Του Δρ. Φιλ Μπαρτλ
μετάφραση Γιάννης Καπέρδας
Το παίξιμο ρόλων προσομοιώνει καταστάσεις στην πραγματικότητα και μπορεί να δώσει στους παίκτες μία ευκαιρία να εφαρμόσουν τις νέες τους ικανότητες
Εισαγωγή:
Σε αρκετά από τα έγγραφα σχετικά με αυτό το δικτυακό τόπο, "Εκπαίδευση από το Κάνοντας", συνίσταται, μαθαίνουμε από την ανάγνωση, την κατανόηση όταν μιλάει κάποιος, βλέποντας κάτι να γίνεται, και κάνουμε εμείς κάτι. Φυσικά, διαφορετικά άτομα έχουν διαφορετικούς τρόπους μάθησης, και μεταβλητά πλεονεκτήματα ανάλογα με τον τρόπο που λαμβάνουν τις πληροφορίες που πρέπει να μάθουν. Αυτός ο κατάλογος είναι μια πρόχειρη γενίκευση.
Αν εξετάσουμε τους διάφορους τρόπους που έχουμε για μάθηση, τότε η ανάγνωση φαίνεται να είναι στο τέλος του καταλόγου. Οι πληροφορίες είναι δύσκολο να απορροφηθούν και κατανοηθούν, και η διατήρηση τείνει να είναι βραχύβια. Ακούγοντας μια διάλεξη φαίνεται να είναι πολύ κάτω στον κατάλογο, σχεδόν τόσο χαμηλά όσο η ανάγνωση. Παρατηρώντας κάτι που γίνεται, ζωντανά, ή σε βίντεο ή σε μια ταινία, είναι λίγο πιο αποτελεσματικό - καλύτερα αν είναι ζωντανό. Στην κορυφή της λίστας, όταν ο εκπαιδευόμενος συμμετέχει σε δραστηριότητες που μπορούν να αντληθούν, τότε η απορρόφηση είναι ταχύτερη, πληρέστερη και πιο συγκεντρωμένη, και η διατήρηση είναι πολύ μεγαλύτερη...
Σε μια τάξη ή ένα εργαστήριο, ωστόσο, δεν είναι δυνατόν να αναπαραχθεί με ακρίβεια μια πραγματική κατάσταση στην οποία οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να συμμετέχουν. Αυτός είναι ένας από τους πολλούς λόγους για τους οποίους στην εκπαίδευση δεν πρέπει όλοι να αναμειχθούν και ο υπεύθυνος ή κινητοποιητής τότε αναμένεται να εκτελέσει στο πεδίο δράσης.
Μετά από κάποια εργασία στο πεδίο, οι κινητοποιητές θα πρέπει να πάνε πίσω σε ένα κέντρο εκπαίδευσης, έχοντας τη δυνατότητα να μοιραστούν εμπειρίες, και να λάβουν περισσότερη εκπαίδευση με βάση όσα έχουν ήδη γίνει. Η συνηθισμένη και η τακτική της συνεχισμένης εκπαίδευσης πρέπει να είναι ένα σταθερό στοιχείο όλων των προγραμμάτων για τη διευκόλυνση της κινητοποίησης, της ανάπτυξης ικανοτήτων, της μείωσης φτώχειας, της εκπαίδευσης διαχείρισης και πηγών εισοδήματος.
Εν τω μεταξύ, υπάρχει και μια άλλη, προσομοιωμένη μορφή συμμετοχής που μπορεί να διεξαχθεί σε μία αίθουσα τάξης, ένα εργαστήριο ή εκπαιδευτική συνεδρίαση. Αναπαράσταση ρόλων ή εξομοίωση παιχνιδιών έχουν βρεθεί να είναι πολύ αποτελεσματικά. Μια τέτοια προσομοίωση συμμετοχής θα πρέπει να χρησιμοποιείται στην εκπαίδευση των διαμεσολαβητών και κινητοποιητών, και να χρησιμοποιείται από τους εν λόγω ίδιους διαμεσολαβητές και κινητοποιητές στο έργο τους της ανάπτυξης ικανοτήτων, κινητοποίησης της κοινότητας, δημιουργίας εισοδήματος, και της διαχείρισης της εκπαίδευσης.
