Περίληψη
Η παρούσα εργασία περιλαμβάνει ένα διαθεματικό σχέδιο δράσης περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που εκπονήθηκε στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης. Ο καφές είναι μια καθημερινή συνήθεια για τους περισσότερους ενήλικες εκπαιδευόμενους. Ένα θέμα προσιτό, φαινομενικά απλό και ελκυστικό. Στο project αυτό έγινε διερεύνηση της σημασίας και του ρόλου του καφέ στην παραδοσιακή και σύγχρονη Ελληνική κοινωνία, ξεκινώντας από την ιστορία του ανά τον κόσμο, την προέλευσή του, τον ερχομό του στην Ελλάδα, τα είδη, τους τρόπους παρασκευής, τους χώρους διάθεσής του και την αισθητική αυτών, τον κοινωνικό ρόλο του ανά τους αιώνες, τα επαγγέλματα που εμπλέκονται , την μυθολογία και τα σύμβολά του, το εμπόριο, την ενέργεια κι όλη την οικονομία που σχετίζεται με τη διακίνησή του. Καταγράφηκαν ιστορίες που αφηγούνται την προσωπική σχέση με την κατανάλωση του καφέ, κείμενα, τραγούδια, συνήθειες, ήθη κι έθιμα για τον καφέ και την παράδοσή του. Μελετήθηκαν επίσης τα συστατικά του, οι παρενέργειες της καθημερινής χρήσης του, η εθιστική δράση του, καθώς και τα υποκατάστατά του. Αναλύθηκαν οι διαπροσωπικές σχέσεις που αναπτύσσονται με αφορμή τον καφέ , τα συναισθήματα που εκφράζονται, ο καφές ως σύμβολο φιλίας, χαράς, λύπης, παρηγοριάς, συμφωνίας κ.λ.π.
Abstract
The present workshop concerns a programme of Environmental Education that
took place in Thessaloniki’s Second Chance School. Most of our adult students
drink a cup of coffee daily. So, a project that involves the above habit seems to be
simple, as well as challenging. The project involved the examination of the
importance and the meaning of this habit in the traditional and modern Greek
society. The examination considered the historical perspective of the “drinking
coffee” habit in Greece and in the rest of the world, it’s origin, coffee’s varieties,
the different means of preparation, the places that is served to and their
cosmetology, “coffee’s” social meaning through centuries, the professions, the
mythology, the symbols, the trade and the economic factors that are involved in
the specific habit. Throughout the project, the students wrote stories regarding
their involvement with this habit, as well as songs and customs, as far as the
coffee’s tradition is concerned. The project also involved the study of coffee’s
ingredients, the side effects of it’s everyday use, the possibility of habituation to it,
as well as it’s substitutes. Finally, an analysis was made, which concerned the
development of feelings and personal relationships, based on the specific habit,
since coffee can be seen as a symbol of friendship, joy, sorrow, comfort, e.t.c..
1
Εισαγωγή
Το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.) είναι ένα σχολείο για ενήλικες που δεν
έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση. Κύριο στόχο έχει τον
εγγραμματισμό των εκπαιδευόμενων με σύγχρονες διδακτικές μεθόδους, θέτοντας
τις ανάγκες τους στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας και αξιοποιώντας
ταυτόχρονα όλη την προϋπάρχουσα γνώση και εμπειρία τους.
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που ακολουθείται στα Σ.Δ.Ε. αρθρώνεται με
γραμματισμούς. Στον κάθε γραμματισμό ο τρόπος προσέγγισης ενός θέματος,
οφείλει να εξασφαλίζει το ενδιαφέρον και την ενεργό συμμετοχή των
εκπαιδευόμενων. Ενθαρρύνεται η ομαδική δουλειά, η συνεργασία και η μάθηση
από τις εμπειρίες των συμμετεχόντων. Οι εκπαιδευόμενοι αντιμετωπίζονται όχι
μόνο ως αποδέκτες αλλά και ως φορείς γνώσεων που καλούνται να τις
μοιραστούν με τους συναδέλφους τους.
