Η αναβάθμιση προσόντων μέσα από την εκπαίδευση εκπαιδευτών

Κείμενο του 2004; Eκδήλωση του ΕΚΕΠΙΣ ση Θεσσαλονίκη με συνδέσεις με άλλες πόλεις -teleconference

tantum possumus, quantum scimus

τόσο μπορούμε, όσο ξέρουμε

F. Bacon

1. Το παράδοξο της γνώσης ή γιατί «η γνώση είναι δύναμη».

Μικρός έβλεπα το γεωργό πατέρα μου να κόβει από το κλήμα της αυλής μας κληματσίδες σε μικρά κομμάτια, να τις μπήγει στο χώμα, να τις ποτίζει και μετά από λίγο καιρό να βλασταίνουν και να γίνονται κλήματα έτοιμα να μεγαλώσουν και να δώσουν καρπό. Αυτή η εικόνα ήταν πολύ χαρακτηριστική στα παιδικά μάτια μου. Απόδειξη ότι εμφανίζεται κάθε φορά που σκέφτομαι για τη σημασία της γνώσης στην ανθρώπινη ιστορία και, κυρίως, στη σύγχρονη πραγματικότητα. Έχω ισχυρή πεποίθηση ότι στην περίπτωση της μετάδοσης της γνώσης ο πολλαπλασιασμός δεν είναι μια επαναλαμβανόμενη πρόσθεση! Είναι μια πράξη που έχει τα χαρακτηριστικά θαύματος. Θα γίνω σαφής με ένα παράδειγμα:

Αν μοιράσω στους σπουδαστές μου την κινητή και ακίνητη περιουσία μου, ο καθένας του θα πάρει ένα μικρό κλάσμα της και θα μείνω άπορος. Έστω τώρα ότι τους μοιράζω τη γνώση μου. Αν τα καταφέρνω καλά ως δάσκαλος, κάθε σπουδαστής θα αποκτήσει τη γνώση μου στο ακέραιο κι εγώ δεν θα χάσω τίποτε!
...

Η γνώση, λοιπόν, είναι ισχυρότερη των χρημάτων και των λοιπών υλικών αγαθών αφού όταν την προσφέρεις δεν τη στερείσαι. Δεν τοκίζεται, αλλά πολλαπλασιάζεται.

Η εμμονή μου στην πολλαπλασιαστική δύναμη της γνώσης με οδήγησε να ασχοληθώ με την εκπαίδευση. Πιστεύω ότι ο κόσμος θα αλλάξει μόνο όταν η γνώση θα μοιράζεται δίκαια στον κόσμο.

Μέσα από αυτήν την οπτική γωνία θα εξηγήσω γιατί μέσα από το πρόγραμμα εκπαίδευσης εκπαιδευτών αναβαθμίζονται τα προσόντα τους.

2. Η δια βίου μάθηση και τα προγράμματα κατάρτισης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καθορίσει ως βασική πολιτική της τη δια βίου μάθηση και την υλοποίησή της μέσω δομών δια βίου εκπαίδευσης.

Δια βίου μάθηση είναι όλη η δραστηριότητα εκμάθησης που πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου, με στόχο την αύξηση της γνώσης, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων του, σε μια επαγγελματική προοπτική.

Η δια βίου εκπαίδευση προσφέρει στους ανθρώπους την ευκαιρία να αναβαθμίσουν τις βασικές ικανότητες και γνώσεις τους, ώστε να έχουν πρόσβαση σε καλύτερες θέσεις απασχόλησης και να βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδό τους.

Η δια βίου εκπαίδευση είναι δυνατόν να παρέχεται από ποικίλους φορείς. Στη χώρα μας, την πολιτική αυτή υλοποιούν κυρίως τα 275 Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης που χρησιμοποιούν 12.000 περίπου εκπαιδευτές και εκπαιδεύτριες. Τα ΚΕΚ προσφέρουν προγράμματα κατάρτισης χρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε.