Η Ουσία ενός Παιχνιδιού Παίξιμου-Ρόλων:
Ένα παιχνίδι αναπαράστασης ρόλων είναι μία εκπαιδευτική συνεδρία όπου ο διαμεσολαβητής, ίσως με έναν βοηθό ή δύο, ορίζει ένα σενάριο όπου στους συμμετέχοντες έχουν ανατεθεί διαφορετικοί ρόλοι, όπου οι ρόλοι ταυτίζονται με εκείνες τις καταστάσεις όπου οι συμμετέχοντες θα βρεθούν όταν αναλαμβάνουν την εργασία τους έξω στο πεδίο.
Το παιχνίδι δίνει ευκαιρίες στους συμμετέχοντες να παίξουν διάφορους ρόλους, που επελέγησαν να εκπροσωπήσουν τους πραγματικούς ρόλους που θα αντιμετωπίσουν στο πεδίο δράσης.
Ένα σημαντικό αποτέλεσμα είναι ότι οι εκπαιδεύομενοι συμμετέχοντες έχουν την ευκαιρία να δουν την κατάσταση στο πεδίο από προοπτικές άλλες πλην εκείνων που θα μπορούσαν να λάβουν στην πραγματικότητα. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται τη δυνατότητα σε μια μεγαλύτερη ευαισθησία στις εμπειρίες άλλων προσώπων στο πεδίο δράσης.
Η συνεχισμένη συνεδρίαση που ακολουθεί την αναπαράσταση δίνει στους εκπαιδεύομενους συμμετέχοντες την ευκαιρία να αναλύσουν ορισμένες από τις κοινωνικές δυναμικές που συμβαίνουν. Αυτή η αντικειμενικότητα είναι διαθέσιμη τόσο σε εκείνους που παίρνουν ρόλους για μια συνεδρίαση παιχνιδιού, όσο και σε εκείνους που θα μπορούσαν να παρακολουθούν τη συνεδρίαση του παιχνιδιού ρόλων.
Υπάρχουν τρία στάδια σε μία πρότυπη συνεδρίαση παίξιμου-ρόλων: (1) το Στήσιμο, (2) το Παίξιμο, (3) η συζήτηση.
Στήνοντας το Παίξιμο:
Στο στήσιμο της σκηνής, ο υπεύθυνος θέτει τη σκηνή. Αυτό σημαίνει την περιγραφή του σεναρίου και την ανάθεση ρόλων στους συμμετέχοντες.
Άν ένας συμμετέχων παίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο στην πραγματικότητα, στο πεδίο δράσης, θα ήταν πιο αποτελεσματικό να δώσεις ένα διαφορετικό ρόλο στο συγκεκριμένο συμμετέχοντα, κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης παιχνιδιού ρόλων.
Ένα προαιρετικό μέρος του στήσιμου σκηνής είναι να δώσουμε κάποιο χρόνο για τους βασικούς συντελεστές ρόλων για να συγκεντρωθούν μαζί για να χαράξουν τη γενική πλοκή του παιχνιδιού τους. Εσύ, ως διαμεσολαβητής πρέπει να αποφασίσεις αυτό, με βάση το τι θέλεις να υπογραμμίσεις, και αυτό θα πρέπει να αποφασισθεί κατά το σχεδιασμό του εργαστηρίου στο οποίο το παιχνίδι-ρόλων θα πραγματοποιηθεί.
Μια άλλη επιλογή είναι να συγκεντρώσεις σε μια μόνο σελίδα την περιγραφή του σεναρίου που θα δουλευτεί από τους παίκτες. Μια άλλη επιλογή είναι να γράψεις μίας-παραγράφου περιγραφές των βασικών συντελεστών των ρόλων. Η περιγραφή μπορεί να περιλαμβάνει τους κύριους στόχους και τις ανησυχίες του ατόμου σε αυτόν τον ρόλο, ίσως μπορεί να περιλαμβάνει ορισμένους βασικούς διαλόγους ή μια δήλωση που θα διαβαστεί από το πρόσωπο που παίζει το ρόλο. Οι πιθανές παραλλαγές είναι πολλές, χρησιμοποίησέ τις.
Εναλλακτικά, μπορεί να είναι χρήσιμο για τα πρόσωπα που παίζουν όλους τους ρόλους να είναι αυθόρμητα και να σκέφτονται τις χωριστές πράξεις τους στη θερμότητα της στιγμής. Σε αυτή την περίπτωση δεν θα υπάρχει χρόνος για τους ηθοποιούς να προγραμματίσουν την πλοκή τους, άρα όχι γραπτή περιγραφή ή οδηγίες.