Ο περιβαλλοντικός ή οικολογικός γραμματισμός είναι η ικανότητα να ρωτάς «και
μετά τι;» (Garett Hardin). Ως πολυδιάστατη έννοια, εμπλέκεται τόσο σε
κοινωνικούς θεσμούς όσο και σε πρακτικές της καθημερινής ζωής του μέσου
ανθρώπου. Αποτελεί ένα από τα πλέον απαραίτητα εφόδια του σύγχρονου
ανθρώπου, προκειμένου αυτός να μπορεί να συμμετέχει ενεργά στα κοινωνικά
δρώμενα που σχετίζονται και με φλέγοντα ζητήματα του περιβάλλοντος
(Φλογαϊτη, 2003).
Μέσα από τον περιβαλλοντικό γραμματισμό οι εκπαιδευόμενοι στο σχολείο αυτό,
έχουν τη δυνατότητα:
α) να δουν τον εαυτό τους αλλά και το μέλλον τους με διαφορετικό τρόπο,
αναπτύσσοντας την αίσθηση ότι έχουν τη δύναμη να βελτιώσουν το περιβάλλον
τους και γενικότερα τη ζωή τους
β) να κατανοήσουν από πού πηγάζουν οι περιβαλλοντικές πεποιθήσεις και αξίες,
τον τρόπο με τον οποίο αυτές μεταβιβάζονται και τα συμφέροντα που στηρίζουν
γ) να αντιληφθούν τις δομικές και ιδεολογικές δυνάμεις που υποβαθμίζουν την
ποιότητα της ζωής τους και να αναζητούν εναλλακτικές διεξόδους και λύσεις
δ) να μάθουν πώς να λειτουργούν δημοκρατικά, ώστε να διαμορφώνουν μια νέα
περιβαλλοντική και κοινωνική τάξη πραγμάτων. (Huckle 1996:106)
Η διαδικασία της μάθησης στο σχολείο αυτό (Σ.Δ.Ε.) ενθαρρύνεται κυρίως με
προγράμματα, σχέδια δράσης, τα οποία προσεγγίζονται διαθεματικά,
διεπιστημονικά, συστημικά και ολιστικά. Εμπλέκουν όλους τους εκπαιδευόμενους
και όσο το δυνατόν περισσότερους γραμματισμούς.Στο πλαίσιο αυτό εκπονήθηκε
το παρόν σχέδιο δράσης στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης. Ο
καφές είναι μια καθημερινή συνήθεια για τους περισσότερους ενήλικες
εκπαιδευόμενους. Ένα θέμα προσιτό, φαινομενικά απλό και ελκυστικό.
Μεθοδολογία
Οι διδακτικές στρατηγικές - μεθοδολογικές προσεγγίσεις – που προτείνονται για
εφαρμογή στο ΣΔΕ πρέπει να συνάδουν με τους στόχους που προαναφέρθηκαν.
Η μέθοδος project, που επιλέχθηκε για την προσέγγιση του συγκεκριμένου
θέματος εξασφαλίζει τη διαθεματική, διεπιστημονική και ολιστική προσέγγιση, ενώ
ταυτόχρονα ευνοεί τόσο τη συλλογική, όσο και την εξατομικευμένη διδασκαλία.
