Του Ευθύμη Χατζηευσταθίου
Εφαρμογή Ενεργητικών Εκπαιδευτικών Τεχνικών για τη Διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας ως Δεύτερης (Ξένης) σε Ευάλωτες Κοινωνικά Ομάδες Ένα Παράδειγμα Εφαρμογής του Κύκλου της Μάθησης του Kolb
Το κείμενο σε ηλεκτρονική μορφή εδώ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Όλο και συχνότερα επιδοτούνται στις μέρες μας από τις εθνικές κυβερνήσεις και την Ευρωπαϊκή Ένωση προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και κατάρτισης, ενταγμένα στο πλαίσιο της στρατηγικής της κοινωνικής ένταξης, τα οποία απευθύνονται σε μειονεκτούσες κοινωνικές ομάδες (άνεργοι παλιννοστούντες, μετανάστες, πρόσφυγες), που διαβιώνουν σε συνθήκες, ηπιότερου ή εντονότερου, κοινωνικού αποκλεισμού.
Η μετεξέλιξη της χώρας μας σε χώρα υποδοχής μεταναστών είχε ως συνέπεια, μεταξύ άλλων, και τη διαμόρφωση πληθυσμιακών ομάδων που αντιμετωπίζουν γενικότερα προβλήματα ρατσισμού, κοινωνικού και επαγγελματικού αποκλεισμού, οι οποίες συνθέτουν ένα εκπαιδευτικό κοινό με διαρκώς αναπτυσσόμενες ανάγκες για προγράμματα ελληνομάθειας...
1 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ ΤΟΥ Κ.Ε.Γ.
1.1. ΣΚΟΠΟΣ, ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Για την πλειοψηφία των προγραμμάτων, ο σκοπός υλοποίησής τους συνίσταται στην εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, ως ξένης (δεύτερης), σε Β’ επίπεδο ελληνομάθειας, πιστοποιημένο με εξετάσεις που διενεργούνται από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, ώστε να διευκολυνθεί η πρόσβαση των εκπαιδευομένων στην αγορά εργασίας και να ενταχθούν σε ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης. Η συνολική διάρκεια του προγράμματος, που διεξάγεται από πιστοποιημένα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης, είναι τριακόσιες (300) ώρες, στις οποίες περιλαμβάνονται 10 ώρες διδασκαλίας βασικών δεξιοτήτων στη χρήση Η/Υ, 30 ώρες επισκέψεων σε χρήσιμες για τους εκπαιδευόμενους υπηρεσίες (ΙΚΑ, ΟΑΕΔ, ΚΕΠ κ.λ.π.) και αρχαιολογικούς χώρους (Ακρόπολη, Αρχαιολογικό Μουσείο). Το σύνολο των υπόλοιπων ωρών(260) κατανέμεται στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ως ξένης, όπως περιγράφεται ακολούθως.
Η εννοιολογική αλληλουχία των γνώσεων, όπως αυτή ορίζεται από την οργάνωση του επιστημονικού πεδίου της “Διδασκαλίας της Ελληνικής ως ξένης (δεύτερης) γλώσσας”, η απόκτηση μιας σειράς χρηστικών – εργαλειακών δεξιοτήτων, καθώς κι η υιοθέτηση θετικών στάσεων για το σύγχρονο, ελληνικό γίγνεσθαι καθορίζουν το περιεχόμενο των προγραμμάτων. Η κατανόηση και η παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου αποτελούν τις τέσσερις γλωσσικές δεξιότητες που πιστοποιούν την ελληνομάθεια. Συνεπώς, η εναλλαγή στην εξάσκηση αυτών των δεξιοτήτων, σε συνδυασμό, με την επικοινωνιακή - χρηστική διδασκαλία του δομολειτουργικού μηχανισμού της γλώσσας (γραμματική, συντακτικό), αποτελούν τα δομικά συστατικά όλου του προγράμματος, τα οποία καθορίζονται και περιγράφονται στο «αναλυτικό εξεταστικό πρόγραμμα» του Κ.Ε.Γ.