Η Σκηνή Παίξιματος:
Το δεύτερο, ή θεατρική σκηνή της συνεδρίασης είναι όταν οι συμμετέχοντες εκπαιδευόμενοι θα αναλάβουν τον ρόλο τους και το παιχνίδι γίνεται.
Αν το παιχνίδι είναι μεγάλο, τότε ο διαμεσολαβητής μπορεί να δώσει στους ηθοποιούς μια χρονική προειδοποίηση από ένα ή δύο λεπτά, και στη συνέχεια, δίνεται τέλος στο παιχνίδι μετά από αυτό.
Εναλλακτικά, το παιχνίδι μπορεί να είναι πολύ σύντομο, και ο διαμεσολαβητής πρέπει να ενθαρρύνει τους συμμετέχοντες να εξωραΐσουν τις ενέργειές τους, και να προσθέσουν ομιλίες, ένα μονόλογο και ενέργειες που κάνουν την αναπαράστασή τους λιγότερο μίζερη.
Η Συνέχεια:
Το τρίτο στάδιο είναι η συνέχιση. Αυτό είναι σημαντικό και δεν μπορεί να παραλειφθεί.
Είναι σημαντικό για όλους τους συμμετέχοντες εκπαιδευόμενους να συζητήσουν τι συνέβη. Μπορούν να ρωτήσουν μεμονομένους παίκτες-ρόλων να απαντήσουν γιατί πήραν μια συγκεκριμένη θέση, έκαναν μια συγκεκριμένη δήλωση, ή προχώρησαν σε μια ενέργεια. Η εξήγηση και η συνακόλουθη συζήτηση, είναι σημαντικές για τους συμμετέχοντες για να αποκτήσουν μεγαλύτερη κατανόηση της κοινωνικής δυναμικής που συνδέεται με μια συγκεκριμένη κατάσταση στο πεδίο δράσης.
Σε ορισμένες συνεδριάσεις σε παιχνίδι ρόλων, μία ορισμένη ποσότητα θερμότητας (θυμός, θλίψη, διαφωνία) μπορεί να προκύψει, ειδικά αν κάποιοι παίκτες ρόλων παίρνουν το παιχνίδι πάρα πολύ σοβαρά, και λαμβάνουν σκληρές θέσεις στη γραμμή τους. Η συνέχεια με συζητήσεις προσφέρει στον υπεύθυνο ένα άνοιγμα για να ηρεμήσει την ομάδα λίγο, και να εξηγήσει ότι η θερμότητα δημιουργήθηκε από την δομή της κατάστασης, όχι από το πείσμα (ή το κακό) των ατόμων που παίζουν τους ρόλους.
Ότι η θερμότητα δεν είναι κακό πράγμα που πρέπει να αποφεύγεται. Είναι μια ευκαιρία για να αποκαλύψεις τη φύση της σε κάποιες καταστάσεις στο πεδίο δράσης, και να ενθαρρύνεις τους συμμετέχοντες να επιδεικνύουν ευαισθησία για τις διαφορετικές παραδοχές, τις αξίες, τους στόχους και τις θέσεις που μπορούν να ληφθούν από τα διαφορετικά πρόσωπα όντως στο πεδίο δράσης.
Η Αξία του Χιούμορ:
Και στη δημιουργία και στα στάδια συζήτησης, ο υπεύθυνος θα πρέπει να ενθαρρύνει ένα ελαφρύ άγγιγμα. Να θυμάσε ότι ένα "παιχνίδι" από τον ορισμό, δεν είναι πραγματικότητα, και δεν θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Το χιούμορ ενθαρρύνεται.
Το χιούμορ μπορεί να εκτονώσει μια ανήσυχη κατάσταση, και επιτρέπει στους συμμετέχοντες να υιοθετήσουν μια πιο κοντινή προσέγγιση από την ανάλυση των δυνητικών καταστάσεων στο πεδίο που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν αργότερα.
Οι συμμετέχοντες θα πρέπει να ενθαρρύνονται να παίζουν με τους ρόλους τους, να υπερβσίνουν το ρόλο, και να τους αρέσει να παίζουν.
Πότε η Χρήση Αναπαράστασης Ρόλων:
Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, τα παιχνίδια ρόλων αναπαράστασης θα πρέπει να χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση των κινητοποιητών και διαμεσολαβητών, και να χρησιμοποιούνται από αυτούς στο πλαίσιο των εργασιών τους στο πεδίο. Η αναπαράσταση ρόλων δεν πρέπει να περιορίζεται στην αρχική εκπαίδευση ή στις συνεδριάσεις ευαισθητοποίησης.
