίδιες συνθήκες. Αντίθετα, στις βιολογικές επιστήμες το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας δεν είναι πάντοτε προβλέψιμο, δηλαδή υπάρχει μεταβλητότητα (variability). Αυτό συμβαίνει γιατί τα βιολογικά συστήματα είναι χαοτικά συστήματα (βλ. Θεωρία του Χάους), και επομένως υπεισέρχονται πάρα πολλοί παράγοντες στο αποτέλεσμα μιας διαδικασίας. Έτσι, όταν παρατηρούμε ένα βιολογικό φαινόμενο, θα πρέπει να αποφανθούμε για το αν το αποτέλεσμα οφείλεται κατά κύριο λόγο στην επίδραση ενός συγκεκριμένου παράγοντα (ή ορισμένων παραγόντων) ή στην τύχη (σε αστάθμητους ή μη ελεγχόμενους και μετρήσιμους παράγοντες). Έτσι, π.χ. είναι γνωστό πως πολλοί καπνιστές πάσχουν από νοσήματα του κυκλοφορικού και του αναπνευστικού συστήματος, που μειώνουν τη βιωσιμότητα τους. Ωστόσο, όλοι ξέρουμε μανιώδεις καπνιστές που ζουν ως τα 80 και μη καπνιστές που πεθαίνουν από νοσήματα του κυκλοφορικού ή του αναπνευστικού συστήματος στα 50. Μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι το κάπνισμα βλάπτει την υγεία;

Οι πιθανότητες

Όλοι έχουμε από την καθημερινή εμπειρία μας μια ιδέα του τι είναι πιθανό, όπως π.χ. όταν παίζουμε χαρτιά και έχουν περάσει τρεις άσσοι μπορούμε να κάνουμε μια εκτίμηση για την πιθανότητα να έχει κάποιος από τους συμπαίκτες μας τον τέταρτο άσσο, ή όταν παίζουμε τάβλι, μπορούμε να εκτιμήσουμε κατά προσέγγιση ποια είναι η πιθανότητα να φέρουμε εξάρες. Ωστόσο, στις βιολογικές επιστήμες πρέπει να είμαστε πιο ακριβείς στις εκτιμήσεις μας. Έτσι, π.χ. μπορεί ένας ιδιοκτήτης να ρωτήσει για την πιθανότητα να επιζήσει ο σκύλος του κατά τη διάρκεια μιας δύσκολης χειρουργικής επέμβασης. Ο κτηνίατρος βέβαια δεν μπορεί να του πει σίγουρα ότι θα επιζήσει ή δεν θα επιζήσει. Μπορεί όμως να του πει ότι η θνησιμότητα σε τέτοιες επεμβάσεις είναι 2%. Αυτό το ποσοστό είναι μία πιθανότητα. Πώς όμως την καταλαβαίνει ο κτηνίατρος (και ο ιδιοκτήτης); Η έννοια «θνησιμότητα 2%» μπορεί να ερμηνευτεί ως εξής: κατά πάσα πιθανότητα ο σκύλος θα επιζήσει, αλλά αν πεθάνει δεν θα είναι τόσο απρόσμενο. Έτσι, ως πιθανότητα μπορεί να θεωρηθεί ο βαθμός σιγουριάς που έχουμε για το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας. Πιθανότητα λοιπόν είναι ένα ποσοστό το οποίο βγαίνει από την παρατήρηση της έκβασης μιας σειράς γεγονότων. Με βάση αυτό το ποσοστό μπορούμε να κάνουμε μια εκτίμηση για την έκβαση αυτού του γεγονότος στο μέλλον.

Παγίδες

Η παγίδα του τζογαδόρου είναι η ιδέα (ή η πίστη) πως σε μια διαδικασία, η αυξημένη συχνότητα εμφάνισης ενός γεγονότος αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης ενός άλλου (ή του αντίθετου) γεγονότος. Έτσι, π.χ. αν στρίβοντας ένα νόμισμα έχουν έρθει τέσσερα «γράμματα» στη σειρά, πολλοί πιστεύουν πως η πιθανότητα να εμφανιστεί «κεφάλι» την πέμπτη φορά είναι μεγαλύτερη από 50%, έτσι ώστε να αντισταθμιστεί κατά κάποιον τρόπο ο μεγάλος αριθμός των «γραμμάτων». Στην πραγματικότητα, τα τέσσερα «γράμματα» στη σειρά δεν μπορούν με κανένα τρόπο να επηρεάσουν το αποτέλεσμα της πέμπτης φοράς, καθώς τα στριψίματα του νομίσματος είναι τελείως ανεξάρτητα μεταξύ τους. Έτσι, η πιθανότητα να εμφανιστεί «κεφάλι» την πέμπτη φορά είναι 50%, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα που πήραμε τις τέσσερις προηγούμενες φορές.

Η παγίδα του 50-50 είναι η ιδέα πως όταν μόνο δύο γεγονότα είναι δυνατόν να εμφανιστούν, τότε η πιθανότητες εμφάνισής τους είναι ίσες. Έτσι, π.χ. «όταν φεύγοντας από τη δουλειά πάω να πάρω το αυτοκίνητό μου ή θα το βρω χτυπημένο ή όχι, επομένως η πιθανότητα να μου το έχουν χτυπήσει είναι 50%» ή «το ζώο που νοσηλεύω θα αναρρώσει ή θα πεθάνει, επομένως, η πιθανότητα να επιζήσει είναι 50%». Ωστόσο, στην πραγματικότητα, το ότι υπάρχουν μόνο δύο δυνατά γεγονότα δεν μας λέει τίποτα για τις πιθανότητές τους.

Φιλοσοφικά

Πολλά φιλοσοφικά ρεύματα προσπάθησαν να καθορίσουν τα όρια της επιστήμης και να διατυπώσουν κριτήρια επιστημονικότητας. Ένας από τους κορυφαίους τέτοιους φιλοσόφους ήταν ο Karl Popper. Ο Popper διατύπωσε τον εξής ορισμό: όταν μια θεωρία δεν είναι διαψεύσιμη (falsifiable) δεν είναι επιστημονική. Ας δούμε καλύτερα τι εννοεί ο Popper. Η πρόταση «όλοι οι κύκνοι είναι λευκοί» δεν αφήνει κανένα περιθώριο ύπαρξης μαύρων κύκνων. Από την εμπειρία μας γνωρίζουμε ότι υπάρχουν βέβαια και μαύροι κύκνοι. Η θεωρία έτσι των λευκών κύκνων καταρρέει υπό το βάρος της ίδιας της απολυτότητά της. Ένα άλλο παράδειγμα: «στον πλανήτη μας υπάρχουν Αρειανοί, οι οποίοι όμως δεν εμφανίζονται λόγω μιας συνομωσίας μεταξύ των ισχυρών της Γης». Η πρόταση αυτή δεν μπορεί να διαψευστεί, γιατί αν κάποιος ισχυριστεί ότι δεν έχει δει ποτέ μικρά πράσινα ανθρωπάκια, ο υποστηρικτής της θεωρίας θα του πει «είδες τι καλά που λειτουργεί η συνομωσία;». Είναι σαν το ανέκδοτο με τον ελέφαντα: «-Έχεις δει ποτέ ελέφαντα να κρύβεται πίσω από τριαντάφυλλο; -Όχι. -Είδες τι καλά που κρύβεται;». Ένας παρόμοιος ισχυρισμός λοιπόν δεν μπορεί να είναι επιστημονικός. Και τέτοιους ισχυρισμούς βλέπουμε πολύ συχνά στη λεγόμενη εναλλακτική ιατρική. Μία παρατήρηση: μη διαψεύσιμη θεωρία δεν σημαίνει ψευδής θεωρία, απλά μη επιστημονική.

Σύγχρονα εργαλεία

Στη σύγχρονη ιατρική για να μελετήσουμε ένα φαινόμενο έχουμε ένα ισχυρό εργαλείο, τον χρυσό κανόνα (golden standard), που ονομάζεται διπλά τυφλή τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη κλινική μελέτη (double blind randomized controlled study/trial). Σε αυτό τον τύπο μελετών βασίζεται η ιατρική, γιατί έχει αποδειχτεί ότι δίνει τα πιο αξιόπιστα αποτελέσματα. Ας δούμε πώς δουλεύει.