1.2. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΩΝ-ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΕΜΠΟΔΙΑ
Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα παρουσιάζουν τα εξής χαρακτηριστικά: Είναι γυναίκες 75% και άντρες 25%, παλιννοστούντες, πρόσφυγες ή μετανάστες, άνεργοι κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος, (Υποχρεωτικής, Μέσης & Ανώτερης/ -ώτατης Εκπαίδευσης), χωρίς προηγούμενη παρακολούθηση παρόμοιου προγράμματος κατάρτισης την ίδια χρονιά.
Μερικές απ’ τις υποθέσεις (ή, μήπως,… βεβαιότητες;) εργασίας οι οποίες συνθέτουν την ατομική βιογραφία των εκπαιδευομένων, αποτελούν γενεσιουργούς παράγοντες μαθησιακών εμποδίων και πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη τόσο απ΄ τον επιστημονικό υπεύθυνο κατά τη φάση του σχεδιασμού όσο και απ’ τους εκπαιδευτές κατά τη φάση της υλοποίησης του προγράμματος, προκειμένου να αντιμετωπιστούν με αποτελεσματικότητα.
Προβλήματα στην καθημερινότητα (ανεύρεση κατοικίας, συνθήκες διαβίωσης, υγειονομική περίθαλψη).
Οικονομική – Εργασιακή Κατάσταση (ανεργία, υποαπασχόληση, ανθυγιεινή, επικίνδυνη, κακοπληρωμένη και ανασφάλιστη εργασία).
Προβλήματα Νομιμοποίησης & Ισότητας Ευκαιριών (γραφειοκρατικές διαδικασίες, καθεστώς ημινομιμότητας, αδυναμία άσκησης κοινωνικών- πολιτικών δικαιωμάτων).
Θρησκευτικές και φυλετικές διακρίσεις που απορρέουν από το διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο.
Έλλειψη κινήτρων ουσιαστικής συμμετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία και πληροφόρησης σε σχέση με τις δυνατότητες αξιοποίησης των νέων γνώσεων.
Στο πλαίσιο αυτό, με γνώμονα την άμβλυνση του κοινωνικού αποκλεισμού και της περιθωριοποίησης των εκπαιδευομένων, τρεις είναι οι συνιστώσες που θα πρέπει να σκιαγραφούν κάθε παρόμοιο πρόγραμμα:
α) Η υιοθέτηση ενεργητικών - συμμετοχικών εκπαιδευτικών τεχνικών.
β) Η χρήση της επικοινωνιακής μεθόδου διδασκαλίας.
γ) Η αξιοποίηση αυθεντικών εκπαιδευτικών μέσων.
2 ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ / ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ / ΑΥΘΕΝΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
2.1. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ
Στο διαρκώς αναπτυσσόμενο επιστημονικό πεδίο της Εκπαίδευσης Ενηλίκων έχει γίνει εκτενής αναφορά σχετικά με το ότι η υιοθέτηση ενεργητικών - συμμετοχικών εκπαιδευτικών τεχνικών ευνοεί την πραγμάτωση βασικών προϋποθέσεων αποτελεσματικής μάθησης των ενηλίκων, όπως είναι η αξιοποίηση των εμπειριών των εκπαιδευομένων, η ενεργητική συμμετοχή τους στη μαθησιακή διεργασία και η διαμόρφωση συνεργατικού κλίματος εντός της ομάδας. Οι ενεργητικές - συμμετοχικές στρατηγικές μάθησης στηρίζονται στην «αξιωματική» για την Εκπαίδευση Ενηλίκων παραδοχή πως οι ενήλικοι - έχοντας πολύ ευρύτερο απόθεμα εμπειριών από τους μαθητές και βιώνοντας έντονη την ανάγκη αυτοκαθορισμού - επιζητούν να συμμετέχουν ενεργητικά στις διαδικασίες που τους αφορούν. Στη βιβλιογραφία του Πεδίου, αποτελεί συνισταμένη η άποψη ότι η ενεργητική συμμετοχή προωθείται μέσα από μεθόδους που αναπτύσσουν την αλληλεπίδραση μεταξύ του εκπαιδευτή και των εκπαιδευομένων, καθώς και μεταξύ των ίδιων των εκπαιδευομένων.
