Των
Αριστοτέλη Ράπτη και Αθανασίας Ράπτη
Όταν κατατάχτηκα στο στρατό την περίοδο της χούντας, ήταν κατεγραμμένες στο φάκελό μου όλες οι συζητήσεις που κάναμε στα καφενεία του χωριού μου. Ορισμένοι καλοθελητές φρόντιζαν να μεταβιβάζουν τις συζητήσεις στα κατάλληλα κέντρα.
Σήμερα τα "καφενεία" μας (Blogs) μπορεί να είναι ουκουμενικά και ορισμένοι καλοθελητές ψάχνουν μέσα σ' αυτά μπας και βρουν τίποτα να τα μεταφέρουν σε κέντρα εξουσίας που δεν μπορούν ν' απαλλαγούν από αντιλήψεις του παρελθόντος για το τι είναι δημόσιος χώρος, ποια ζητήματα πρέπει να υπόκεινται στον απόλυτο έλεγχο της κεντρικής εξουσίας, αν υπάρχουν εναλλακτικές πρακτικές πέραν των διώξεων σε περιστάσεις ανεπίσημου λόγου κτλ.
Το περιστατικό αυτό μάς βάζει σε σκέψεις, αλλά και σε ερωτήματα, όπως:
Αν στην επίσημη ιστοσελίδα κάποιου εκπαιδευτικού (καταχωρημένη σε δικτυακό τόπο που ελέγχει η υπηρεσία στην οποία εργάζεται) υπάρχει σύνδεσμος (Link) με το προσωπικό του blog, αυτός ο σύνδεσμος "δηλώνει" προέκταση της επίσημης ιστοσελίδας ή ανοίγει μια άλλη πόρτα σε προσωπικό χώρο, όπου μπορεί κανείς να εκφράζεται ελεύθερα και σε ανεπίσημο επίπεδο; Ποια είναι τα όρια της δεοντολογίας σε αυτό το πλαίσιο;
Αυτό που τρομάζει, στην περίπτωση αυτή, είναι η σκέψη του ενδεχόμενου αναβίωσης εποχών ελέγχου του προσωπικού στυλ έκφρασης και των φρονημάτων των εκπαιδευτικών, οποιαδήποτε θέση και αν κατέχουν, και της άντλησης προσχημάτων για διώξεις αντιφρονούντων ή μη ημετέρων. Πώς το δεχόμαστε ως πολίτες της ψηφιακής εποχής;
Αν μπεί κανείς στη διεύθυνση http:///en.wikipedia.org/wiki/Blog , θα διαπιστώσει ότι σε καμιά ανεπτυγμένη χώρα δεν υπάρχει κανενός είδους δίωξη σε θέματα λογοκρισίας περιεχομένου σε χώρους των Blogs, εκτός από ορισμένα μουσουλμανικά κράτη και απολυταρχικά καθεστώτα. Τα ανεπτυγμένα κράτη φαίνεται ότι υιοθέτησαν το δικαίωμα του καθενός μας να μπαίνουμε στους ανοιχτούς χώρους του οικουμενικού μας χωριού, να ανταλλάσσουμε πληροφορίες και γνώμες με τους θαμώνες του, να συζητάμε σοβαρά, αλλά και να αστειευόμαστε σύμφωνα με το προσωπικό μας στυλ. (Πώς όμως να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις, όπως αυτή που αλληγορικά μάς παρουσιάζει η παραπάνω γελοιογραφία;).
Με την ευκαιρία αυτή παραθέτουμε μερικές σκέψεις μας σχετικά με τα blogs:
Το διαδίκτυο - και ειδικά ένας ιδιότυπος προσωπικός χώρος, όπως είναι τα blogs - αποτελεί μία κατάκτηση ελευθερίας της έκφρασης της εποχής μας, που δεν υπόκειται σε κανένα κεντρικό έλεγχο ή λογοκρισία, εκτός εάν υπάρξουν αξιόποινες πράξεις (π.χ, παιδεραστία, ναρκωτικά, παράνομο εμπόριο, τρομοκρατική συνομωσία, συνειδητή συκοφαντία κτλ).