Ας υποθέσουμε ότι κάποιος ανακοινώνει ότι έχει βρει ένα φάρμακο για τον καρκίνο του πνεύμονα. Λέει λοιπόν, ότι έδωσε το τάδε φάρμακο και παρέτεινε τη ζωή σε ήδη δέκα ασθενείς σε προχωρημένο στάδιο της ασθένειάς τους, κατά δύο ολόκληρα χρόνια. Ένας πρώτος απλός προβληματισμός θα ήταν: σε πόσους ασθενείς χορηγήθηκε το φάρμακο; Γιατί, προφανώς είναι άλλο πράγμα να δόθηκε σε 10 ασθενείς (επιτυχία 100%) και άλλο σε 10.000 (επιτυχία 0,1%). Αμέσως καταλαβαίνουμε ότι ο συγκεκριμένος ισχυρισμός αποκρύπτει πάρα πολλά στοιχεία. Αν το δείγμα στο οποίο δοκιμάστηκε το φάρμακο είναι μεγάλο, τότε το φάρμακο είναι απλά αναποτελεσματικό. Ας δεχτούμε όμως ότι το φάρμακο δοκιμάστηκε σε ένα μικρό δείγμα με υψηλό ποσοστό επιτυχίας, π.χ. 87%. Θα πρέπει να ξέρουμε και πολλά άλλα στοιχεία για τους ασθενείς. Έπαιρναν και άλλα αντινεοπλασματικά; Έπαιρναν άλλη υποστηρικτική αγωγή; Είχαν όλοι τον ίδιο τύπο καρκίνου; Είχαν την ίδια ηλικία; Είχαν άλλα συνυπάρχοντα προβλήματα υγείας; Είχαν την ίδια νοσηλευτική φροντίδα; Ο γιατρός που τους χορηγούσε το φάρμακο τους μιλούσε ταυτόχρονα; Ήξερε ο γιατρός ή ο ασθενής τι φάρμακο έπαιρνε; Η οικογένειά του τον υποστήριζε; Ήταν «καλός» ασθενής (έπαιρνε σωστά τα φάρμακά του); Μήπως στη μελέτη ήταν περισσότεροι άντρες ή γυναίκες; Ήταν χειμώνας ή καλοκαίρι όταν χορηγήθηκε το φάρμακο; Ήταν καπνιστές ή όχι; Όπως καταλαβαίνετε ο καθένας μπορεί να βρει ένα κατεβατό ερωτήματα για παράγοντες που δυνητικά θα μπορούσαν να επηρεάσουν την έκβαση της μελέτης, καθώς τα βιολογικά φαινόμενα είναι χαοτικά. Τι κάνουμε επομένως; Πώς θα βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα; Ο μόνος τρόπος είναι να σχεδιάσουμε μια τυφλή τυχαιοποιημένη μελέτη. Προσπαθούμε να ελέγξουμε όσο το δυνατό περισσότερο τους αστάθμητους παράγοντες, κρατάμε κατά το δυνατό σταθερές της συνθήκες της μελέτης, χρησιμοποιούμε εικονικά φάρμακα (placebo) και με τη βοήθεια της στατιστικής είμαστε σε θέση να βγάλουμε ένα αρκετά ασφαλές συμπέρασμα. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, θα μπορούσαμε π.χ. να δούμε ότι ένα κλασικό αντινεοπλασματικό παρατείνει τη ζωή των ασθενών κατά 2 χρόνια σε ποσοστό 37% των ασθενών, το υπό μελέτη φάρμακο την παρέτεινε κατά 1,6 χρόνια σε ποσοστό 7%, ενώ το εικονικό φάρμακο παρέτεινε τη ζωή για 1,2 χρόνια στο 5% των ασθενών. Είναι οφθαλμοφανές ότι το εν λόγω φάρμακο δεν προσφέρει πολλά στην επιβίωση των καρκινοπαθών, έστω κι αν σε 10 άτομα έκανε καλό. Κανένας γιατρός δεν μπορεί να το προτείνει και καμία φαρμακοβιομηχανία δεν θα το παρασκευάσει.

Μη διαψεύσιμες «επιστήμες»

Τελευταία, όλο και συχνότερα βλέπουμε απόψεις για την αποτελεσματικότητα των εναλλακτικών θεραπευτικών και πολύς κόσμος συρρέει σε ομοιοπαθητικούς γιατρούς. Το φαινόμενο έχει πάρει διαστάσεις και πολλές κυβερνήσεις, υπό το βάρος καταναλωτικών οργανώσεων, έχει συμπεριλάβει ομοιοπαθητικές θεραπείες σε εθνικά προγράμματα υγείας.

Πατέρας της ομοιοπαθητικής θεωρείται ο Γερμανός γιατρός Samuel Hanneman. Αυτός πρώτος (πριν από περίπου 200 χρόνια) όρισε τις αρχές της ομοιοπαθητικής. Πίστευε ότι «τα όμοια θεραπεύονται με όμοια». Έτσι, εφάρμοσε πρώτος την αρχή της δυναμοποίησης, η οποία συνίσταται στη σταδιακή αραίωση ενός φαρμάκου (συνήθως δηλητήριο) σε τέτοιο βαθμό, ώστε στην τελική αραίωση να μην υπάρχει καθόλου η αρχική ουσία (ούτε ένα μόριο αυτής), παρά μόνο ο διαλύτης. Διακρίνετε κάτι ανάλογο με το ανέκδοτο του ελέφαντα; Λένε οι ομοιοπαθητικοί: «έχω αραιώσει τόσο πολύ το φάρμακο που τελικά δεν υπάρχει». Η θέση αυτή είναι μη διαψεύσιμη, επομένως μη επιστημονική. Κανένας δεν μπορεί να βρει φάρμακο μέσα στα ομοιοπαθητικά, αφού δεν υπάρχει. Και πώς δρουν τότε; Το νερό «θυμάται» το φάρμακο. Άλλη μία μη διαψεύσιμη θέση. Κανείς δεν μπορεί να διαψεύσει ότι το νερό «θυμάται».

Σήμερα, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι μεταφέρεται πληροφορία ή κάποιες χημικές ιδιότητες μιας ουσίας στο νερό μέσω της δυναμοποίησης. Ως τώρα, δεν υπάρχει επιστημονική εξήγηση για αυτόν τον ισχυρισμό. Βέβαια, η ανυπαρξία απόδειξης δεν είναι απόδειξη ανυπαρξίας. Π.χ. Το ότι δεν έχουμε δει εξωγήινους, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν. Αυτό που λέμε, όμως, είναι ότι απλά δεν υπάρχει επιστημονική απόδειξη για τους ισχυρισμούς της ομοιοπαθητικής. Μπορεί τελικά να είναι σωστοί, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχουν αποδειχτεί. Το μόνο σίγουρο για την ομοιοπαθητική είναι ότι η αποτελεσματικότητά της δεν ξεπερνάει αυτή του εικονικού φαρμάκου (placebo).

Μία άλλη θεραπευτική που έχει δεχτεί σκληρή κριτική είναι η ψυχανάλυση. Η ψυχανάλυση είναι μία τεχνική της ψυχοθεραπευτικής, που επινόησε και εφάρμοσε πρώτος ο Sigmund Freud. Η σύγχρονη ψυχοθεραπευτική τηρεί κάποιες αποστάσεις από την ψυχανάλυση, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη θεωρητική της βάση. Αντίθετα, άλλες τεχνικές ψυχοθεραπείας (behavior therapy, cognitive therapy, κ.λπ.) έχουν επιστημονική βάση και πολύ καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα. Ο Popper χαρακτηρίζει την ψυχανάλυση μη διαψεύσιμη, άρα μη επιστημονική, ενώ ο Grünbaum τη χαρακτηρίζει ψευδή.

Η μεγαλύτερη κριτική για την επιστημονικότητα της ψυχανάλυσης βασίζεται στο ότι χρησιμοποιεί clinical case studies για να ελέγξει τα αποτελέσματά της, και όχι controlled studies. Δηλαδή, τα αποτελέσματα της ψυχανάλυσης βασίζονται σε συγκεκριμένα περιστατικά ανθρώπων με κάποια νεύρωση (κυρίως), στους οποίους εφαρμόστηκε η ψυχανάλυση και είχαν κάποια αποτελέσματα. Δεν έχει ελεγχθεί όμως η αποτελεσματικότητά της σε ελεγχόμενες καταστάσεις ή σε σύγκριση με άλλες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους. Επίσης, ένα άλλο σημείο που κάνει κακή εντύπωση είναι ότι υπάρχουν πολλές διαφωνίες μεταξύ των διαφόρων σχολών ψυχανάλυσης, σχετικά με τις μεθόδους τους.

Προσοχή λοιπόν…

Στη σημερινή εποχή με την τόσο ογκώδη και ταχεία πληροφόρηση, η μετάδοση των ιδεών, των αντιλήψεων, των νοημάτων γίνεται εύκολη, αλλά και επικίνδυνη. Χρειάζεται ανοιχτό μυαλό, και αυστηρή κριτική. Κάθε επανάσταση φέρνει και κάποια κακά μαζί της. Έτσι είχε κάνει πριν από αιώνες και η επανάσταση της τυπογραφίας. Μέλημά μας πρέπει να είναι η διαφύλαξη της Αλήθειας.
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

Πώς να ”διαβάζετε” ένα πρόσωπο!

Ανακτήθηκε από tacoalatipota

...Σήμερα, οι επιστήμονες έχουν κατηγοριοποιήσει αυτές τις πρακτικές ως ψευδεπιστήμες και δεν ασχολούνται ιδιαίτερα. Τυγχάνουν της ίδιας ακριβώς μεταχείρισης με την αστρολογία: μια αναπόδεικτη αλλά αβλαβής θεώρηση των πραγμάτων.

Το διάβασμα προσώπου ενέχει τέτοια πολυπλοκότητα, που άλλοι αφιερώνουν ολόκληρη τη ζωή τους. Δεν θα πάμε τόσο μακριά. Θα παραμείνουμε στα στοιχειώδη και πιο βοηθητικά στοιχεία της πρακτικής αποδεχόμενοι το ποσοστό λάθους που είθισται να περιέχουν οι γενικεύσεις.