2
Η συγκεκριμένη μεθοδολογία φιλοδοξεί να εμφυσήσει στους εκπαιδευόμενους την
επιθυμία για απόκτηση νέας γνώσης και να τους δώσει την ευκαιρία να μάθουν
πώς να μαθαίνουν τώρα, και στο μέλλον (δια βίου μάθηση). Να τους καταστήσει
ικανούς να αντιληφθούν την πολυπλοκότητα των καταστάσεων, να
αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις της σύγχρονης πραγματικότητας και να
συμμετέχουν ενεργά στο κοινωνικό γίγνεσθαι και στη διαμόρφωση της νέας
εποχής. Επίσης, να διαμορφώσει πολίτες με σφαιρική αντίληψη του
περιβάλλοντος, γνώση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, αλλά και κατανόηση
των αιτίων που τα προκαλούν. Να εγείρει το ενδιαφέρον τους και να τους
καταστήσει ικανούς να συμμετέχουν στον προσδιορισμό και στην επίλυσή τους με
ανάληψη ατομικής και συλλογικής δράσης, κυρίως όμως για την πρόληψή τους.
Επιπλέον να προσπαθούν να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής, για έναν κόσμο
βιώσιμο με στόχο την αειφορία.
Μια ειδικότερη διδακτική στρατηγική στο παρόν πρόγραμμα είναι το παιχνίδι
ρόλων. Σκοπός της συγκεκριμένης μεθοδολογικής προσέγγισης είναι μέσα από
την αλληλεπίδραση των διάφορων ρόλων να αναδειχθούν οι συγκρούσεις, ακόμη
και τα κοινά συμφέροντα ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες και φορείς. Έτσι οι
εκπαιδευόμενοι αντιλαμβάνονται την πολυπλοκότητα των περιβαλλοντικών
προβλημάτων ενοποιώντας τη γνώση με το συναίσθημα και ταυτόχρονα γεύονται
καταστάσεις που συμβαίνουν στην καθημερινή ζωή.
Η αξιολόγηση που ακολουθεί στο τέλος, οφείλει να συνάδει με τους στόχους που
έχουν τεθεί για τον περιβαλλοντικό γραμματισμό, όπως και με τις γενικότερες
αρχές και μεθόδους αξιολόγησης των εκπαιδευόμενων, που εφαρμόζονται στο
ΣΔΕ. Δεν περιορίζεται στην επίδοση των εκπαιδευόμενων μόνο στο γνωστικό
τομέα. Αφορά κυρίως την ανάπτυξη νοητικών ικανοτήτων και ικανοτήτων στο
συναισθηματικό τομέα, καθώς και την ποιότητα της εξατομικευμένης και της
ομαδικής εργασίας των εκπαιδευόμενων.
Το project «ο καφές» που θα παρουσιαστεί ακολούθως, είναι ένα πολυτροπικό
θέμα, το οποίο εμπλέκει σχεδόν όλους τους γραμματισμούς: αριθμητικό,
επιστημονικό, οπτικό, πληροφορικό, κοινωνικό, γλωσσικό (ελληνικό και αγγλικό)
και μουσικό (σχ.1).
:
περιβαλλοντικός ιστορία - πολιτισμός
γλωσσικός τέχνη πληροφορικός
κοινωνικός γεωγραφία
καφές αριθμητικός
επιστημονικός μουσικός
Σχήμα 1
Συμμετέχοντες – διάρκεια – μέσα και υλικά
Το παρόν πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης υλοποιήθηκε με μια ομάδα,
που συγκροτήθηκε από 15 εκπαιδευόμενους, οι οποίοι προέρχονταν από τα 6
τμήματα του Α΄ και Β΄ κύκλου στο Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης.
Στην παιδαγωγική ομάδα συμμετείχαν η εκπαιδευτικός του αριθμητικού
γραμματισμού, η ψυχολόγος και η σύμβουλος σταδιοδρομίας του ΣΔΕ . Οι
3
συναντήσεις της ομάδας γίνονταν στο χώρο του σχολείου και εκτός, στις ώρες
των projects . Για να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα χρειάστηκαν δέκα τρίωρες
εβδομαδιαίες συναντήσεις. Χρησιμοποιήθηκαν όλα τα εποπτικά μέσα που
διαθέτει το σχολείο, όπως: Η/Υ για την εύρεση και συλλογή πληροφοριών και την
προβολή σχετικών DVD. Για τη συλλογή πληροφοριών σχετικών με το θέμα,
αξιοποιήθηκε η πλοήγηση στο διαδίκτυο, βιβλία ενημερωτικά και επιστημονικά
δανεισμένα από τη δημοτική βιβλιοθήκη αλλά και από τη μικρή βιβλιοθήκη του
σχολείου μας καθώς και άρθρα από εφημερίδες και περιοδικά που συγκέντρωσαν
οι ίδιοι οι εκπαιδευόμενοι.