Επομένως, η Εκπαίδευση Ενηλίκων, η οποία έχει ως σκοπό - ή οφείλει να έχει - την αυτοδυναμία των εκπαιδευομένων, απαιτείται να υιοθετήσει μία σειρά από εκπαιδευτικές τεχνικές πέρα της εισήγησης, όπως είναι: ο καταιγισμός ιδεών, η μελέτη περίπτωσης, το παιχνίδι ρόλων, οι ερωτήσεις - απαντήσεις, η προσομοίωση, η επίδειξη, οι ομάδες εργασίας, η λύση προβλήματος, η συνέντευξη από ειδικό, η εκπαιδευτική επίσκεψη. Κάθε μία από τις προαναφερόμενες τεχνικές έχει τις προδιαγραφές κατά τη χρήση της, η μη τήρηση των οποίων μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικά μαθησιακά αποτελέσματα. Είναι προφανές ότι καμία τεχνική δεν εγγυάται εξ ορισμού την επιτυχία του εκπαιδευτικού έργου. Η επιλογή κι η αποτελεσματικότητα της καθεμιάς σχετίζονται με μία σειρά από παράγοντες όπως: ο σκοπός του προγράμματος, η υφή του μαθησιακού αντικειμένου, οι μαθησιακοί τρόποι των εκπαιδευομένων, ο διαθέσιμος χρόνος / η χρονική στιγμή, το μαθησιακό κλίμα της ομάδας, οι διαθέσιμοι πόροι.
Στο τρίτο μέρος της παρούσας εισήγησης, μετά από την περιγραφή των τριών μαθησιακών κύκλων - επεισοδίων, τεκμηριώνεται η επιλογή των ενεργητικών τεχνικών για τις ανάγκες της συγκεκριμένης ενότητας.
2.2. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ
Σύμφωνα με την επικοινωνιακή μέθοδο, για να καταστεί η γλωσσική διδασκαλία αποτελεσματική οφείλει να έχει τον χαρακτήρα μιας φυσιολογικής γλωσσικής δραστηριότητας.. Η γλωσσική ικανότητα δεν αποτελεί μια στατική γνώση, αλλά μια σύνθετη, δυναμική δεξιότητα η οποία κατακτιέται με την εξάσκηση στην πρόσληψη και παραγωγή διαφόρων τύπων λόγου. Προϋπόθεση για τη γλωσσική ικανότητα (κατοχή των γραμματικοσυντακτικών δομών και του λεξιλογίου), αποτελεί η επικοινωνιακή ικανότητα, η «γνώση» των κανόνων χρήσης της γλώσσας.
Στη διδακτική των ξένων γλωσσών η διδασκαλία του συστήματος της γλώσσας τίθεται στην υπηρεσία του βασικού στόχου της γλωσσικής διδασκαλίας που είναι η ανάπτυξη της ικανότητας για καλύτερη και αποτελεσματικότερη επικοινωνία. Έτσι, το κέντρο βάρους μετατοπίζεται από την «εφαρμογή κανόνων» στη «γλωσσική χρήση», μέσα σε συγκεκριμένο περιβάλλον επικοινωνίας. Για παράδειγμα, η χρήση ενικού αριθμού από τον εκπαιδευόμενο στο «τυπικό» γράμμα κατά την παραγωγή γραπτού λόγου συνιστά σημαντικό επικοινωνιακό λάθος. «Μαθαίνω τη γλώσσα σημαίνει ότι μαθαίνω τις χρήσεις της γλώσσας και τα νοήματα που συνδέονται με αυτές τις χρήσεις», τονίζει ο Halliday.
2.3. ΑΥΘΕΝΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
Κατά την τελευταία δεκαετία σημειώνεται πληθώρα εκδόσεων για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ως ξένης. Η συντριπτική πλειοψηφία των εγχειριδίων, τα οποία απευθύνονται σε διαφορετικές ηλικίες και επίπεδα ελληνομάθειας, ακολουθεί την επικοινωνιακή μέθοδο στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας. Παράλληλα με την επιλογή από τον επιστημονικό υπεύθυνο του προγράμματος του βασικού εγχειριδίου, το οποίο βασίζεται στην επικοινωνιακή προσέγγιση εκμάθησης μιας ξένης / δεύτερης γλώσσας και καλύπτει πλήρως την ύλη των εξετάσεων για την πιστοποίηση της ελληνομάθειας) αποτελεί λειτουργική επιλογή κομβικής σημασίας η δημιουργία ενός φακέλου αυθεντικού εκπαιδευτικού υλικού (portfolio), ο οποίος θα παρέχει στους εκπαιδευόμενους μία εκτενή σειρά από «ζωντανά» κείμενα (αιτήσεις, δηλώσεις, χάρτες, ενοικιαστήρια, ειδοποιητήρια, οδηγίες χρήσης, οδηγούς διασκέδασης, συνταγές μαγειρικής, στίχους τραγουδιών και ό,τι άλλο αποτελεί προϊόν επικοινωνίας), με σκοπό να τους καταστήσει ικανούς –εργαλειακά- χρήστες και ευαισθητοποιημένους φορείς της ελληνικής γλώσσας. Καθετί που αποτελεί προϊόν επικοινωνίας, γραπτής ή προφορικής, στο δημόσιο - τυπικό και άτυπο - λόγο μπορεί να λειτουργήσει ως πολύτιμο εκπαιδευτικό μέσο για τις ανάγκες του συγκεκριμένου προγράμματος.
Η αναγκαιότητα της ενεργητικής συμμετοχής των εκπαιδευομένων και η συστηματική αξιοποίηση - μετατροπή των εμπειριών τους σε εκπαιδευτικό υλικό, αναδεικνύονται σε στοιχεία κομβικής σημασίας στο παράδειγμα που ακολουθεί.
3 ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ «ΚΥΚΛΟΥ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ» ΤΟΥ KOLB
Στο παράδειγμα που ακολουθεί η γνώση χαράσσεται πάνω στον … αέναο κύκλο της μάθησης του Kolb και επικεντρώνεται στα προβλήματα που απορρέουν από τις εμπειρίες ζωής των συμμετεχόντων. Η εμπειρική εκπαίδευση είναι μια διεργασία όπου η γνώση δημιουργείται μέσω του στοχασμού επάνω στις εμπειρίες με στόχο να προκύψουν ιδέες που θα οδηγήσουν σε νέα δράση, η οποία με τη σειρά της προσφέρει στο άτομο εναύσματα για νέα βαθύτερη κατανόηση.
Ο κύκλος της μάθησης
Στο πλαίσιο προγράμματος εκμάθησης της ελληνικής ως ξένης γλώσσας - με τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά - η διδακτική ενότητα με τίτλο «Δράσεις στην καθημερινή ζωή» έχει διάρκεια 15 διδακτικές ώρες και την ακόλουθη θεματολογία: 1. Περιγραφή εσωτερικού χώρου 2. Αναζητώντας σπίτι (Μικρές Αγγελίες) 3. Ζητώ πληροφορίες τηλεφωνικά 4. Μετακόμιση. Η δεύτερη υποενότητα (Αναζητώντας σπίτι), διάρκειας τριών διδακτικών ωρών, έχει τους παρακάτω διδακτικούς στόχους:
Γνώσεις
Να ερμηνεύει αυθεντικά κείμενα (όπως μικρές αγγελίες στις εφημερίδες ή στο Internet και ενοικιαστήρια) που αφορούν την ενοικίαση σπιτιού (κατανόηση γραπτού λόγου).
Να εξοικειωθεί με την ελλειπτική σύνταξη και τις συντμήσεις που χρησιμοποιούνται στα ενοικιαστήρια και στις μικρές αγγελίες (κατανόηση & παραγωγή γραπτού λόγου).