Εδώ και αιώνες, οι άνθρωποι προσπαθούν να αποκτήσουν διορατικότητα για τους υπόλοιπους, συνδέοντας χαρακτηριστικά του προσώπου τους με στοιχεία του χαρακτήρα τους. Στο πέρασμα των χρόνων, έχουν δοθεί διάφορες ονομασίες στις πρακτικές αυτές και έχουν διαχωριστεί ολόκληροι υποκλάδοι, όπως...

μετροσκοπία -η μελέτη των ρυτίδων ή φρενολογία, που αποτελεί την ερμηνεία της δομής των κρανίων.

Σχήμα προσώπου
Μακρύ και λεπτό: Κάποιος με τέτοιο σχήμα προσώπου έχει αυξημένες αντοχές και ικανότητα στην διευθέτηση καταστάσεων. Εάν επιπροσθέτως έχει ελκυστικά χαρακτηριστικά, συνήθως δεν αφήνει μισοτελειωμένες δουλειές.
Ωοειδές: Ένα στρογγυλό σχήμα προσώπου αποτελεί ένδειξη ζωτικότητας. Συνήθως αποτελούν την ψυχή της παρέας.
Τετράγωνο: Πρόκειται για άτομα αποφασιστικά στην επίτευξη των ονείρων τους. Είναι άνθρωποι της δράσης και της ταχύτητας.
Μέτωπο
Ομαλό: Κάποιος που δεν έχει ρυτίδες στο μέτωπό του είναι συνήθως εγκεφαλικό πρόσωπο. Σκέφτεται πολύ και λαμβάνει γρήγορες αποφάσεις.
Ρυτίδες: Εάν υπάρχουν οριζόντιες γραμμές σε ολόκληρο το μέτωπο, αυτό δείχνει ότι ο άνθρωπος αυτός συγκινείται εύκολα.
Μάτια
Εκατοντάδες μυθιστορήματα, τραγούδια και ποιήματα έχουν γραφτεί για τα μάτια, τα παράθυρα της ψυχής. Τα μάτια δεν λένε ποτέ ψέματα και δείχνουν πώς πραγματικά αισθάνεται κάποιος.
Αγχωμένα: Εάν παρατηρείτε λευκό μεταξύ της ίριδας και του κάτω βλέφαρου και των δύο ματιών, ο άνθρωπος αυτός είναι αγχωμένος και ανήσυχος.
Οργισμένα: Εάν το άσπρο εμφανίζεται επάνω από την ίριδα, αυτό σημαίνει ότι εκτός του άγχους, το πρόσωπο αυτό είναι πιθανό να ανταποκριθεί βίαια. Επισημαίνεται ότι εάν το λευκό εμφανίζεται περιμετρικά της ίριδας, τρέξτε. Αυτό δηλώνει ότι ο άνθρωπος αυτός είναι διανοητικά ασταθής.
Ρυτίδες: Εάν παρατηρήσετε μικρές ρυτίδες στα πλάγια των ματιών, βρίσκεστε με κάποιον που γελά πολύ και είναι σε γενικές γραμμές, ευτυχισμένος.
Φρύδια
Το διασκεδαστικό με τα φρύδια είναι ότι αποτελούν μια εξαιρετική ένδειξη του τι ακριβώς σκέπτεται κάποιος εκείνη τη στιγμή.
Ίσια: Τα επίπεδα, οριζόντια φρύδια δείχνουν ένα άτομο με ιδέες και καλό συζητητή.
Καμπυλωτά: Εάν τα φρύδια ενός ανθρώπου είναι καμπυλωτά, συνήθως λατρεύουν τα ανέκδοτα.
Λεπτά: Πρόκειται για ανθρώπους με χαμηλή αυτοπεποίθηση, ειδικά εάν τα φρύδια είναι καμπυλωτά και σε απόσταση από τα μάτια. Καθησυχάστε τους και τονίστε ότι δεν θα τους κρίνετε, ακόμη και εάν το κάνετε.
Συνεχόμενα: Εάν συναντήσετε άτομο με αδιάκοπα φρύδια, θα πρέπει να γνωρίζεται ότι πρόκειται για κάποιον που σκέπτεται συνεχώς και ίσως είναι χρήσιμο να μοιραστεί τις ιδέες του μαζί σας.
Μύτη
Μικρή: Πιστεύεται ότι οι άνθρωποι με μικρή μύτη είναι αδύναμοι και συχνά αναξιόπιστοι.
Μεγάλη: Μια μεγάλη μύτη αποτελεί ένδειξη αποφασιστικότητας και διάθεσης για πρωτοβουλία. Σημάδι ιδιαίτερα ισχυρού χαρακτήρα.
Χοντρή: Η χοντρή μύτη σηματοδοτεί τους ρεαλιστές, ανθρώπους που προσεγγίζουν τους άλλους με τόλμη.
Μυτερή: Μια τέτοια μύτη δείχνει ότι ο άνθρωπος είναι εγωκεντρικός, αναποφάσιστος και ευαίσθητος.
Αυτιά
Μικρά: Τα μικρά αυτιά είναι συνήθως σημάδι ανασφάλειας, αλλά συνήθως ο κάτοχός τους ξέρει τι θέλει και είναι καλός εργαζόμενος.

Μυτερά: Όπως ακριβώς και ο καλύτερος εκπρόσωπός τους, ο Δρ. Σπόκ, οι άνθρωποι με μυτερά αυτιά είναι άκαμπτοι στις απόψεις τους και δυσκολεύονται να χαλαρώσουν.
Τριχωτά: Οι άνθρωποι με τριχωτά αυτιά δίνουν συνήθως έμφαση στις λεπτομέρειες, αλλά το πρόβλημα είναι ότι εμμένουν και στις ασήμαντες.
Πηγούνι
Τετραγωνικό: Οι άνθρωποι με τα τετραγωνικά πηγούνια είναι ακαταδάμαστοι και έχουν τη δυνατότητα να μετατρέψουν τα όνειρά τους σε πραγματικότητα.
Προεξέχον: Εάν το πηγούνι ενός προσώπου προεξέχει καταφανώς, πρόκειται συνήθως για υπεροπτικό άτομο. Θεωρούν ότι κρατούν την πανίσχυρη αλήθεια και κανένας άλλος δεν είναι ποτέ σωστός.
Χείλη:
Σαρκώδη: Εκτός του ότι ενισχύουν την ελκυστικότητα του προσώπου, τα σαρκώδη χείλη δείχνουν γενναιοδωρία και βαθιά επιθυμία του ατόμου να μιλά για τον εαυτό του.
Λεπτά: Σημάδι έντονα και έμφυτα εσωστρεφούς προσωπικότητας.

rc-cafe.blogspot.com
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

eFront: Aνοιχτό Λογισμικό Τηλεκπαίδευσης

Ανακτήθηκε από computer-engineers

Στο επιχειρηματικό μοντέλο ΕΛ/ΛΑΚ συνηθίζεται να διανέμεται ελεύθερα ένα λογισμικό που καλύπτει τις βασικές ανάγκες και όσοι χρειάζονται επαγγελματική υποστήριξη, ή κάποιες επιπλέον λειτουργίες, μπορούν να αναζητήσουν αυτές τις υπηρεσίες και επεκτάσεις με την πληρωμή κάποιου ποσού. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να εξελίσσεται ένα λογισμικό από την κοινότητα, αλλά μια εταιρεία μπορεί να έχει επικερδή επιχειρηματική δραστηριότητα. Ένα τέτοιο παράδειγμα λογισμικού είναι και το eFront, που καλύπτει ανάγκες τηλεκπαίδευσης.

To eFront είναι ένα σύγχρονο λογισμικό για τηλεκπαίδευση και την δημιουργία ανθρώπινου κεφαλαίου. Στην σημερινή εποχή, με την ρευστότητα που υπάρχει στην αγορά εργασίας, αρχίζει να γίνεται ανάγκη, η συνεχής εκπαίδευση σε νέα αντικείμενα που είναι διαφορετικά από αυτά που γνωρίζει κάποιος, κατά τη διάρκεια της ...

εκπαίδευσης που έλαβε στην αρχή της ζωής του. Με το Efront, ο κάθε εκπαιδευόμενος, μπορεί να ασχοληθεί με την εκμάθηση νέου αντικειμένου, χωρίς τα χρονικά όρια που επιβάλλει η παραδοσιακή παρακολούθηση σε τάξη, και να έχει την ελευθερία να προχωρήσει με τον δικό του ρυθμό.

Αν και ο βασικός πυρήνας του λογισμικού είναι η τηλεκπαίδευση, έχουν προστεθεί δυαντότητες όπως ιστολόγια, ημερολόγια, εργαλεία ανταλλαγής αρχείων που επιτρέπουν οι εκπαιδευμόμενοι να λειτουργήσουν συνεργατικά και να οργανωθούν. Από την έκδοση 3 το Efront είναι ένα πλήρες εργαλείο ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού μέσα σε ένα οργανισμό. Οι διαφορές του με τα άλλα λογισμικά τηλεκπαίδευσης είναι:

- Αναπτύχθηκε μια ομάδα αφοσιωμένων επαγγαλματιών και έτσι ο κώδικας είναι δομημένος και καλά τεκμηριωμένος.

- Μπορεί να χρησημοποιηθεί εξ' ίσου καλά από την Ακαδημαϊκή κοινότητα και τις εταιρείες. Είναι φιλικό στον χρήστη και επεκτείνεται εύκολα.

- Υποστηρίζεται από εταιρεία με συνεργάτες. Χρησιμοποιεί το πρότυπο SCORM και τεχνολογίες LDAP και AJAX, και φυσικά υποστηρίζει Unicode, για να είναι πολύγλωσσο. Είναι ένα αξιόλογο λογισμικό με πολλές δυνατότητες και λειτουργίες.


Για όσους ενδαφέρονται για περισσότερες πληροφορίες δεν έχουν παρά να επισκεφθούν την διεύθυνση: http://www.efrontlearning.net/
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

Οι δημοσιεύσεις αποτελούν αντικειμενικό κριτήριο αξιολόγησης;;;

Συζητούσα με ένα φίλο μου μεταξύ άλλων για τα κριτήρια με βάση τα οποία αξιολογείται η επιστημοσύνη κάποιου (φοιτητή, καθηγητή, διδάκτορα κ.α.).

Ένα από τα κριτήρια που μας απασχόλησε ήταν και αυτό των δημοσιεύσεων σε ελληνικά και ξένα περιοδικά με κριτική επιτροπή.
Αρχικά θεωρήσαμε ότι ο δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά πράγματι αποτελούν ένα αντικειμενικό κριτήριο αξιολόγησης της επιστημοσύνης κάποιου.

Σύντομα όμως αναθεωρήσαμε την αρχική μας θέση και καταλήξαμε ότι και στην περίπτωση των δημοσιεύσεων ισχύει η ελληνική παθογένεια του "έχεις μπάρμπα στην Κορώνη;"

Οι λόγοι είναι απλοί...

Εγώ του ανάφερα την προσωπική μου εμπειρία σχετικά με το θέμα (την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ) και αυτός μια αντίστοιχη δική του, η οποία είναι λίγο πολύ γνωστή στους "ακαδημαϊκούς" κύκλους.
Πόσες φορές στις περιπτώσεις διπλωματικών εργασιών ή διδακτορικών διατριβών δεν μπαίνει "με το έτσι θέλω" και το όνομα του εποπτεύοντος καθηγητή σφήνα ως δεύτερο η τρίτο όνομα στις δημοσιεύσεις που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του μεταπτυχιακού ή του διδακτορικού;

Με άλλα λόγια σε πολλές περιπτώσεις μεταπτυχιακών ή διδακτορικών προγραμμάτων υπάρχει η υποχρέωση για τον υποψήφιο της δημοσίευσης ενός άρθρου σχετικού με την εργασία του σε κάποιο επιστημονικό περιοδικό ή σε κάποιο επιστημονικό συνέδριο προκειμένου να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα σπουδών.
Ο εποπτεύων καθηγητής μέσω των γνωριμιών που έχει καθοδηγεί τον υποψήφιο σε ποιο περιοδικό ή σε ποιο συνέδριο θα κάνει την δημοσίευσή του.
Το "αντάλλαγμα" είναι να μπει μαζί με το όνομα του υποψήφιου και το όνομα ή τα ονόματα όσων άλλων άσχετων με την εργασία επιθυμεί ο καθηγητής.
Οι άσχετοι αυτοί επειδή ακριβώς έχουν "μπάρμπα στην Κορώνη" χρεώνονται με δημοσιεύσεις για τις οποίες δεν έχουν γράψει ΟΥΤΕ ΜΙΑ ΓΡΑΜΜΗ αποκτώντας έτσι πλεονέκτημα απέναντι σε κάποιους συναδέλφους τους που αγωνίζονται τίμια και σκληρά για τη δική τους επιστημονική ανάδειξη.

Όλα αυτά δεν είναι ούτε πρωτάκουστα ούτε αποτελούν την ανακάλυψη του τροχού. Είναι πράγματα γνωστά και ερμητικά κλειστά στον ακαδημαϊκό χώρο. Κάτι σαν την περίπτωση της οικογενειοκρατίας στα ΑΕΙ την οποία πολύ όψιμα ανακάλυψαν κάποιοι.

Με όλα τα παραπάνω σε καμία περίπτωση δεν αμφισβητώ τις δημοσιεύσεις στο σύνολό τους. Απλά ισχυρίζομαι ότι καλά θα κάνουμε να κρατάμε μία μικρή επιφύλαξη όταν πρόκειται να αξιολογήσουμε την επιστημοσύνη κάποιου μέσα από το συγκεκριμένο κριτήριο.

Ο παράγοντας της αντικειμενικότητας ενδεχομένως να παρουσιάζει προβλήματα.

Βασίλης Σωτηρούδας
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

Παιδεία της αρετής αρετή της Παιδείας, η πρόταση του Πλάτωνος

Της Άννας Κελεσίδου, Δρ.Φιλ.

Προλεγόμενα
Οι ελάσσονες πλατωνικοί Διάλογοι δεν είναι ατελείς με την έννοια ότι είναι μεμονωμένες διερευνήσεις εννοιών όπως της ανδρείας, της ευσέβειας, της σωφροσύνης? ούτε είναι απλώς δείγματα μιας καθαρά σωκρατικής περιόδου του Πλάτωνος αφού δεν έχει διατυπωθεί ακόμη η θεωρία των Ιδεών. Είναι και αυτοί παραλλαγές «ενός και μόνου προβλήματος, το οποίον αποτελεί και το κατ’ εξοχήν πρόβλημα....», του ερωτήματος «περί της ουσίας της αρετής»1, γι’ αυτό κι έχουν ύψιστη σημασία από παιδαγωγική άποψη. Εκτός από το ότι δραματοποιούν τις πλατωνικές ιδέες: της προτροπής στη διαρκή διαλεκτική άσκηση, της αρχής της ορθωτικής γνώσης, προϊδεάζουν για τη σημασία του Μεγίστου Μαθήματος της Παιδείας.

Η διαλεκτική των πρώτων Διαλόγων για την όλη, ενιαία αρετή αρθρώνεται στη βασική για τον Πλάτωνα συνάφεια ιατρικής και ηθικής. «Όταν ο Πλάτων χαρακτηρίζει το ενιαίον εντός της πολιτείας ως ιδέαν δανείζεται την έκφρασιν αυτήν από την ιατρικήν ορολογίαν της εποχής του..., όπως ο ιατρός ...

συνοψίζει εις μίαν μορφήν, έν είδος, το πλήθος των διαφόρων μορφών μιάς ασθενείας, ούτω και η διαλεκτική διερεύνησις ενός προβλήματος, π.χ. του προβλήματος της ανδρείας, επιτυγχάνει να συνοψίσει είς ενιαίον τι τας διαφόρους περιπτώσεις, κατά τας οποίας χρησιμοποιούμεν τον όρον αυτόν της ανδρείας.... Η διερεύνησις των επί μέρους αρετών, αντί να οδηγήση εις την

διάκρισίν των,.... φέρει εις την ενότητα αυτού το οποίον καλούμεν α ρ ε τ ή ν, προς το καλόν και την επίγνωσίν του» 2.

Η παρατήρηση αυτή, που προσημαίνει και τον χαρακτήρα της σ υ ν ό ψ ε ω ς και του σ υ ν ο π τ ι κ ο ύ (Πολιτεία 537c), είναι προηγητική για την κατανόηση της απόφανσης σχετικά με την επιστήμη και την αρετή στον Μενέξενο (246e), καθώς και τη θετική αποτίμηση των «πρώιμων» Διαλόγων, δηλαδή την εκτίμηση ότι αποτελούν όχι ατελείς, αλλ’ αποκαλυπτικές έρευνες μιας ουσιαστικότερης θεώρησης της αρετής, της γνώσης της αρετής καθ’ εαυτήν. Εδώ, βεβαίως, πρέπει να προστεθεί και η αλήθεια, την οποία ο Πλάτων γνωρίζει, ότι δηλαδή πλήρης γνώση της αρετής καθ’ εαυτήν είναι πάμπολυ έργον, ότι ο άνθρωπος είναι – πρέπει να είναι – καθ’ οδόν προς το ορθόν.

“Φιλονικειτω δε ημιν πας προς αρετην αφθονως”

Α. “Ω Σώκρατες, το σον τί εστί πράγμα”, (Απολογία 20 a)

Το σωκρατικό ήθος της έρευνας για την αρετή

1. «Οι τρόποι που μας σχετίζον με το πραγματικό, η γνώση, η πράξη, η

πίστη, η ποίηση είναι πράγματα, ποτέ καθ’ εαυτά για να είναι έξω από το καλό και το κακό, προωρισμένα για το καλό μας (ξεπέρασμα φυσικών δυσκολιών, επικοινωνία, κ.ά.). Το καλό όμως εξαρτάται από τη συμπεριφορά, την χρήση των πραγμάτων, τη θετική τους αποτελεσματικότητα»1, όπως δηλώνεται στον πλατωνικό αφορισμό «καλώς πραττόμενον καλόν, αισχρώς δε αισχρόν» 2. Ο Πλάτων συνδέει τον γνωσόμενον με τον χρησόμενον (Κρατύλος 390 b) και τον δρώντα άνθρωπο με το αγαθόν ή συντάσσει το επίστασθαι, το ποιείν και το χρήσθαι με την αρετή. Ο πλατωνικός Σωκράτης όφειλε, στον καιρό του, τη φήμη του - «τοσαύτην φήμην και λόγον» - και οφείλει την επικαιρότητά του σ’ αυτό το αλλοίον το οποίον έχει σε σχέση με τους πολλούς, το ήθος των δικών του γνωστικών αναζητήσεων και πράξεων.