Στόχοι
Οι βασικοί στόχοι του σχεδίου δράσης ήταν:
· Η μελέτη της πολυπλοκότητας ενός φαινομενικά απλού θέματος.
· Η αναγνώριση της εμπλοκής αυτού του θέματος με το περιβάλλον και τα
συναφή με αυτό προβλήματα.
· Η ανάδειξη των λαογραφικών στοιχείων που ανακύπτουν από τη
διερεύνηση του θέματος
· Η συσχέτιση του θέματος με την παράδοση και τον πολιτισμό
· Η αναγνώριση των συμβολικών ιδιοτήτων στον καθορισμό του φύλου και
της ταυτότητας
· Η κριτική ανάλυση των κοινά παραδεκτών κοινωνικών αξιών και
στερεοτύπων.
· Η διασαφήνιση των προσωπικών αξιών σε σχέση με το δίκτυο των
σχέσεων ατόμου – κοινωνίας – περιβάλλοντος
· Η ενίσχυση της ευαισθητοποίησης σε θέματα κατάχρησης ουσιών.
· Η ενίσχυση της δυνατότητας ανάληψης δράσης και ενεργού συμμετοχής
σε όλα τα επίπεδα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των κοινωνικών
προβλημάτων.
Περιεχόμενο
Στο παρόν πρόγραμμα έγινε διερεύνηση της σημασίας και του ρόλου του καφέ
στην παραδοσιακή και σύγχρονη Ελληνική κοινωνία, ξεκινώντας από την ιστορία
του ανά τον κόσμο, την προέλευσή του, τον ερχομό του στην Ελλάδα, τα είδη,
τους τρόπους παρασκευής, τους χώρους διάθεσής του και την αισθητική αυτών,
τον κοινωνικό ρόλο του ανά τους αιώνες, τα επαγγέλματα που εμπλέκονται, την
μυθολογία και τα σύμβολά του, το εμπόριο, την ενέργεια κι όλη την οικονομία που
σχετίζεται με τη διακίνησή του. Καταγράφηκαν ιστορίες που αφηγούνται την
προσωπική σχέση με την κατανάλωση του καφέ, κείμενα, τραγούδια, συνήθειες,
ήθη κι έθιμα για τον καφέ και την παράδοσή του. Μελετήθηκαν επίσης τα
συστατικά του, οι παρενέργειες της καθημερινής χρήσης του, η εθιστική δράση
του, τα υποκατάστατά του καθώς και η επίδρασή του στην υγεία μας . Οι
διαπροσωπικές σχέσεις που αναπτύσσονται με αφορμή τον καφέ , τα
συναισθήματα που εκφράζονται, ο καφές ως σύμβολο φιλίας, χαράς, λύπης,
παρηγοριάς, συμφωνίας κ.λ.π. Αναλυτικά ακολουθήθηκε η εξής πορεία:
Σε πρώτη φάση, ανά δύο οι εκπαιδευόμενοι συζητούν για τη σχέση που έχουν οι
ίδιοι με τον καφέ. Πόσο απαραίτητος - σημαντικός τους είναι, πόσους καφέδες
πίνουν τη μέρα, το είδος του καφέ…, πού τον πίνουν…, έξω…. , με παρέα…
κ.λ.π. και τα αναφέρουν στην ομάδα.
4
Ακολούθησε ένα brain storming (ιδεοθύελλα – καταιγισμός ιδεών), πίνοντας ένα
φλιτζάνι καφέ. Η ομαδοποίηση των αυθόρμητων λέξεων – φράσεων βοήθησε
στον χωρισμό σε ομάδες και στην επιλογή μιας ενότητας για περαιτέρω μελέτη.
Γεγονός είναι ότι παρουσιάστηκε δυσκολία στην κατηγοριοποίηση, λόγω
πολυποικιλότητας του θέματος.
Στην επόμενη φάση δόθηκε ένα φύλο εργασίας σε κάθε ομάδα στο κέντρο του
οποίου υπήρχε ένα φλιτζάνι καφέ και γύρω – γύρω σκόρπιες διάφορες λέξεις
φαινομενικά άσχετες μεταξύ τους . Οι εκπαιδευόμενοι έπρεπε να βρουν τη σχέση
(άμεση ή έμμεση) που έχει (αν έχει) ο καφές με κάθε λέξη. Στη συνέχεια κάθε
ομάδα παρουσίαζε στις υπόλοιπες ομάδες τις λέξεις που άφησε ασύνδετες.
Μετά από σχετική συζήτηση και επιχειρηματολογία, διαπίστωσαν ότι όλες οι λέξεις
είχαν κάποια σχέση με τον καφέ , με τη στενή ή την ευρεία έννοια. Κατόπι τους
ζητήθηκε να συνδέσουν όσες λέξεις είχαν και κάποια σχέση μεταξύ τους. Κάθε
ομάδα παρουσίασε στους υπόλοιπους τις λέξεις που άφησε ασύνδετες. Πάλι,
μετά από συζήτηση διαπιστώθηκε ότι συνδέονταν όλες μεταξύ τους, έχοντας
σχέση με τη στενή ή την ευρεία έννοια. Έτσι παρατηρήθηκε η πολυπλοκότητα
του θέματος.
Κατόπι ζητήθηκε από τους εκπαιδευόμενους να αναφέρουν τραγούδια και τίτλους
βιβλίων σχετικούς με τον καφέ καθώς και ιστορίες - μνήμες που θυμούνται από τα
παλιά χρόνια. Δεσμεύτηκαν να ρωτήσουν και άλλους και να συγκεντρώσουν όλο
το σχετικό υλικό. Στην πορεία συζητήθηκαν οι συνήθειες του καφέ πώς τον
πίνουμε , με ποιόν, πού, με τι και πόση σημασία έχει αυτό για τον καθένα. Έγινε
συζήτηση για τον χώρο που επιλέγει κάποιος να πιει τον καφέ του, παραδοσιακά
καφενεία, καφετέριες , καφέ –bar, καφέ της επιστήμης κ.λ.π. . Αναφέρθηκαν οι
χώροι του καφέ και ο κοινωνικός ρόλος του. Καταγράφηκαν τίτλοι καφενείων
όπως: «το καφέ της χαράς», «το καφενείον η Ελλάς», κ.λ.π.
Παρατηρήθηκαν και καταγράφηκαν οι τύποι του καφέ που καταναλώνονται
συνήθως και ταξινομήθηκαν ανάλογα με την πυκνότητα του καφέ , την
ποσότητα ζάχαρης και τον τρόπο ετοιμασίας του. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι
είναι εξαιρετικά εντυπωσιακή η ποικιλία σε σύσταση και γεύση του καφέ. Έχουν
καταγραφεί πάνω από 100 διαφορετικοί τύποι καφέ (Βλ. Λυμπερόπουλος 1971:
60-61).