Να συζητά με κάποιον τρίτο σχετικά με το πώς είναι το σπίτι που προσφέρεται για ενοικίαση (κατανόηση & παραγωγή προφορικού λόγου).
Δεξιότητες-Ικανότητες
Να χρησιμοποιεί τις μικρές αγγελίες των εφημερίδων ή του Διαδικτύου καθώς και τα ενοικιαστήρια για την ανεύρεση κατοικίας (κατανόηση και παραγωγή προφορικού λόγου).
Να συντάσσει ένα ενοικιαστήριο, ή μια μικρή αγγελία ενοικίασης σπιτιού (παραγωγή γραπτού λόγου).
Στάσεις
Να απομυθοποιήσει τις δυσκολίες που σχετίζονται με την κατανόηση και τη σύνταξη μικρών αγγελιών.
Να αποκτήσει θετική στάση για τη διαδικασία αναζήτησης κατοικίας με τη σωστή και αποτελεσματική χρησιμοποίηση των λεκτικών μέσων, ώστε να ενταχθεί καλύτερα και αποτελεσματικότερα στο κοινωνικό περιβάλλον.
Στάδια Μαθησιακού Κύκλου/ Θέματα (Υποενότητες)
Α’ κύκλος
Στάδια/ Θέματα
(Υποενότητες) Διάρκεια
κάθε θέματος (σε λεπτά) Εκπαιδευτικές τεχνικές για κάθε θέμα Εκπαιδευτικά μέσα για κάθε θέμα
Στάδιο 1: (Προετοιμασία για δράση) «Ανάδυση» και ερμηνεία του λεξιλογίου που σχετίζεται με την περιγραφή και αναζήτηση οικίας / Μέσα εύρεσης κατοικίας.
10 λεπτά
Καταιγισμός Ιδεών
Ερωτήσεις-απαντήσεις
Επίδειξη
Εικόνες-Ερέθισμα
Εφημερίδες
Ενοικιαστήρια
Διαφάνειες
Στάδιο 2: (Συμμετοχή σε εμπειρία) Επιλογή κατοικίας μέσω αγγελιών, υπό την οπτική γωνία ρόλων (εργένης, πολυμελής οικογένεια κ.λ.π.)
15 λεπτά
Ομάδες εργασίας
Συζήτηση
Εφημερίδες
Στάδιο 3: (Επεξεργασία της Εμπειρίας) Σύνταξη ενοικιαστηρίου
20 λεπτά
Δυαδική άσκηση
Ενοικιαστήρια
Διαφάνεια
Στάδιο 4: (Γενίκευση / Θεωρητικοποίηση) Άντληση Γενικών Αρχών /
Διαμόρφωση Κανόνων Δράσης
10 λεπτά
Συζήτηση
Ανακεφαλαίωση
Διαφάνεια
Εφημερίδες Ενοικιαστήρια
Β’ Κύκλος
Στάδια / Θέματα
(Υποενότητες) Διάρκεια
κάθε θέματος (σε λεπτά) Εκπαιδευτικές τεχνικές για κάθε θέμα Εκπαιδευτικά μέσα για κάθε θέμα
Στάδιο 1: (Προετοιμασία για δράση) Αφετηρία του νέου μαθησιακού κύκλου αποτελούν τα παραγόμενα απ’ τους εκπαιδευόμενους ενοικιαστήρια (Στάδιο 3 / Α’ Κύκλου)
10 λεπτά
Εισήγηση
Ερωτήσεις-απαντήσεις
Εικόνες-Ερέθισμα
Ενοικιαστήρια
Διαφάνειες
Στάδιο 2: (Συμμετοχή σε εμπειρία) Διάλογοι ιδιοκτήτη – υποψήφιου ενοικιαστή
20 λεπτά
Παιχνίδι Ρόλων
Συζήτηση
Καρτέλες Ρόλων Ενοικιαστήρια
Στάδιο 3: (Επεξεργασία της Εμπειρίας) Ακρόαση Μικρών Αγγελιών
15 λεπτά
Ατομική Άσκηση Επιλογής
C D Player
Στάδιο 4: (Γενίκευση / Θεωρητικοποίηση) Άντληση Γενικών Αρχών /
Διαμόρφωση Κανόνων Δράσης
10 λεπτά
Συζήτηση
Ανακεφαλαίωση
Διαφάνεια
Ενοικιαστήρια
Γ’ Κύκλος
Στάδια / Θέματα
(Υποενότητες) Διάρκεια
κάθε θέματος (σε λεπτά) Εκπαιδευτικές τεχνικές για κάθε θέμα Εκπαιδευτικά μέσα για κάθε θέμα
Στάδιο 1: (Προετοιμασία για δράση) Καταγραφή, στον πίνακα, των ιδεών των εκπαιδευομένων για το περιεχόμενο του «τυπικού» γράμματος.
10 λεπτά
Καταιγισμός Ιδεών
Ερωτήσεις-απαντήσεις
Πίνακας
Στάδιο 2: (Συμμετοχή σε εμπειρία) Σύνταξη «τυπικού» γράμματος.
25 λεπτά
Ατομική Εργασία
Πίνακας
Στάδιο 3: (Επεξεργασία της Εμπειρίας) Εντοπισμός και σχολιασμός γραμματικών και επικοινωνιακών λαθών
20 λεπτά
Συζήτηση
Πίνακας
Στάδιο 4: (Γενίκευση / Θεωρητικοποίηση) Άντληση Γενικών Αρχών /
Διαμόρφωση Κανόνων
Δράσης
10 λεπτά
Συζήτηση
Ανακεφαλαίωση
Διαφάνεια
Ενοικιαστήρια
Η ανάγνωση των τριών μαθησιακών κύκλων αναδεικνύει τη σπειροειδή κίνηση της μάθησης, όπου τα συμπεράσματα κάθε φάσης τροφοδοτούν την επόμενη και κάθε νέα γνώση βασίζεται στην προηγούμενη. Η εμπειρία των εκπαιδευομένων μπαίνει στο επίκεντρο και η μαθησιακή διαδικασία γίνεται μέσο για την αλληλεπίδρασή τους με το κοινωνικό περιβάλλον και τη δημιουργική ένταξή τους σε αυτό.
Επιχειρώντας ένα σχόλιο για την ιδιαιτερότητα των εκπαιδευτικών τεχνικών στο συγκεκριμένο πρόγραμμα αξίζει να επισημάνουμε τα ακόλουθα:
Το παιχνίδι ρόλων αποτελεί μια πολύτιμη ενεργητική τεχνική η οποία σε αυτό το πρόγραμμα έχει διττό χαρακτήρα. Αφενός, επιτρέπει να αναδυθούν στάσεις και συμπεριφορές τις οποίες οι εκπαιδευόμενοι θα είχαν αναστολές να εκφράσουν, αφετέρου, αυτή η τεχνική έχει και ένα γενεσιουργό χαρακτήρα λεκτικής παραγωγής, όταν ο ρόλος αγγίζει τα ενδιαφέροντα, τις εμπειρίες και την καθημερινότητα των εκπαιδευομένων, ώστε να εξασφαλιστεί η δυνατότητα εμπλοκής και συμμετοχή τους στην διαλεκτική διαδικασία. Η εναλλαγή και η διεύρυνση των πρισμάτων, το θεατρικό ερώτημα «τι θα έκανα αν ήμουν…», το «μαγικό αν» καθώς και η «προοπτική στο πλάσιμο του ρόλου» του Στανισλάβσκι, αποτελεί μια συνειδητή τεχνική του εκπαιδευτή, η οποία δεν συνεπάγεται, ούτε επιβάλλει κάτι που υπάρχει, αλλά προσδοκά την ασυνείδητη δημιουργικότητα των εκπαιδευομένων.
Ο καταιγισμός ιδεών, αφενός, βοηθά στην αυθόρμητη και ουσιαστική συμμετοχή, αφού οι ιδέες που εκφράζονται παίζουν καταλυτικό ρόλο στην προσέγγιση του θέματος, αφετέρου, «αναδύει» το εν δυνάμει γνωστό λεξιλόγιο των εκπαιδευομένων. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι, συνήθως, αντικαθιστά μια εισήγηση του εκπαιδευτή. Η άσκηση ακρόασης αναπτύσσει με συστηματικό τρόπο την κατανόηση αυθεντικού προφορικού λόγου. Οι ασκήσεις (γραμματικής & συντακτικού) στοχεύουν στη χρηστική -εργαλειακή προσέγγιση της γλώσσας και όχι στην απομνημόνευση κανόνων. Τέλος, η συγγραφή ενός φιλικού ή τυπικού γράμματος συμβάλλει στην εξάσκηση της παραγωγής του γραπτού λόγου μέσα σε συγκεκριμένα επικοινωνιακά πλαίσια και χρονικά όρια, κάτι το οποίο αποτελεί την πιο απαιτητική δεξιότητα όλου του προγράμματος.
Όσον αφορά τα εκπαιδευτικά μέσα, η επιλογή τους γίνεται με γνώμονα την ανταπόκριση στους στόχους, την ευελιξία στη χρησιμοποίηση, αλλά και την «αυθεντικότητά» τους. Η αναγκαιότητα δημιουργίας απ΄ τον εκπαιδευτή ενός διαρκώς εξελισσόμενου φακέλου αυθεντικού εκπαιδευτικού υλικού (portfolio) κρίνεται λειτουργικά επιτακτική, για κάθε παρόμοιο πρόγραμμα όπως τονίστηκε και προηγουμένως.
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
Η εμπειρία από το σχεδιασμό και, κυρίως, την υλοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος δείχνει ότι η διεξαγωγή του ξεπερνά την παραδοσιακή διάκριση ανάμεσα στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ τους, σύμφωνα με το οποίο, η δεύτερη αποτελεί «υποδεέστερο» είδος εκπαίδευσης που προετοιμάζει τα άτομα να εκτελούν έργα ή ρόλους με μηχανιστικό και τυποποιημένο χαρακτήρα, σε αντίθεση με την εκπαίδευση, η οποία συμβάλλει στην ολόπλευρη ανάπτυξη του πολίτη . Αυτό επιτυγχάνεται διότι στους στόχους και το περιεχόμενο του προγράμματος ενυπάρχουν: α) η πολιτική διάσταση της εκπαίδευσης, κατά τον Rogers, που τη χαρακτηρίζει το ιδανικό της ενηλικιότητας, της κίνησης δηλαδή του εκπαιδευόμενου προς ολοένα μεγαλύτερο αυτοπροσδιορισμό, β) ο χειραφετικός χαρακτήρας της, σύμφωνα με το Freire, αφού ο αλφαβητισμός δεν αποτελεί τεχνική υπόθεση, αλλά πρώτιστα μεταμόρφωση και κριτική συνειδητοποίηση των εκπαιδευομένων , γ) η εμπειρική διάσταση της μάθησης, όπως διακηρύσσεται από τον Dewey και τον Kolb, που επισημάνθηκε και στο παράδειγμα, όπου η εμπειρία των εκπαιδευομένων τίθεται στο κέντρο της μαθησιακής διεργασίας, δ) κυρίως, όμως, ο ουμανιστικός προσδιορισμός της εκπαίδευσης ενηλίκων που έδωσε «δια ζώσης» ο Jack Mezirow κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα (27/01/2007, Αμφιθέατρο Ε.Ι.Ε.), στην παρουσίαση της θεωρίας του της Μετασχηματίζουσας Μάθησης, όπου στην πρώτη πρόταση της ομιλίας του επισήμανε ότι «…η εκπαίδευση ενηλίκων είναι πρωταρχικά θετική πίστη προς τον άνθρωπο…».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ελληνόγλωσση
Βεργίδης, Δ., Σχεδιασμός προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, στο Βεργίδης Δ. (επιμ), Εκπαίδευση Ενηλίκων: Συμβολή στην εξειδίκευση στελεχών και εκπαιδευτών, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2003
Βεργίδης Δ., Πρόκου Ε. Σχεδιασμός, Διοίκηση, Αξιολόγηση Προγραμμάτων Εκπαίδευσης Ενηλίκων: Στοιχεία Κοινωνικο-οικονομικής Λειτουργίας και Θεσμικού Πλαισίου, Πάτρα, ΕΑΠ,2005
Δεμίρη- Προδρομίδου Ελ., Καμαριανού-Βασιλείου Ρ., Νέα Ελληνικά για μετανάστες, παλιννοστούντες, πρόσφυγες και ξένους, Α΄ και Β΄ Επίπεδο, Αθήνα, Μεταίχμιο, 2002
Ευσταθιάδης Στ., Αντωνοπούλου Ν., Μανάβη Δ., Βογιατζίδου Σμ., Πιστοποίηση Επάρκειας της Ελληνομάθειας. Αναλυτικό Εξεταστικό Πρόγραμμα για την Πιστοποίηση Επάρκειας της Ελληνομάθειας, Θεσσαλονίκη, Κ.Ε.Γ/ ΥΠ.Ε.Π.Θ, 2001
Κελπανίδης Μ., Βρυνιώτη Κ., Διά Βίου Μάθηση: κοινωνικές προϋποθέσεις και λειτουργίες, δεδομένα και διαπιστώσεις, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2004
Κόκκος Α. (επιμ.), Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών, Εκπαιδευτικό Υλικό για τους Εκπαιδευτές Θεωρητικής Κατάρτισης, τόμος Ι, Αθήνα, ΕΚΕΠΙΣ, 2005α
Κόκκος Α. Μεθοδολογία Εκπαίδευσης Ενηλίκων: Θεωρητικό Πλαίσιο και Προϋποθέσεις Μάθησης, Πάτρα, ΕΑΠ, 2005β
Κόκκος Α. Εκπαίδευση Ενηλίκων: Ανιχνεύοντας το πεδίο, Αθήνα, Μεταίχμιο, 2005γ
Μαρβάκης Αθ., Παρσανόγλου Δ., Παύλου Μ.(επιμ.), Μετανάστες στην Ελλάδα, Εταιρεία Πολιτικού Προβληματισμού Νίκος Πουλαντζάς, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001
Μήτσης Ν. Διδακτική του γλωσσικού μαθήματος / Από τη γλωσσική θεωρία στη διδακτική πράξη, Αθήνα, Gutenberg, 2004
Στανισλάβσκι Κ., Πλάθοντας ένα ρόλο, Αθήνα, Γκόνης,72006
Τσιμπουκλή Α., Φίλλιπς Ν. Εκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων, Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ., Γ.Γ.Ε.Ε., Ι.Δ.ΕΚ.Ε., 2007
Χαραλαμπόπουλος Αγ., Χατζησαββίδης Σ. Διδασκαλία της λειτουργικής χρήσης της γλώσσας, Θεσσαλονίκη, Κώδικας.1997
Dewey J., Εμπειρία και Εκπαίδευση, Αθήνα, Γλάρος, 1980
Freire P. Η αγωγή του καταπιεζόμενου, Αθήνα, Ράππας, 1977
Jarvis P. Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση και Κατάρτιση: θεωρία και πράξη, Αθήνα, Μεταίχμιο, 2004
Mezirow J., & Συνεργάτες Η Μετασχηματίζουσα Μάθηση, Αθήνα, Μεταίχμιο, 2007
Noyé D., Piveteau J. Πρακτικός Οδηγός του Εκπαιδευτή, Αθήνα, Μεταίχμιο, 1998
Rogers A., Η Εκπαίδευση Ενηλίκων, Αθήνα, Μεταίχμιο, 1999
ξενόγλωσση
Halliday M.A.K., An Introduction to Functional Grammar, London, Edward Arnold, 1994
Woolland Br., “The Teaching of Drama in the Primary School”, London, Longman, 1993