Απάντηση στο πλατωνικό ερώτημα της Απολογίας (20 c) «Ω Σώκρατες, το σον τί εστί πράγμα;» θα μπορούσε να δοθεί μέσα από τους διαλόγους Απολογία, Ευθύδημο και Χαρμίδη, από τους οποίους αρδεύονται φιλοσοφικές αλήθειες πρόσφορες να στεγασθούν κάτω από τη βασική έννοια του ήθους3. Ήθος είναι στον Πλάτωνα ο τρόπος του υπάρχειν κατά την ψυχήν4, για τον πλατωνικό Σωκράτη έννοια ταυτόσημη με την έννοια άνθρωπος.

2. Στην Απολογία ο Σωκράτης απαντά στο ερώτημα «τί το σόν

πράγμα» δηλώνοντας ότι είναι κάτοχος μιας σοφίας, της οποίας μάρτυρας είναι ο θεός των Δελφών. Αυτός ο θεός «ήρετο μηδένα σοφώτερον είναι», αποφάνθηκε ότι κανείς δεν είναι σοφώτερος από τον Σωκράτη. Ο φιλόσοφος, προσπαθώντας να καταλάβει τον αινιγματικό5 θεϊκό λόγο, «τί ποτε λέγει ο θεός και τί ποτε αινίττεται» (21 b), για να ελέγξει το μαντείο, βάλθηκε να ρωτά όλους όσοι νόμιζαν πως είναι σοφοί, τους ποιητές, τους τραγωδοποιούς, τους διθυραμβοποιούς, τους χειροτέχνες.

Όταν, π.χ., ρώτησε τους ποιητές για το νόημα των ποιημάτων τους, διεπίστωσε, με λύπη του, όμως χρέος είχε να το δηλώσει, πως «oλίγου αυτών άπαντες οι παρόντες αν βέλτιον έλεγον περί ών αυτοί επεποιήκεσαν»? και σχετικά με τους άλλους δημιουργούς κατέληξε στη διαπίστωση της απουσίας γνώσης του οικείου έργου, του δημιουργήματος.

Ο μελετητής του Πλάτωνος οφείλει να μή αρκεστεί στη σημασία της σωκρατικής σοφίας ως γνώσης της άγνοιας, αλλά να προχωρήσει στην πλατωνική επιταγή της οικειοπραγίας, η οποία προϋποθέτει τη γνώση του ειδέναι και του μή ειδέναι και τη σύζευξη του κτάσθαι με τη γνώση του «πώς χρήσθαι» (Ευθύδημος 280 d), τη διάκριση ποιείν – πράττειν και τη σύνδεση των ποιήσεων με τα αγαθά (Χαρμίδης 163 d) (πράξεις), «τας των αγαθών ποιήσεις», καθώς και την ιδέα της παραχώρησης του πράττειν στους ειδήμονες.

Πρίν το σχετικό χωρίο της Πολιτείας (434)6, όπου ο Πλάτων προχωρεί σε αξιοκρατική θεώρηση της οικειοπραγίας, υπάρχει στον Ευθύδημο η κατηγορική προτροπή της σύζευξης της πράξης με την οικεία γνώση:

«oύτε γάρ αν αυτοί επιχειρούμεν πράττειν ά μη επιστάμεθα, αλλ’ εξευρίσκοντες τους επισταμένους εκείνοις άν παρεδίδομεν, ούτε τοις άλλοις επετρέπομεν... άλλο τι πράττειν ή ό,τι πράττοντες ορθώς έμελλον πράξειν» (171 e).

«Μέγα τι αγαθόν είναι τοις ανθρώποις, ει έκαστοι ημών, ά μεν ίσασιν, πράττοιεν ταύτα, ά δε μή επίσταιντο, άλλοις παραδιδοίεν τοις επισταμένοις» (172 d).

Στον Ευθύδημο ο Σωκράτης καλείται να συζητήσει με δύο Σοφιστές

οι οποίοι, όπως λέει στον συνομιλητή του Κρίτωνα, παρουσιάζοντάς τους στην αναδιήγησή του, είναι «πάσσοφοι» και «παγκρατιασταί» για το «πράγμα την αρετήν» (274 e). Την αρετή οι Σοφιστές επαγγέλονται «παραδούναι κάλλιστ’ ανθρώπων και τάχιστα» (273 d)? το «παραδούναι» προαναγγέλλει τα «επαγγέλλλεσθαι» «επάγγελμα» (274) με τα οποία χαρακτηρίζεται η σχέση Σοφιστών – αρετής ως «μαθητόν», ενώ ο Σωκράτης διορθώνει θέτοντας κατ’ αρχάς στη θέση της παράδοσης τη δυναμική έννοια της προτροπής «εις φιλοσοφίαν και αρετής επιμέλειαν» (275 a). Κατόπιν τροποποιεί και το «τάχιστα» επιμένοντας στη δυσκολία και το εύρος της ζήτησης, «μόλις δια μακρών λεγόμενον» (282 d), επίσης χαρακτηριστικό του γνώρισμα, τονίζει δηλαδή την αγωνιστική έρευνα της αλήθειας και της αρετής, σε αντίθεση προς τη σοφιστική επίδειξιν (επιδεικνύναι 27d), και προτρέπει στην επιμέλεια της σοφίας και της αρετής.

Ο όρος πράγμα επανέρχεται στον Ευθύδημο, όταν ο τις, «ανήρ οιόμενος

πάνυ είναι σοφός», κρίνοντας, όπως αναφέρει ο Κρίτων στον Σωκράτη, τη σοφιστική συμπεριφορά και ενασχόληση, χαρακτηρίζει τους Σοφιστές φαύλους και καταγέλαστους:
«το πράγμα αυτό και οι άνθρωποι οι επί τω πράγματι διατρίβοντες φαύλοι τε εισίν και καταγέλαστοι» (305 a). Εδώ ο όρος πράγμα είναι αμφίσημος, όπως και το «ευ πράττειν», που σημαίνει επιτυγχάνω, ευτυχώ, αλλά και δρώ ορθά.

Αποκαλυπτικό είναι το τέλος του διαλόγου, ο οποίος φέρεται με τον υπότιτλο: «ή εριστικός – ανατρεπτικός», όμως είναι ό,τι το σωκρατικό δαιμόνιο? γιατί δεν είναι βέβαια τυχαίο ότι ο ίδιος ο Σωκράτης αναφέρεται στην αρχή της αφήγησης στο «ειωθός σημείον το δαιμόνιον» (272 d)? τελικά ο διάλογος αποδεικνύεται αποτρεπτικός και προτρεπτικός: Ο Σωκράτης αναφέρεται στο πράγμα, το αντικείμενο της σοφιστικής δραστηριότητας, λέγοντας: «μή τοίνυν ό γε ού χρή ποίει, ώ Κρίτων, αλλ’ εάσας χαίρειν τους επιτηδεύοντας φιλοσοφίαν, είτε χρηστοί εισιν είτε πονηροί, αυτό το πράγμα βασανίσας καλώς τε και εύ, εάν μέν σοι φαίνηται φαύλον όν, πάντ’ άνδρα απότρεπε, μή μόνον τούς υείς, εάν δε φαίνηται οίον οίμαι αυτό εγώ είναι, θαρρών δίωκε καί άσκει....» (307 b-c).

Δίωκε και άσκει είναι η πρόταση και η απάντηση του Σωκράτη σε όλους όσοι, σε κάθε καιρό και κάθε τόπο, αναζητούν τη γνώση και την αρετή κατά το πρότυπο, το πράγμα, όπως το βίωσε ο ίδιος: βάζοντας ταυτόχρονα σε γενναίο έλεγχο – πολύδηριν, όπως θα έλεγε ο ελεάτης Παρμενίδης – «βασανίσας καλώς τε και εύ» – την ίδια τη δραστηριότητα όσων επιτηδεύονται, επαγγέλονται, με την νεοελληνική πια σημασία του όρου, την φιλοσοφία? όσων καμώνονται πως ασκούν τη φιλοσοφική παιδεία όντας «μεθόρια φιλοσόφου τε ανδρός και πολιτικού» (305 c), εμποδίζοντας («εμποδών είναι») «τους περί φιλοσοφίαν ανθρώπους» (d). Αυτούς τους τρίτους από την αλήθεια ο Σωκράτης θα μπορούσε να τους συγχωρέσει, άν ό,τι λένε θα έδειχνε «εχόμενον φρονήσεως πράγμα» και αναζητιόταν γενναία («ανδρείως επεξιών διαπονείται», 306 c).

Ο Σωκράτης όμως είναι κυρίως “oίος εστί” – για να το πώ με την ορφική έκφραση – γιατί έχει τη φρόνηση, την αρετή ν’ αφήνει «χαίρειν» όλους τους «επιτηδεύοντας φιλοσοφίαν», να τους περιφρονεί, προτάσσοντας κι επιτάσσοντας τη βάσανο του ίδιου του πράγματος, του επιτηδεύματός τους, δηλαδή της φιλοσοφικής παιδείας («φιλοσοφείν»)9.