Αναφερθήκαμε επίσης στην καφεμαντεία (το διάβασμα του φλιτζανιού) και στις
σχετικές προλήψεις γύρω από τον καφέ, όπως π.χ αν χυθεί ο καφές κατά τη
διάρκεια της παρασκευής του ή στο σερβίρισμα, αυτό σημαίνει ότι ο πότης θα
πάρει χρήματα, αλλά και στις κοινωνικές σχέσεις που δημιουργούνται με αφορμή
έναν καφέ. Διαπιστώθηκε ότι και στις μέρες μας υπάρχει σε πολλούς ανθρώπους
η πίστη ότι η ιδιοσυγκρασία του πότη μπορεί να εγγράφεται στα τοιχώματα του
φλιτζανιού. Η αντίληψη για το πεπερασμένο του εαυτού και της ζωής, την οποία
συμβολίζει ο καφές, όπως και η κυκλική αντίληψη για το χρόνο επιτρέπουν την
ανάγνωση του παρελθόντος και τη διάγνωση του μέλλοντος στο φλιτζάνι.
Στην επόμενη φάση οι εκπαιδευόμενοι, χωρισμένοι σε ομάδες, οδηγούμενοι από
σχετικά φύλλα εργασίας άρχισαν να συγκεντρώνουν τις απαιτούμενες
πληροφορίες για τα θέματα που είχαν προαποφασίσει να διερευνήσουν.
5
Έτσι αναφέρθηκαν στον δρόμο του καφέ (έφτιαξαν μάλιστα κι έναν σχετικό χάρτη
με τις χώρες και τις αντίστοιχες χρονολογίες), πότε πού και από ποιόν
ανακαλύφθηκε ο καφές, μύθοι του καφέ. Πότε , πού και πώς έγινε γνωστός στη
χώρα μας. Ποιοι λαοί πίνουν καφέ και πώς, με τι συνοδεύεται (αργιλές), με ποια
διαδικασία, ανθρώπινες σχέσεις. Σε ποιες χώρες καλλιεργείται , πώς, ποιες είναι
οι ποικιλίες του, με ποιόν τρόπο επεξεργάζεται , ποια είναι τα είδη του καφέ, και
ποια είναι η διαδικασία παρασκευής του. Ποια είναι τα συστατικά του καφέ, πώς
επιδρά στην υγεία μας (θετικά κ αρνητικά), ποια είναι η σχέση του με την ιατρική
και τη λαϊκή ιατρική. Ποια επαγγέλματα εμπλέκονται γενικά με όλη την διαδικασία
του καφέ.
Η συζήτησή μας επεκτάθηκε και στο ρόλο των καφενείων. Στο καφενείο ο καφές
διαρκεί αρκετά, οι συζητήσεις που γίνονται είναι σχετικά χαμηλόφωνες, ο ρυθμός
αργός και διατεταγμένος. Η κοινωνία της καφεποσίας είναι περισσότερο σύνολο
ατόμων παρά συλλογικότητα. Ακόμη διαπιστώσαμε πως ο καφές είναι το ποτό
που ανέχεται τη συνύπαρξη υλικής συναλλαγής και τις ιεραρχήσεις της
συγγένειας και της κοινωνικο-οικονομικής θέσης. Το κέρασμα του καφέ συχνά
επισφραγίζει μια χρηματική συμφωνία ή την ανάθεση δουλειάς και υπεισέρχεται
σε μια υπό διαπραγμάτευση σχέση εργοδότη και εργαζόμενου. Οικονομικές και
πολιτικές συναλλαγές , που εξ ορισμού θεωρείται ότι χαρακτηρίζονται από
ιδιοτέλεια, συχνά νομιμοποιούνται με έναν καφέ. Μεταξύ συγγενών ο καφές
έρχεται να γεφυρώσει κάποιες διαφορές. Έτσι εξηγείται και η συμβολική του
εξίσωση με το χρήμα. (π.χ.«ούτε έναν καφέ δεν κέρασε ποτέ του», «δεν έχει
λεφτά ούτε για έναν καφέ»)
Στο σπίτι ο καφές σερβίρεται με άλλο χαρακτήρα.: ως σύμβολο συντροφικότητας
και δεσίματος της οικογένειας και ως σύμβολο φιλοξενίας για τους επισκέπτες. Το
κέρασμα του καφέ είναι αποδεκτό κοινωνικά παντού. Στα παραδοσιακά αντρικά
καφενεία μάλιστα το χρηματικό αντίτιμο τοποθετείται συχνά από τον κεραστή στο
τραπέζι του υποψήφιου αποδέκτη κι έτσι εξασφαλίζεται το κέρασμα. Το κέρασμα
συνιστά δικαίωμα το οποίο κατέχουν εξίσου όλοι οι άντρες ενήλικες ανεξάρτητα
από την κοινωνική τους θέση. Το δικαίωμα αυτό στερούνται οι ανήλικοι, οι
γυναίκες και οι ξένοι. Ο χαιρετισμός που ακολουθεί το κέρασμα του καφέ γίνεται
συνήθως με το ποτήρι το νερό, το οποίο συχνά πίνεται πρώτο.
Ο καφές είναι το ποτό με το οποίο οι άντρες αρχίζουν και κλείνουν τη
σταδιοδρομία τους. Έφηβοι και γέροντες χρησιμοποιούν τον καφέ ως διαβατήριο
για το καφενείο. Την μεγάλη προτίμηση των γερόντων στον καφέ δείχνουν και οι
ηλικιωμένες γυναίκες που χρησιμοποιούν τον καφέ σε πρωινές και απογευματινές
συναθροίσεις. Η στενή σχέση του καφέ με τη δύση της ζωής φαίνεται άλλωστε και
στον ειδικό ρόλο του στις κηδείες, ο λεγόμενος «καφές της παρηγοριάς»
Παρατηρήθηκε ακόμη ότι στην κατανάλωση του καφέ κυριαρχεί η γεύση ως
κριτήριο των προσωπικών προτιμήσεων. Έτσι, διαφορετικοί χαρακτήρες
συνδέονται με διαφορετικούς τύπους καφέ. Ο καφές δηλαδή, εκφράζει την
προσωπικότητα του πότη.
Κάθε ομάδα παρουσίασε στις υπόλοιπες τα στοιχεία που συγκέντρωσε κι έγινε
σχετική συζήτηση. Αποφάσισαν να κάνουν μια έρευνα για τον καφέ μέσα στο
6
σχολείο για να δουν τις συνήθειες των συνεκπαιδευόμενών τους στη χρήση του
καφέ (πόσους, είδος προτίμησης, πότε, που, με ποιόν κ.λ.π.)
Στην πορεία έγινε συζήτηση για τα συστατικά του καφέ και παρουσιάστηκαν τα
ποσοστά καφεΐνης που περιέχονται στα διάφορα ροφήματα. Αναφερθήκαμε στη
συνήθεια του εθισμού και της εξάρτησης που προκαλεί ο καφές καθώς και της
εξάρτησης από το τσιγάρο το οποίο συνήθως συνοδεύει τον καφέ. Κάθε
εκπαιδευόμενος κατάθεσε τη δική του μαρτυρία, ανακαλύπτοντας το βαθμό
εξάρτησής του.
Κατόπι τέθηκε το θέμα σε στρογγυλή τράπεζα, όπου ο καθένας έπρεπε να
συμβάλλει από τη μεριά του, σε μια συζήτηση με θέμα: «Καφές και εθισμός»,
κατά την οποία θα έπρεπε οι ακροατές να ενημερωθούν για τις εξαρτησιογόνες
ουσίες. Ολοκληρώθηκε έτσι ένα παιχνίδι ρόλων, στο οποίο οι εκπαιδευόμενοι με
σύντομες ατάκες και με πολύ ευχάριστο τρόπο κάλυψαν την ουσία του θέματος.
Το παιχνίδι αυτό καταγράφηκε εμπλουτισμένο και παρουσιάστηκε με όλη τη
δουλειά του προγράμματος σε εκδήλωση του σχολείου.
Συμπεράσματα
· Ο καφές αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της παράδοσης και του
πολιτισμού μας γενικότερα. Μέσα από τη βιωματική προσέγγιση της
χρήσης του καφέ, τα μέλη της ομάδας του project, απέκτησαν μια κοινή
γλώσσα επικοινωνίας, ένα συλλογικό τρόπο αντίληψης του χρόνου, καθώς
και κοινούς τύπους μη λεκτικής επικοινωνίας και κοινωνικής
αλληλεπίδρασης. Παράλληλα, κατέθεσαν κάποιες εμπειρίες, που
βασίζονταν στις αρχές και αξίες, που υιοθετούν.
· Ο καφές εκφράζει την πολιτισμική ταυτότητα, την ατομική ιδιαιτερότητα του
πότη και. οι συμβολικές ιδιότητες του ανευρίσκονται στο αρκετά
διαδεδομένο «διάβασμα του φλιτζανιού»,.
· Η ποικιλομορφία του θέματος, η συγκεκριμένη διδακτική προσέγγιση
εμπλουτισμένη με τις εξορμήσεις κάθε φορά σε διαφορετικό καφέ
κράτησαν αμείωτο το ενδιαφέρον των εκπαιδευόμενων μέχρι το τέλος του
προγράμματος.
· Ανεπιφύλακτα θα μπορούσαμε να πούμε ότι η διδασκαλία με τη μέθοδο
project και ιδιαίτερα με projects που είναι πλούσια σε διαθεματικό
περιεχόμενο, όπως ο «καφές» ενδείκνυται ιδιαίτερα στην εκπαίδευση
ενηλίκων και στην εκπαίδευση κάθε βαθμίδας γενικότερα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Κόκκος A., Εκπαίδευση Ενηλίκων Ανιχνεύοντας το πεδίο. Αθήνα: Μεταίχμιο, 2005.
2. Huckle, J. (1996), “Teacher Education”, Huckle J. & S. Sterling (Ed), Education for
Sustainability, Earthscan, London, 105-119..
3. Ι.Δ.ΕΚ.Ε. Προδιαγραφές Σπουδών για τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας. Αθήνα:Γενική
Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων, Ι.Δ.ΕΚ.Ε, (2003)
4. Μάρκου, Γ., Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Μια εναλλακτική
πρόταση. Αθήνα:Ηλεκτρονικές Τέχνες, 1997
5. Mrazek, R., “Through which looking glass? Defining Environmental Education Research”,
Alternative Paradigms in Environmental Education Research, NAAEE, Ohio, 1993.
6. Rogers, A., Η Εκπαίδευση Ενηλίκων. Αθήνα: Μεταίχμιο, 1998.
7. Unesco. “Rapport final” Conference Intergouvernementale sur l’ ErE. Tbilissi, 14-26 Oct
1977, Unesco , Paris, 1978.
8. Φλογαϊτη Ε., Περιβαλλοντική Εκπαίδευση . Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 1998.
9. Αθανασοπούλου, Ζ., και Σαρακινίδου. Σ. Ένα διαθεματικό σχέδιο δράσης στην
εκπαίδευση ενηλίκων: «οι Πυραμίδες».Το σχολείο στην κοινωνία της πληροφορίας και της
πολυτισμικότητας. Πρακτικά ΙΑ΄ Διεθνούς Συνεδρίου, Ρόδος, 2005:887-895
10. Παραδεισανός, Α., και Σαρακινίδου. Σ. Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και ενήλικες :
ευαισθητοποίηση για την αειφορική διαχείριση του νερού. 2ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο
Μακεδονίας. Θεσσαλονίκη, 2005
11. Σαρακινίδου Σ., και Αθανασακοπούλου Ζ. Γεωμετρία και Τέχνη:Μια διαθεματική
προσέγγιση στην εκπαίδευση ενηλίκων. 22ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαθηματικής Παιδείας,
Λαμία, 2005:734-744