Οι εκπαιδευτές που χρησιμοποιούν τα ΚΕΚ δεν είναι πιστοποιημένοι ακόμη αλλά εγγεγραμμένοι μόνο στο μητρώο εκπαιδευτών του Ε.ΚΕ.ΠΙΣ.

3. Η εκπαίδευση των εκπαιδευτών: μια πολλαπλασιαστική διαδικασία.

Η πιστοποίηση των εκπαιδευτών μέσω του προγράμματος του Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. ήδη υλοποιείται. Πρόκειται για μια πολλαπλασιαστική διαδικασία με την εξής έννοια: Ομάδα 13 επιστημόνων εξειδικευμένων στην εκπαίδευση εκπαιδευτών ανέλαβε και εκπαίδευσε 250 εκπαιδευτές, από τους 12.000 εγγεγραμμένους στο Μητρώο, οι οποίοι κρίθηκαν κατάλληλοι να αναλάβουν το ρόλο του εκπαιδευτή εκπαιδευτών. Στη συνέχεια, έργο των 250 είναι να εκπαιδεύσουν 30-40 εκπαιδευτές ο καθένας, με την ίδια ακριβώς διαδικασία.

4. Η ανάγκη της πιστοποίησης.

Είναι κοινή αλλά και παλιά η πίστη ότι «ένας τεχνίτης είναι τόσο καλός όσο καλά είναι και τα εργαλεία που χρησιμοποιεί». Και στην περίπτωση των εκπαιδευτών ισχύει το ίδιο.

Ποια είναι όμως τα εργαλεία που χρησιμοποιεί ένας εκπαιδευτής; Είναι κατάλληλα και επαρκή; Πώς τα χρησιμοποιεί; Πώς εξασφαλίζεται ότι είναι κατάλληλος για να συμμετέχει σε ένα πρόγραμμα κατάρτισης; Τελικά, ποιος μπορεί να είναι εκπαιδευτής στα προγράμματα συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης;

Οι 12.000 εγγεγραμμένοι στο Μητρώο εκπαιδευτών του Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. έχουν όλοι ορισμένα τυπικά προσόντα (πιστοποιητικά εκπαίδευσης και προϋπηρεσίας) και έχουν διδάξει τουλάχιστον μερικές εκατοντάδες ώρες σε προγράμματα κατάρτισης ή σε άλλες δομές εκπαίδευσης.

Υπάρχουν όμως στοιχεία για την ποιότητα της δουλειάς τους; Αξιολογήθηκε ποτέ η παιδαγωγική και διδακτική επάρκειά τους; Ούτε το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. ούτε φυσικά και τα ΚΕΚ διαθέτουν τέτοια στοιχεία αλλά ούτε και οι εκπαιδευτές μπορούν να προσκομίσουν τεκμήρια αξιολόγησης.

Είναι αλήθεια ότι οι απόφοιτοι των Παιδαγωγικών Τμημάτων των Πανεπιστημίων και της Σ.Ε.Λ.Ε.Τ.Ε./Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. έχουν πιστοποιημένη παιδαγωγική και διδακτική επάρκεια, σχεδόν όλοι όμως δεν διαθέτουν εξειδίκευση στην εκπαίδευση ενηλίκων.

Πώς θα αποκτήσουν 12.000 άνθρωποι μια ελάχιστη βασική, κοινή γνώση σχετική με τη διδασκαλία και τη μάθηση των ενηλίκων, αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των διαφορετικών ομάδων στόχων της κατάρτισης;

Η ομογενοποίησή τους είναι μάλλον ανέφικτος στόχος, είναι δυνατόν όμως να βρεθεί ένας κοινός παρονομαστής. Αυτός ο παρονομαστής θα δίνει τη βεβαιότητα ότι υπάρχει μια κοινή βάση αυτονόητων πραγμάτων, μια κοινή φιλοσοφία για τη Δια Βίου Εκπαίδευση, την Εκπαίδευση και Κατάρτιση Ενηλίκων, μια κοινή γλώσσα και συμπεριφορά σε επίπεδο επικοινωνίας με τα στελέχη των Δομών Κατάρτισης και τους καταρτιζόμενους, μια κοινή αντίληψη για τις εκπαιδευτικές τεχνικές και τη διαχείριση της γνώσης, την εκπαιδευτική αξιολόγηση και τη χρήση των μέσων και του εκπαιδευτικού υλικού.