Είναι πολύ χρήσιμα κατά τη διάρκεια των ετήσιων και ημι-ετήσιων αναθεωρήσεων των διάφορων προγραμμάτων. Είναι χρήσιμα για την παρακολούθηση και συνεχή εκπαίδευση των εργαζομένων της κοινότητας αφού έχουν περάσει στο πεδίο για κάποιο χρονικό διάστημα. Είναι χρήσιμα για τους υπεύθυνους των προγραμμάτων, των διευθυντικών στελεχών, των προγραμμάτων, των σχεδιαστών και του προσωπικού στα κεντρικά γραφεία, ιδίως εάν μπορούν να συμπεριληφθούν σε συνεδρίες κατά μήκος της πλευράς των εργαζομένων στο πεδίο των προγραμμάτων που διαχειρίζονται.
Σε μία μόνο εκπαιδευτική συνεδρία ή εργαστήριο, μπορεί να θελήσετε να δημιουργήσετε περισσότερες από μία αναπαραστάσεις ρόλων παιχνιδιού. Αν ναι, να είναι διαφορετικές, χρησιμοποιώντας ένα διαφορετικό σενάριο, και με διαφορετική δομή (π.χ. είτε δίνεις ή όχι γραπτές οδηγίες, είτε δίνεις ή όχι χρόνο για τους παίκτες για την προετοιμασία της πλοκής τους, είτε χρησιμοποιείς όλους ή μέρος από τους συμμετέχοντες).
Εξομοίωση Παιχνιδιών:
Οι εξομοίωσεις παιχνιδιών είναι πιο περίτεχνες από απλές αναπαραστάσεις ρόλων. Ίσως ένα από τα πρώτα παιχνίδια εξομοίωσης, που αναπτύχθηκε για μια τάξη στην πολιτική επιστήμη, είναι "Η Δύναμη των Ήλιων."
Ένα από τα πιο περίτεχνα παιχνίδια εξομοίωσης ήταν εκείνο που χρηματοδοτείται από τον CIDA, που πραγματοποιήθηκε στο Camp Shylo, μια στρατιωτική ερημική περιοχή στη νότια Manitoba, όταν εκατό περίπου μαθητές της δευτεροβάθμιας από ολόκληρο τον Καναδά χωρίστηκαν σε πέντε "έθνη", με διάφορα χαρακτηριστικά, με διαμεσολαβητές και συνοδούς, εξοπλισμένοι με συσκευές ραδιοφώνου, σε ένα παιχνίδι που διήρκεσε αρκετές εβδομάδες.
Σχετική με την παραγωγή, η συνειδητοποίηση των συμμετεχόντων, ίσως η περίτεχνη δημιουργία εξομοίωσης παιχνιδιών δεν τους εγγυάται τη χρησιμοποίησή τους στην εκπαίδευση από και για τους διαμεσολαβητές και τους κινητοποιητές στην κινητοποίηση της τοπικής κοινότητας, τη μείωση φτώχειας, την ανάπτυξη της δυναμικότητας και την εξασφάλιση εισοδήματος. *
Συμπέρασμα:
Κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικών εργαστηρίων και σχολίων ρουτίνας, τα παιχνίδια ρόλων αναπαράστασης είναι μια αποτελεσματική μέθοδος για την αύξηση της ευαισθητοποίησης, τη βελτίωση της ανάλυσης συμμετεχόντων σε καταστάσεις πραγματικότητας στο πεδίο, και την εξοικείωση των συμμετεχόντων με τους ρόλους, τους στόχους, τις προοπτικές και τις θέσεις των ανθρώπων, τους οποίους θα συναντήσουν στο πεδίο.
Αν και δεν είναι άμεσα συμμετοχικές στην αίσθηση ότι πρόκειται για πραγματικές καταστάσεις, είναι συμμετοχικές στην εφαρμογή τους, και παρέχουν σημαντικές και πολύτιμες παροχές σε ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης.
––»«––
© Πνευματικά δικαιώματα 1967, 1987, 2007 Φιλ Μπαρτλ
Σχεδιασμός Ιστοσελίδας από Lourdes Sada
––»«––
Τελευταία Ενημέρωση: 07.07.2010