Β. «Επιστημονως αν πραττοντες ευ αν πραττοιμεν» (Χαρμίδης 173 d).

Η σ ω φ ρ ο σ ύ ν η

Στον Χαρμίδη ο Πλάτων πραγματεύεται τη φύση της αρετής ως σωφροσύνης1, ηθικής ισορροπίας και εγκράτειας, μέσα από μια αφηγηματική διαλογική διερεύνηση, η οποία προφανώς απηχεί συζητήσεις και σχόλια στην ίδια την Ακαδημία, όπως φαίνεται από κάποια λογικά άλματα, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Το πρόσωπο του Χαρμίδη – πρότυπου σώφρονος – θα μπορούσε να είναι ή συγγενές με το πρόσωπο του προοιμίου του παρμενιδικού Περί Φύσεως, ο καθ’ οδόν προς τη γνώση άνθρωπος (ειδώς φώς)2 ή ακόμη ένα παράδειγμα της πλατωνικής δραματοποίησης του πραγματικού, όπως ο Τυρταίος των Νόμων είναι η ενσάρκωση της αρετής3. Ο διάλογος Χαρμίδης δεν φαίνεται να καταλήγει, γιατί η σωφροσύνη, εκτός από το γνώρισμα της πολυσημίας4, δεν εγκλείεται σε ένα ορισμό, δεν είναι σχήμα, συνταγή, εξωτερικό γεγονός, αλλά διαλεκτική άσκηση (ή θ ο ς)? η κατανόησή της είναι παιδευτική? εφαρμόζει δηλαδή ό,τι ο Πλάτων θα διδάξει στον Πολιτικό (287 a): «διαλεκτικωτέρους και της των όντων δηλώσεως ευρετικωτέρους»5. Ο Χαρμίδης είναι σώφρων (157 d, 175 d)? είναι ο ι κ ε ί ο ς6 με τη σωφροσύνη, γι’ αυτό και μπορεί να αναζητήσει, με τον προτρέποντα δάσκαλο της αρετής, την κατανόησή της, όπως ο ίδιος ο Σωκράτης, ο σοφός ως έχων αυτογνωσία (Απολογία), μπορεί ν’ αντικρούσει τη θεωρία του «γνώθι σ’ αυτόν» εντείνοντας έτσι τον διαλεκτικό έλεγχο. Ο Σωκράτης έχει τη δυνατότητα να είναι «λευκή στάθμη.... προς τους καλούς», όπως δηλώνει στον διάλογο Χαρμίδης (154 b), δηλαδή να μη γνωρίζει να κρίνει και να διακρίνει στο επίπεδο του φαίνεσθαι, αλλ’ όλοι να του μοιάζουν ωραίοι και σ’ όλους να είναι ο Χαρμίδης «ωσπερ άγαλμα (154 c)? στο επίπεδο του «είναι» όμως υπάρχει ανάγκη π ε ι ρ ά ζ ε ι ν, ανάληψης δηλαδή της έρευνας «ει την ψυχήν ..... τυγχάνει (ο Χαρμίδης) ευ πεφυκώς» (154 e), «καλός αγαθός» (πβ. Λύσις 207). Ο Πλάτων ανάβει τη φωτιά της διαλεκτικής άσκησης με κάθε ξύλο: από το προσχηματικό άλγος της κεφαλής του Χαρμίδη ο πλατωνικός Σωκράτης οδηγείται πρώτα στη διατύπωση της θεωρίας του όλου (156 c), στην απόφανση «oυδέ σώμα άνευ ψυχής» (e). Μετά την αναφορά στον Ζάμολξι και τα λεγόμενά του για τον μή διαχωρισμό της θεραπείας του σώματος από την ψυχή7, περνά στην ιδέα της σύζευξης ψυχής και σώματος ως προς το καλό ή το κακό του σώματος, ισοδύναμη με την ιδέα της θεραπείας της ψυχής με «τους λόγους τους καλούς» που γεννούν στην ψυχή τη σωφροσύνη (157).

Οι ορισμοί της σωφροσύνης. Οι ορισμοί της σωφροσύνης, που ακολουθούν, συμφωνούν με αυτό που λέει ο Κριτίας στο μέσον του διαλόγου: ότι ο Σωκράτης ζητά την ομοιότητα της σωφροσύνης με άλλες – αρετές (έτσι επισημαίνεται το γνώρισμα της σωκρατικής παιδευτικής μεθόδου, η έρευνα της διαφοράς). Σύμφωνα με τον πρώτο ορισμό, σωφροσύνη είναι «το κοσμίως πάντα πράττειν και ησυχή, εν τε οδοίς βαδίζειν και διαλέγεσθαι, και τα άλλα πάντα ωσαύτως ποιείν» (159 b), δηλαδή η η σ υ χ ι ό τ η ς. Η παρουσία του κοσμίως στον ορισμό αυτό αποτρέπει τον μελετητή, που όμως δεν ενεργεί εν τάχει, από το να ταυτίσει τη σωφροσύνη με την ησυχιότητα, την πραότητα δηλαδή, που θα μπορούσε να είναι και έλλειψη σπουδής, βιασύνης (πβ. 159, τα λεγόμενα για το ταχύ), αλλά και ηρεμία. Στη συνέχεια γίνεται φανερό ότι ο ίδιος ο Σωκράτης εγκαταλείπει τη σχέση με την κοσμιότητα και εξετάζει, για να την απορρίψει, την ταύτιση σωφροσύνης – ησυχιότητος (160 a), συνδέοντας την πρώτη με την ικανότητα της τ α χ ύ τ η τ ο ς και οξύτητος ως προς τα του σώματος και τις δραστηριότητες (μάθηση κλπ.) της ψυχής: «ούκ άρα ησυχιότης τις η σωφροσύνη άν είη, ουδ’ ησύχιος ο σώφρων βίος». Αυτό βέβαια συμφωνεί με το σωκρατικό και πλατωνικό ιδεώδες του ανειρήνευτου από πλευράς παιδευτικής γνώσης – εξέτασης – βίου. Ο ίδιος ο Πλάτων όμως θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι συγκρατεί νοερά το «κοσμίως είναι» στη δεύτερη συνάρτηση – ορισμό – της σωφροσύνης με την α ι δ ώ: «αισχύνεσθαι», ποιεί η «σωφροσύνη» και «άρα όπερ αιδώς». Όπως το «κοσμίως είναι» φαίνεται να ταυτίζεται με την ησυχιότητα, το «αισχύνεσθαι», νοηματικά σηματοδοτημένο πιο αρνητικά, φαίνεται να ταυτίζεται με το ηπιώτερο «αιδώς». Και βέβαια το ευάλωτο του ορισμού ενυπάρχει και στη μη σύνδεση της σωφροσύνης με το αναμενόμενο αιδείσθαι αντί του αισχύνεσθαι, καθώς και στην έλλειψη αναφορικότητας που καθιστούν τόσο την ησυχιότητα όσο και την αιδώ αφηρημένες έννοιες.

Ο τρίτος ορισμός αφορά στην «αινιγματική» (161 c, 162 a), κατά Χαρμίδη, ή, άλλως, κατά Κριτία, – υπαινικτική άλλης ευρύτερης διερεύνησης και αξιοποίησης της έννοιας κατά τον Πλάτωνα –, ταύτιση σωφροσύνης και οικειοπραγίας – «τα εαυτού πράττειν» (161 b) – η οποία επαναφέρει την έννοια του ο ι κ ε ί ο υ του διαλόγου Λύσις, χωρίς και εδώ, όπως στον Λύσι, να προϊδεάζει για την πολιτική, αξιοκρατική διάσταση της έννοιας, καθώς και τη διάκριση ποιότητας – ποσότητας της Πολιτείας8. Στον Διάλογο Χαρμίδης η οικειοπραγία τίθεται ως περιοριστική δραστηριότητα που αφορά στο εργάζεσθαι και πράττειν για ίδιον μόνον όφελος (πράγμα που τη συνδέει με το φαίνεσθαι, με υπαρκτή πάντως όψη της εμπειρικής πραγματικότητας και εκπληκτική διάρκεια στον χρόνο), χωρίς «των αλλοτρίων άπτεσθαι» που απάδει στο «ευ οικείσθαι» της πολιτείας με το οποίο στοιχειοθετείται στον Χαρμίδη η πολιτειακή σωφροσύνη.

Όταν παίρνει τον λόγο ο Κριτίας, αντικαθιστώντας τον αμήχανο Χαρμίδη, αναφέρεται στους «δημιουργούς» (162 c) ως «ποιούντας ου τα εαυτών μόνον» (163 a), που μπορεί εντούτοις να σωφρονούν, οπότε ο Σωκράτης θέτει το ερώτημα της διάκρισης ποιείν – πράττειν, εργάζεσθαι – ποιείν (ποιήσεως – πράξεως και εργασίας, επαναφέροντας το ησιόδειο «έργον ουδέποτε ουδέν όνειδος». Mε τη σειρά του τονίζει ότι τα «οικεία τε και τα αυτού» είναι αγαθά και «αι των αγαθών πράξεις» (163 d) και ορίζει τη σωφροσύνη ως «την των αγαθών πράξιν» (e), και ως σωφρονούντα τον «τα δέοντα πράττοντα» (164 b).

Όταν ο Σωκράτης συνδέει την ωφελιμότητα του πράττειν με τη σωφροσύνη, θέτει και το ερώτημα της γνώσης του σωφρονείν, οπότε η συζήτηση προχωρεί στον τέταρτο ορισμό, στον οποίο περιέχεται το δελφικό πρόσταγμα της αυτογνωσίας (d), που κατά τον Κριτία τίθεται ως χαιρετισμός του θεού και όχι ως συμβουλή. Ο πλατωνικός Σωκράτης, που στον Φαίδρο φέρεται να ψάχνει τον εαυτό του, να δεί αν είναι κάτι «Tύφωνος πολυπλοκώτερον», και στους Νόμους θα ορίσει το κακόν ως επακόλουθο άγνοιας, με το λογικό εκείνο παράδοξο «ουδείς εκών κακός», εδώ είναι ο ζητών που ομολογεί: «ζητώ μετά σου αεί το προτιθέμενον δια το μη αυτός ειδέναι”» (165 c), γνώστης της άγνοιάς του και για τούτο ζητητικός.

Ως αυτό το σημείο, στους ορισμούς της σωφροσύνης είναι ωσάν να γίνονται λογικά άλματα, από την κοσμιότητα στην ησυχιότητα, από το αισχύνεσθαι στην αιδώ, τη μιά από τη θετικότερη σε ασθενέστερη έννοια, την άλλη από την αρνητικότερη σε θετική.

Η συζήτηση προχωρεί με την διερεύνηση της σωφροσύνης ως επιστήμης: «μόνη των άλλων επιστημών αυτή τε αυτής εστίν και των άλλων επιστημών επιστήμη» (166 e). Ο σώφρων, άρα, γνωρίζει εαυτόν? γνωρίζει τί δεν γνωρίζει? γνωρίζει να εξετάζει τους άλλους και το σωφρονείν: “γιγνώσκειν το ειδέναι ά τε οίδεν και ά μη οίδεν” (167 a)? είναι, δηλαδή, η σωφροσύνη αυτογνωσία, γνώση των άλλων επιστημών και γνώση της ανεπιστημοσύνης. Εδώ ακολουθεί το λογικό άλμα με τον παραλληλισμό της σωφροσύνης ως αυτογνωσίας και, πρώτα, της όρασης, ως όρασης εαυτής και των άλλων οράσεων και μή όρασης, αλλ’ όχι, π.χ., των χρωμάτων (ο Αριστοτέλης θα παρενέβαινε με τη θεωρία του για την κοινή αίσθηση), κατόπιν της δοξασίας? τέλος με το μείζον – διπλάσιον – αξίωμα: «η επστήμη τινός επιστήμη και έχει τινά δύναμιν ώστε τινός είναι» (168 b)? με παραδείγματα από τις αισθήσεις, τα μεγέθη κλπ. Συμπεραίνεται ότι σε όλα αυτά η «δύναμις» δεν παράγει αποτέλεσμα «προς εαυτά». Αν αυτό ισχύει και για τη σωφροσύνη – επιστήμη, ο Σωκράτης ζητά να ερευνηθεί.

Εκτός από την αναζήτηση ομοιοτήτων στις έννοιες, σωκρατικό στοιχείο της συζήτησης είναι ότι βασικό κριτήριο της αλήθειας είναι η ωφέλια για τους ειδότες («τις αν είη ημίν ωφέλια ειδόσιν», 167 b), όπως στον διάλογο Πρωταγόρας, οπότε το σωφρονείν ορίζεται στη συνέχεια όχι ως προς τα ειδικά αντικείμενα αναφοράς του ειδέναι ή του μη ειδέναι, αλλ’ ώς προς τη γνώση ή την άγνοια (170 b), ενώ η ειδική επιστήμη (“εκάστη”) είναι πάντα «τις, των τινών» (171 a). Η ωφέλια (171 d) «από της σωφροσύνης τοιαύτης ούσης» είναι ότι: «αναμάρτητοι..... άν τον βίον εζώμεν αυτοί τε οι την σωφροσύνην έχοντες». Άρα, η ωφέλια είναι διανοητικής – ηθικής υφής και όχι ό,τι το ίδιον όφελος του πρώτου ορισμού. Εδώ η οικειοπραγία, εκτός από την προϋπόθεση της γνώσης του ειδέναι και του μη ειδέναι, εμπεριέχει και τη σημαντική, διαχρονικά, ηθική ιδέα της εκχώρησης του έργου, του πράττειν στους γνωρίζοντες: «ούτε γαρ αν αυτοί επεχειρούμεν πράττειν ά μη επιστάμεθα, αλλ’ εξευρίσκοντες τους επισταμένους εκείνοις αν παρεδίδομεν, ούτε τοις άλλοις επετρέπομεν.... άλλο τι πράττειν ή ό,τι πράττοντες ορθώς έμελλον πράξειν» (171 e).

Το «αναμαρτήτως ζην» προϋποθέτει για τον Πλάτωνα την επιστήμη της σωφροσύνης, την επιστήμη ως γνώση και ως επίγνωση της άγνοιας, και επιβάλλει την αναγνώριση της συνάφειας γνώσης – πράξης από τον επιχειρούντα την πράξη, όπως και την από μέρους του παραχώρηση του δικαιώματος του πράττειν στον επιστάμενο. Ο Πλάτων, όπως αναφέραμε, δεν προχωρεί στην αξιοκρατική διερεύνηση της οικειοπραγίας, στοιχειοθετεί όμως, ήδη, σε μια πρόληψη της δομής της πολιτικής θεωρίας για την άριστη πολιτεία, την ιδέα με συνιστώσα την επιστημοσύνη και έτσι το «αναμαρτήτως ζην». H διανοητική ποιότητα της αρετής της γνώσης είναι και ηθική αρχή συμβίωσης. Η άποψη διατυπώνεται σε σύζευξη με το αγαθόν: «μέγα τι αγαθόν είναι τοις ανθρώποις, ει έκαστοι ημών, ά μεν ίσασιν, πράττοιεν ταύτα, ά δε μη επίσταντο, άλλοις παραδιδοίεν τοις επισταμένοις», και την ευδαιμονία: «επιστημόνως άν πράττοντες ευ αν πράττοιμεν και ευδαιμονοίμεν» (173 d)9.

Ως χρη φιλοσοφειν και αρετης επιμελεισθαι

(Πόρισμα)

Αν η αρετή της σωφροσύνης είναι η επιστήμη των επιστημών, όπως λέγεται στον διάλογο Χαρμίδης, και αν ωφέλιμη είναι η επιστήμη του αγαθού, δεν ταυτίζονται κατ’ αρχήν η σωφροσύνη και η επιστήμη του αγαθού που είναι η πηγή της ευδαιμονίας. Ο διάλογος περί σωφροσύνης δεν καταλήγει σε ορισμό, δείχνει όμως ότι ο Χαρμίδης ο ίδιος, που είναι σώφρων, είναι έτοιμος να ασκηθεί στη φιλοσοφία, να παράσχει εαυτόν στον Σωκράτη, «ην επάδειν παρέχης Σωκράτει», όπως του λέει ο Κριτίας (176 b). Έτσι ο διάλογος περί σωφροσύνης, ο οποίος κορυφώθηκε στην επιταγή του επιστημόνως πράττειν, κλείνει με τη σωκρατική αρετή της επίμονης ζήτησης της αλήθειας, ή, με άλλο λόγο, της καρτερίας στη διακονία της φιλοσοφίας, που στον Λάχητα (194 a) ταυτίζεται με την ανδρεία και στον Πρωταγόρα (π.χ. 360 d) ενυπάρχει στην ταυτότητα ανδρείας – γνώσης – σοφίας.

Φιλοσοφικός έλεγχος και αρετή, ή, καλλίτερα, δέον του φιλοσοφείν και χρέος επιμέλειας της αρετής αποτελούν τη σημαντική – διπολία της συζήτησης και στον διάλογο Ευθύδημος. Εδώ, όπως είδαμε, το θέμα της αρετής τίθεται μέσα από την υποτιθέμενη ικανότητα των Σοφιστών «αρετήν παραδούναι κάλλιστ’ ανθρώπων και τάχιστα» (273 d), ιδέα που απαντά και στους διαλόγους Απολογία 19 e, 20 b και Πρωταγόρας 349 a («παιδεύσεως και αρετής διδασκάλους»). Με το «παραδούναι» χαρακτηρίζεται η σχέση Σοφιστών και αρετής ως «μαθητόν». O Σωκράτης, που ούτε γράφει ούτε διδάσκει, αλλ’ ακούει «τον λόγον», ακολουθεί μια μέθοδο συζήτησης επίμονη, αποτείνοντας και μακρούς λόγους (πβ. Πρωταγόρας 360 e), αντι – θέτοντας ότι οι προτρεπτικοί λόγοι πρέπει να εκτίθενται δια μακρών (282 d, πβ. 291 a), αλλά κυρίως βασανίζοντας τα επιχειρήματα (Ευθύδημος 307 b).