Αυτό θεωρείται ότι είναι ένα προτέρημα, έστω και αν - όπως κάθε τι ανθρώπινο - προκαλεί συγχρόνως και τα δικά του προβλήματα. Γι' αυτό και τονίζεται ότι οι απαγορεύσεις δεν αποτελούν πλέον μορφή προστασίας του κοινού από τις πληροφορίες στο διαδίκτυο. Η καλύτερη προστασία είναι η ανάπτυξη κριτικών δεξιοτήτων για την αξιολόγηση, επεξεργασία και διαχείριση των πηγών και των πληροφοριών. Πρόκειται για ένα είδος σύγχρονου εγγραμματισμού, που χρειάζεται ούτως ή άλλως να διδάσκεται από νωρίς στο σχολείο.
• Είναι καλό να φανταστούμε τα blogs κάπως διαφορετικά από τις επίσημες ιστοσελίδες : σαν ένα ιδιωτικό χώρο, ένα «καφενείο», μία ανοιχτή λέσχη επικοινωνίας, ενημέρωσης και διαλόγου, στην οποία μπορεί να μπει όποιοσδήποτε και είτε να την επισκεφθεί «αθέατος» είτε να συμμετάσχει δυναμικά, τροφοδοτώντας ανεπίσημες συζητήσεις διαφόρων επιπέδων, ύφους ή «γλώσσας», που καθορίζονται από τους ίδιους τους συμμετέχοντες.
Δημιουργούνται έτσι αυθόρμητα, ιδιόμορφες κοινότητες που, παρά τις ομοιότητες ή τις διαφορές τους, συνδέονται με κοινά ενδιαφέροντα. Ουδεμία υποχρέωση ή τύπος υπάρχει που να συντηρεί τις επικοινωνίες, παρά μόνον η προσωπική ανάγκη του καθενός. Καθένας είναι ελεύθερος να συμμετάσχει, να σχολιάσει, να κριτικάρει, αλλά και να διακόψει την «επίσκεψή του» οποιαδήποτε στιγμή, χωρίς καμία τυπική υποχρέωση.
• Σε μία εποχή αστικοποίησης, απομόνωσης και πολυ-απασχόλησης των ατόμων, εξαφάνισης των χώρων συνάντησης και κυριαρχίας των ΜΜΕ, που παθητικοποιούν το δέκτη-πολίτη, τέτοιου είδους αυθόρμητες κοινότητες δίνουν μία σημαντική διέξοδο και καλύπτουν βαθύτατες ανάγκες κοινωνικές, ενημέρωσης, επικοινωνίας, έκφρασης γνώμης, επιχειρηματολογίας και πειθούς. Υπ' αυτή την έννοια αποτελούν μικρές, ανεπίσημες «αγορές», με την αρχαιοελληνική έννοια, που μπορούν, εάν αξιοποιηθούν κατάλληλα, να θεωρηθούν και ως σύγχρονοι τρόποι άμεσης δημοκρατίας.
Στους χώρους αυτούς μπορεί κανείς να επιλέξει με ποια ιδιότητα θα ήθελε να επικοινωνεί. Πρόκειται για ένα χώρο «ημι-δημόσιο». Το δικαίωμα στους πολλαπλούς μας ρόλους και στην ενεργοποίησή τους κατά βούληση σε χώρους όπως αυτοί, είναι αναφαίρετο δημοκρατικό δικαίωμα του σύγχρονου πολίτη, στο διαδίκτυο τουλάχιστον.