Ο κοινός παρονομαστής θα προσφέρει ένα ελάχιστο ικανοποιητικό επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων και τη βεβαιότητα στις Δομές Κατάρτισης ότι θα εξασφαλίζουν, επιλέγοντας από τους πιστοποιημένους εκπαιδευτές, επαρκή και αποτελεσματική κατάρτιση.

5. Η αναβάθμιση προσόντων μέσα από την εκπαίδευση εκπαιδευτών.

Είναι κατανοητό λοιπόν γιατί το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. επιδιώκει να ολοκληρώσει αυτό το πρόγραμμα. Γιατί όμως να θέλει ένας εκπαιδευτής να συμμετέχει; Τι σημαίνει γι΄ αυτόν η αναζήτηση του κοινού παρονομαστή;

Θα απαντήσω ανατρέχοντας στη δική μου εμπειρία. Γενικά προσεγγίζοντας το ζήτημα, το πρόγραμμα:

1. Θα δώσει στον εκπαιδευόμενο εκπαιδευτή την ευκαιρία να εξασφαλίσει βασική παιδαγωγική και διδακτική κατάρτιση (εφόσον δεν είχε την ευκαιρία να την αποκτήσει μέχρι σήμερα), επιμόρφωση (αν καταρτίστηκε πριν πολλά χρόνια) και φυσικά εξειδίκευση στην Εκπαίδευση Ενηλίκων. Πιο συγκεκριμένα το πρόγραμμα θα του δώσει τη δυνατότητα:

* να συστηματοποιήσει και να επικαιροποιήσει τις υπάρχουσες γνώσεις του και να αποκτήσει νέες και
* να αποκτήσει νέες δεξιότητες που αφορούν τη διδακτική πράξη πειραματιζόμενος με νέες γι’ αυτόν τεχνικές και νέα εκπαιδευτικά μέσα.

2. Θα προσφέρει στον εκπαιδευτή, ίσως για πρώτη φορά στη ζωή του, ένα προστατευτικό εκπαιδευτικό περιβάλλον, όπου μια ομάδα ισότιμων έχει να δώσει, εξίσου με τον εκπαιδευτή του προγράμματος, σημαντικά πράγματα: οι εκπαιδευόμενοι θα μοιραστούν τις γνώσεις και εμπειρίες τους λειτουργώντας οι ίδιοι πολλαπλασιαστικά μεταξύ τους.

Το πέρασμα από την «έδρα» στο «θρανίο» είναι πολλαπλά χρήσιμο και αναγκαίο να συμβαίνει τακτικά στους εκπαιδευτικούς. Ειδικότερα, σύμφωνα με την πρόσφατη εμπειρία μου, στη διάρκεια του προγράμματος ο εκπαιδευόμενος εκπαιδευτής:

* Για μεγάλο χρονικό διάστημα θα ενεργεί με περίσκεψη και αναστοχασμό για πράγματα που ενδεχομένως εκτελούσε μέχρι τώρα σε μεγάλο βαθμό μηχανικά.
* Θα του δοθεί η ευκαιρία να χρησιμοποιήσει πολλαπλούς καθρέφτες (τα κείμενα, η ομάδα των ομότιμων, ο εκπαιδευτής, …) και θα του δοθούν εργαλεία για να παρατηρήσει, να αξιολογήσει και να επαναδιαπραγματευτεί στοιχεία των παιδαγωγικών και διδακτικών επιλογών και πρακτικών του.
* Θα μελετήσει σημαντικά κείμενα μιας πλούσιας βιβλιογραφίας που θα του δοθεί. Το εκπαιδευτικό υλικό του προγράμματος είναι αποτυπωμένο σε βιβλία, CDs και βιντεοκασέτες.
* Θα εκπονήσει εργασίες με βάση τα κείμενα αλλά και τις δικές του γνώσεις και εμπειρίες.
* Θα γράψει τις απόψεις και πρακτικές του για την εκπαίδευση ενηλίκων και θα τις δει να αλλάζουν στην πορεία του προγράμματος.
* Θα παρακολουθήσει βιντεοσκοπημένες μικροδιδασκαλίες, αλλά και τις μικροδιδασκαλίες των συναδέλφων του στην αίθουσα διδασκαλίας, θα τις αναλύσει και θα τις αξιολογήσει.
* Θα προετοιμάσει σχέδια μαθήματος της ειδικότητάς του, θα πραγματοποιήσει μικροδιδασκαλίες, θα αυτοαξιολογηθεί και θα αξιολογηθεί από τους συναδέλφους του και τον εκπαιδευτή.
* Θα καταγράψει την όλη του εμπειρία και το υλικό αυτό θα χρησιμοποιηθεί στη διαδικασία αυτοαξιολόγησής του.
* Θα έχει την ευκαιρία να παρατηρήσει, να μελετήσει και να αξιολογήσει το πως οι άλλοι εκπαιδευτές σκέφτονται και ενεργούν.
* Τέλος, θα αξιολογήσει την όλη διαδικασία από την πλευρά του εκπαιδευόμενου και επαγγελματία της εκπαίδευσης, βοηθώντας στη βελτίωση της διαδικασίας μελλοντικά.

Γίνεται κατανοητό νομίζω, ύστερα από όλα αυτά, ότι με το πρόγραμμα εκπαίδευσης εκπαιδευτών προκύπτει μια ουσιαστική αναβάθμιση των προσόντων των εκπαιδευτών. Αυτό σημαίνει πρόοδο στην προσωπική τους ανάπτυξη και βελτίωση της επαγγελματικής θέσης τους. Σημαίνει απόκτηση προτερημάτων σε επίπεδο προσωπικότητας και πλεονεκτημάτων σε επίπεδο επαγγελματικών ευκαιριών. Η πιστοποίηση σημαίνει μια ακόμη διάκριση για το βιογραφικό τους, η οποία μπορεί και πρέπει να μετουσιωθεί σε επαγγελματική κατοχύρωση και επιτυχή σταδιοδρομία με κατάλληλες ρυθμίσεις από τους αρμοδίους.

Πρόκειται για ένα δώρο που μπορεί να προσφέρει κάθε εκπαιδευτής στον εαυτό του συμμετέχοντας στο πρόγραμμα αρκεί α) να κατανοήσει την αναγκαιότητά του β) να αποδεχτεί την πρόσκληση και γ) να εμπλακεί ενεργά και με ανοιχτό μυαλό στη διαδικασία.

6. Προτάσεις για την ανάπτυξη του θεσμού των Πιστοποιημένων Εκπαιδευτών.

Ανάφερα προηγουμένως ότι το πρόγραμμα παρέχει ένα ελάχιστο ικανοποιητικό επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων, τον κοινό παρονομαστή. Είναι δυνατόν όμως να βρούμε τελεστές που θα πολλαπλασιάσουν το κλάσμα και, επομένως, το αποτέλεσμα της προσπάθειας. Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, ακόμη και προσθέτοντας τώρα στοιχεία που θα αποτελέσουν σημαντικές αλλαγές στην κατάρτιση των 12.000. Αναφέρω για παράδειγμα ότι στο πρώτο στάδιο της εκπαίδευσης εκπαιδευτών δεν είχαμε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε υπολογιστή και βιντεοπροβολέα, τηλεόραση, video και προβολές slides (δεν διέθετε το ΚΕΚ).

Όμως υπάρχουν και πράγματα που αφορούν την κοινότητα των πιστοποιημένων εκπαιδευτών που θα δημιουργηθεί. Δεν γνωρίζω τι ακριβώς σκοπεύει να πράξει το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. Παραθέτω επιγραμματικά μερικές ιδέες που πιστεύω ότι αν εφαρμοστούν θα δώσουν στο θεσμό των πιστοποιημένων εκπαιδευτών κύρος, διάρκεια και συνέχεια, και στους εκπαιδευτές την πεποίθηση ότι ανήκουν σε μια κοινότητα που προσφέρει στην ανάπτυξη της χώρας μας και τους παρέχονται για το λόγο αυτό μερικά μέσα για να κάνουν με άνεση τη δουλειά τους:

* Η δικτύωση όλων των εκπαιδευτών μέσω Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. Η τακτική πληροφόρηση σε όλους τους εκπαιδευτές, μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (ακαδημαϊκή, εκπαιδευτική, νομική και επαγγελματική). Η παροχή προσωπικού e-mail με διεύθυνση myname@ekepis.gr.
* Ο εφοδιασμός των 250 εκπαιδευτών με hardware, software και περιφερειακά και σύνδεση στο Διαδίκτυο, ώστε η δουλειά τους να αποτελεί υπόδειγμα για τους υπολοίπους και να μην εξαρτώνται από τις υποδομές των ΚΕΚ.
* Η δημιουργία τράπεζας σχεδίων μαθημάτων με αρχή ενδεχομένως τις μικροδιδασκαλίες που κάναμε οι εκπαιδευτές εκπαιδευτών. Πρόσβαση, επίσης, σε τράπεζες ψηφιακών δεδομένων (εκπαιδευτικά sites, ψηφιακά περιοδικά, κ.ά.)

* Η έκδοση περιοδικού (ηλεκτρονικού ενδεχομένως) των εκπαιδευτών με πληροφορίες, ενημέρωση, άρθρα, …)
* Η δημιουργία ομάδων εργασίας αποτελούμενων από εκπαιδευτές συναφών ειδικοτήτων. Ένα τακτικό συνέδριο εκπαιδευτών κάθε ομάδας. Επίσης, ένα τακτικό συνέδριο όλων των εκπαιδευτών.

* Η οργάνωση σεμιναρίων που θα απευθύνονται στις ομάδες των εκπαιδευτών ή γενικότερου ενδιαφέροντος, τα οποία μπορεί να τα παρακολουθήσουν όλοι οι εκπαιδευτές.
* Η άμεση πληροφόρηση κάθε εκπαιδευτή της αξιολόγησης του προγράμματος στο οποίο συμμετείχε και ειδικότερα της αξιολόγησής του από τους καταρτιζόμενους για να έχει το απαραίτητο feed-back.

* Η κατοχύρωση της ιδιότητας των πιστοποιημένων εκπαιδευτών ΣΕΚ με κατάλληλες νομικές ρυθμίσεις ώστε να αποκτήσουν αυτονόητα επαγγελματικά δικαιώματα: προτεραιότητα, αν όχι αποκλειστικότητα, στην απασχόλησή τους από τα ΚΕΚ, εκτέλεση από τα ΚΕΚ των προγραμμάτων με τους εκπαιδευτές που στην πρότασή τους δηλώνονται, υπολογισμός της πιστοποίησης στα προσόντα πρόσληψης από τα ΙΕΚ, κ.λπ.
* Τέλος, η ύπαρξη ανοιχτού διαλόγου μεταξύ εκπαιδευτών και Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, των προβλημάτων και αναγκών που προκύπτουν.

Οι προτάσεις αυτές προέκυψαν όχι γιατί είμαι εχθρός του καλού. Κάθε άλλο. Απλά είμαι φίλος του καλύτερου.

Πηγή:
multiplication