Η «κατορθώσα την πράξιν» (281) φιλοσοφία, η ορθωτική, όπως πρέπει να είναι η φιλοσοφία, δεν ανατρέπει, χάριν παιδιάς, καθώς όταν «oι τα σκολύθρια των μελλόντων καθίζεσθαι αποσπώντες χαίρονται και γελώσιν, επειδάν ίδωσιν ύπτιον ανατετραμμένον» (287 c), ούτε επιδεικνύει λόγους (287 d «επίδειξις») προτροπής (275) στην επιμέλεια της σοφίας και της αρετής, όπως γίνεται με τα σοφιστικά επιχειρήματα. Η ορθωτική φιλοσοφία είναι σύζευξη ενέργειας – γνώσης και χρήσης: «τοιαύτης επιστήμης δε... εν η συμπέπτωκεν άμα το τε ποιείν και το επίστασθαι χρήσθαι τούτω ό άν ποιή».


1 W. JAEGER, Παιδεία 2, μτφρ. Γ. Βερροίου, σσ. 148, 15), 154, 163.

2 Ενθ’ αν., σ. 163.

1 A. KΕΛΕΣΙΔΟΥ, Η γνώση ως “πράγμα” του υποκειμένου, Φιλοσοφία 7 (1977), σ. 76.

2 ΠΛΑΤΩΝ, Συμπόσιον 183 d.

3 Βλ. και Α. KELESSIDOU, La Kalliphanie du monde dans le Timee, Kernos 1966, σσ. 327-332.

4 Βλ. Λύσις 222a: “οικείος ή κατά την ψυχήν ή κατά τι της ψυχής ήθος ή τρόπους ή είδος”.

5 Ο Σωκράτης συχνά απομαντεύεται, πβ. Λύσις 216 d.

6 Bλ. Α. ΚΕΛΕΣΙΔΟΥ, Η έννοια της σωτηρίας στην πλατωνική πολιτική φιλοσοφία, Πρόλογος Γ. Μιχαηλίδου – Νουάρου, έκδ. Ακαδημίας Αθηνών, Αθήναι, 1982, σσ. 50-60

ΤΗΣ ΑΥΤΗΣ, Η επικαιρότητα της πλατωνικής οικειοπραγίας, Συνέδριο «Εργασία και επάγγελμα», Αθήνα, Μάιος, 1998.

9 πβ. 275 a, 282 d, 288 d.

1 Στον Όμηρο ο όρος σωφροσύνη (23, 13) σημαίνει ορθή κρίση, σύνεση, φρόνηση. Στους Αττικούς δηλώνει το σύνολο διανοητικών και ηθικών ικανοτήτων, την ισορροπία και αυτοκυριαρχία της ψυχής και την ανάβαση σε υψηλότερη αρετή. Στον Δημόκριτο είναι συνώνυμος με την φρόνηση – αυτοσυγκράτηση, σωφροσύνη, όπως και στην νεοελληνική εκφορά του, αντίθετος στην αφροσύνη (απ. 208, 210, 211, 294). Το δημοκρίτειο σωφρονείν προηγουμένως ανευρίσκεται στον Ηράκλειτο (Β 67, Β 291).

2 Βλ. και Α. ΚΕΛΕΣΙΔΟΥ, Παρμενίδου, Περί Φύσεως, Κέντρο Δικανικών Μελετών, VI, Eunomia, 1999, σσ. 58 επ.

3 Βλ. και Α. ΚΕΛΕΣΙΔΟΥ, Η έννοια της σωτηρίας στην πλατωνική πολιτική φιλοσοφία, σσ. 90-91.

4 Η γαλλική, π.χ., απόδοση του όρου ως sagesse συρρικνώνει το νοηματικό του εύρος, το οποίο προδηλώνει το χαρακτηριστικό ελληνίζειν στην αρχή του διαλόγου.

5 Βλ. Α. ΚΕΛΕΣΙΔΟΥ, ένθ’ αν., σ. 17.

6 Στον διάλογο Λύσις δεν υπάρχει μια οριστική καταληκτική πρόταση, τίθεται όμως το ερώτημα για την ύπαρξη ενός οικείου, το οποίο δεν είναι ομοιότης (222 b), ταυτότης, αλλά αναλογία. Ο πρώτος ορισμός της φιλίας, όπου ο Πλάτων αναφέρεται στη συγγένεια με τους γονείς βοηθά να καταλάβουμε ότι η έννοια του οικείου δεν δηλώνει το αρμόζον, αλλά την αναλογία μεταξύ δύο μερών που έχουν κάποια σχέση. Και είναι γνωστό ότι οικειότης σημαίνει σχέση φιλίας, συγγένεια (Συμπόσιον 192 c, 197 c, Πολιτεία 402 d). Στην Πολιτεία (402 d) ο Πλάτων κάνει λόγο για την αγωγή και αναφέρει τις σχέσεις οικειότητας των επιστημών μεταξύ τους και τη φύση του όντος. Οικείος στον Πλάτωνα σημαίνει επίσης: ο ανήκων στην οικογένεια (Τίμαιος 20 e, Νόμοι Ι 642 d)? συχνά σε συνάφεια με το συγγενής (Πρωταγόρας 337 c), το γνώριμος (Πολιτεία 371 b: οικείους = φίλους και γνώριμους)? το φίλος (Γοργίας 465 d, 509 b, Πολιτεία Ι 328 d, όπου είνα εν δια δυοίν, ΙΙ 376 b, όπου φίλη είναι συνώνυμο του οικείον, όπως το εχθρά του αλλότριον, Τίμαιος 20 a, συνώνυμο του φίλος και αντίθετο στο αλλότριος (Πρωταγόρας 320 b, Πολιτεία 463 b, Νόμοι ΙΙ 666 c).

Το οικείον του διαλόγου Λύσις επιτρέπει τη συναντίληψη ορισμένων πλατωνικών θέσεων που αφορούν στην οικειότητα: Ο Πλάτων λέει ρητά “οικείος.... τω ερωμένω, ή κατά την ψυχήν, ή ήθος, ή τρόπους, ή είδος (222 a). Όπως για την φιλία των γονιών η οικειότης είναι συγγενική κατά το ήθος. Το ήθος έχει εδώ το ίδιο νόημα με εκείνο των χωρίων της Απολογίας 27 b, Πολιτείας 581 b, Τιμαίου 22 e: «εν τω εαυτού κατά τρόπον ήθει».

- Στην πολιτεία (ΙΧ 586 b) ο Πλάτων συνδέει το «οικειότατον εκάστω» με το «βέλτιστον εκάστω», σε μια αισιόδοξη θεώρηση ηθικού τροπισμού, που θα υιοθετήσει στη συνέχεια ο Αριστοτέλης (Ηθικά Νικομάχεια Χ, κεφ, 7, 8, 9).

- Στη θεωρία των Ιδεών η δυναμική τάση του όντος προς το Αγαθόν εξυπακούει την επιθυμία του όντος γι’ αυτό που του λείπει αλλά του είναι οικείον.

Το οικείον που αφορά στον πλατωνικό Χαρμίδη, τον σώφρονα (157 d) δείχνει τη συνήθεια του Πλάτωνος να δραματοποιεί τις ιδέες με πρόσωπα, ανατρέποντας και αυτήν την ιστορική πραγματικότητα, όπως, για παράδειγμα, στην περίπτωση του Τυρταίου των Νόμων 660 e. Ο Χαρμίδης, στον ομώνυμο διάλογο, είναι ο έχων την οικειότητα να αναλάβει την περιπέτεια της διαλεκτικής, να θέσει εαυτόν στη δοκιμασία του σωκρατικού μόχθου για την αναζήτηση της γνώσης.

7 Για τις επωδές, την τριπλή ιατρική στον Πλάτωνα με αφορμή τον Χαρμίδη και τα λεγόμενα για τον Ζάμολξι, βλ. τη σχετική ανακοίνωση του Luc Brisson, V Symposium Platonicum, International Plato Society, Toronto, 19 – 23 8.1998.

8 Για το αξιοκρατικό περιεχόμενο της ιδέας στην Πολιτεία και τους προιδεασμούς, γνωστικούς, ηθικούς στους άλλους Διαλόγους βλ. Α. ΚΕΛΕΣΙΔΟΥ, Η Επικαιρότητα της πλατωνικής οικειοπραγίας, Αθήνα, Μάιος 1998.

9 Για τη συζήτηση α) σχετικά με την αντινομία: γνώση του καλού – διάπραξη του κακού, που φαίνεται να αντικρούει τη σωκρατική ταυτότητα γνώσης – αρετής βλ. τις βασισμένες στην ηθική εμπειρία απόψεις του W. JAEGER, Παιδεία. Η μόρφωσις του Έλληνος Ανθρώπου, ΙΙ, μτφρ. Γ. Βερροίου, σσ. 122 επ. (η άποψη εστιάζεται κυρίως στο δυσχερές της επίτευξης αληθινής γνώσης του καλού), β) σχετικά με το σωκρατικό αίτημα της γνώσης της αρετής στο σύνολό της, γνώρισμα του φιλοσοφικά πεπαιδευμένου, βλ. αυτόθι, σσ. 125 επ., γ) σχετικά με το σωκρατικό παράδοξο “ουδείς εκών κακός”, βλ. σσ. 126 επ.

Πηγή Ανάκτησης:
Αντίφωνο
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...