Η τυπολατρεία, η σοβαροφάνεια και η μυθοποίηση της αυθεντίας δεν έχουν λόγο ύπαρξης. Η πράξη λοιπόν του υπό κατηγορία εκπαιδευτικού, για την οποία εγκαλείται από συνάδελφο, δεν είναι καθόλου ανάρμοστη προς την επίσημη ιδιότητά του, όχι μόνον διότι «βρίσκεται εκτός υπηρεσίας», αλλά διότι στις μέρες μας, σε ώρες διαλλείματος δεν είναι ασυνήθιστο να επικοινωνεί κανείς με ένα πιο ανθρώπινο και ανεπίσημο τρόπο με τους ενήλικες συναδέλφους του (π.χ, στα σχολικά διαλείμματα, στα συνέδρια, σε φιλικές συγκεντρώσεις στα σπίτια κτλ, όπου η ανεπίσημη πλευρά της προσωπικότητάς μας μπορεί να εκδηλωθεί), χωρίς αυτό να προσβάλει κανένα, αλλά, αντίθετα, να καθιστά ένα επίσημο πρόσωπο ακόμη πιο συμπαθές και ανθρώπινο).
Δεν πρόκειται για κατάργηση των καλών τρόπων συμπεριφοράς, αλλά για δικαίωμα διαφοροποίησης στον τρόπο που επιλέγουμε να εκφραστούμε και να διασκεδάσουμε με την επικαιρότητα στο δικό μας χώρο. Αν η συμπεριφορά δεν είναι εγκληματική, ουδείς έχει δικαίωμα να λογοκρίνει ή να μεφθεί διά νόμου τη σάτυρα, το λογοπαίγνιο το ανέκδοτο.
Υπάρχει σήμερα γύρω μας τόση πολυφωνία, τόσα μέσα και τρόποι να εκφραστεί κανείς, που δεν επιτρέπουν άσκηση πρακτικών λογοκρισίας με την κατηγορία της απόπειρας επηρεασμού της κοινής γνώμης, ακόμη και όταν ο «κάτοχος» του blog βρίσκεται σε υψηλή εκπαιδευτική θέση. Σύμφωνα με τις πιο πάνω διευκρινίσεις, βρισκόμαστε μπροστά σε νέες καταστάσεις και συνθήκες, τις οποίες χρειάζεται να κρίνουμε και με διαφορετικά κριτήρια.
Δεν μπορούμε να χρησιμοποιούμε κριτήρια αναχρονιστικά, όπως είναι η έννοια της δημοσίας αιδούς που υπήρχε στις κοινωνίες πριν την επικράτηση των σύγχρονων ΜΜΕ, αρχής γενομένης από τον κινηματογράφο. Οι γυμνόστηθες γυναίκες, για παράδειγμα, ή η σάτυρα της επικαιρότητας δεν είναι ασυνήθιστο και σοκαριστικό θέαμα, όπως στην εποχή των προ-γιαγιάδων μας. Υπάρχουν παντού: στα περίπτερα, στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση (μέσα από την οποία συχνά μπαίνουν στα σπίτια μας κατά ένα τρόπο χυδαίο), στις διαφημίσεις και γιγαντοαφίσες, στην παραλία κλπ.
Έμμεση διαφήμιση, προπαγάνδα, σάτυρα είναι διάχυτες γυρω μας και μας κατακλύζουν καθημερινά. Από πού λοιπόν να πρωτοπροστατευτούν "ανώριμοι" πολίτες από ενδεχόμενη διαμόρφωση της κοινής γνώμης;
• Αλλά, ακόμη και αν δεν ίσχυαν τα παραπάνω, σημασία έχει το πλαίσιο στο οποίο χρησιμοποιείται ο συγκεκριμένος λόγος ή η εικόνα. Υπάρχει το σοβαρό, το χιουμοριστικό, το χυδαίο, αλλά και το καλλιτεχνικό πλαίσιο (Παράδειγμα, η γυμνόστηθη Αφροδίτη της Μήλου, ή εξόχως τολμηρά στιχάκια της λαϊκής παράδοσης, που διαβάζει κανείς σε έγκυρες εκδόσεις). Το χιούμορ και η σάτυρα δεν είναι προνόμιο κάποιου ειδικού επαγγέλματος, για να πει κανείς ότι αυτό ή εκείνο το στυλ ταιριάζει σε έναν εκπαιδευτικό λειτουργό, φθάνει να έχει κανείς επίγνωση του πλαισίου μέσα στο οποίο γίνεται κάτι.
Ένας κριτικός αναγνώστης μπορεί να κρίνει - και να εκφράσει αναλόγως ελεύθερα την άποψή του: για το αν πρόθεση του πομπού -συνειδητή ή μη - είναι να καταχραστεί τα σεξουαλικά ένστικτα του δέκτη με κάποιο τρόπο ή να επικοινωνήσει με άλλους ενήλικες χιουμοριστικά και ανθρώπινα με την τεχνική του απροσδόκητου και του λογοπαίγνιου, που επιτρέπει την υπερβολή.
Αλλο είναι, για παράδειγμα, η χρήση εικόνων με σκοπό την ανταλλαγή λάγνων μηνυμάτων και άλλο η οπτικοποίηση ενός ανέκδοτου, στην εποχή της εικόνας και μάλιστα σε ένα χώρο όπου επικοινωνούν ελεύθερα ενήλικες με κοινά ενδιαφέροντα.
Αλλού θα ήταν σκοπιμότερο να στραφεί ο έλεγχος και η διαμαρτυρία: στην πνευματική αποχαύνωση, που με περισσή σοβαρότητα καλλιεργούν καθημερινά γνωστές τηλεοπτικές εκπομπές με τις ατέλειωτες παραεπιστημονικές αστρολογο-μελλοντολογίες τους, τις κλειδαρότρυπες των ριάλιτυ, τις ροζ βραδυνές διαφημίσεις με τις πορνοσκηνές, τις πολύωρες διαφημίσεις εθνικιστικών, «ουφολογικών» και άλλων δήθεν επιστημονικών εκδόσεων, αλλά και στους δημοφιλείς για τη νεολαία δικτυακούς χώρους, όπου οι νέοι κατεβάζουν και ανταλλάσσουν απερίγραπτα βίντεο!
Σε μία τέτοιου είδους ασυδοσία, το αστείο, οπτικοποιημένο ανέκδοτο ενός συναδέλφου εκπαιδευτικού είναι πραγματικά αθώο, ενώ η σοβαρότητα που τού δίνεται, με την απειλή της δίωξής του, χωρίς παρεξήγηση, κινδυνεύει να φανεί, στην καλύτερη των περιπτώσεων, κωμική.
Όπως προαναφέραμε, το περιστατικό είναι δυνατόν να προκαλέσει τα δημοκρατικά αντανακλαστικά κάθε πολίτη, που τρομάζει στη σκέψη της αναβίωσης εποχών ελέγχου του προσωπικού στυλ έκφρασης και των φρονημάτων ή τις προσχηματικές διώξεις αντιφρονούντων. (Έχουν μάλιστα γυριστεί και αριστουργηματικά φιλμς σχετικά με απολυταρχικές ή υποκρτικές μορφές εξουσίας, όπου ένα αστείο που κάνει κάποιος μπορεί να έχει θλιβερές πολιτικές συνέπειες).
Εκείνο που έχει σημασία, είναι η όλη προσωπικότητα του δημιουργού του blog : η δουλειά του, η ανθρωπιά του, η μόρφωση και εκπαίδευσή του, το ήθος του, και όχι τόσο η σοβαροφάνεια και η κακώς εννοούμενη σεμνοτυφία του. • Με όλα τα παραπάνω δεν εννοείται ότι συμφωνούμε με την ασυδοσία και την κατάργηση κάθε ορίου δεοντολογίας. Όμως, υπάρχουν περισσότερες της μίας εναλλακτικής, όταν χρειαστεί οι αρχές να αποφασίσουν με ποιους τρόπους να αντιμετωπίζουν νέα δεδομένα και πρωτόγνωρα προβλήματα στη σύγχρονη εποχή. Σίγουρα όχι με τις πρακτικές του παρελθόντος.........
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου