Αν ήταν δυνατόν να φέρναμε κάποιον γιατρό του 19ου αιώνα σ' ένα μοντέρνο χειρουργείο για να χειρουργήσει δεν θα είχε ιδέα τι ακριβώς να κάνει, αφού όλα θα του ήταν άγνωστα. Αντίθετα αν βάζαμε έναν καθηγητή του 19ου αιώνα σε μια σύγχρονη αίθουσα διδασκαλίας θα ήταν ικανός να διδάξει άνετα τους μαθητές. Οι μέθοδοι διδασκαλίας δυστυχώς ελάχιστα άλλαξαν εδώ και εκατό χρόνια και η εκπαιδευστική δαδικασία παραμένει κατά το μάλλον ή ήττον ίδια με ελάχιστες διαφορές.
Παρά τις αλλαγές που έγιναν τα τελευταία χρόνια στην εκπαίδευση, ιδιαίτερα στο επίπεδο της διδακτικής και της παιδαγωγικής, το διδασκαλοκεντρικό μοντέλο μάθησης είναι και σήμερα η βάση για την απόκτηση της γνώσης. Αυτό πηγάζει από μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη ότι ο καθηγητής είναι ή θα έπρεπε να είναι η αυθεντία και η μόνη πηγή παροχής γνώσης, ενώ οι μαθητές είναι άδεια δοχεία (Tabula rasa) τα οποία γεμίζουν με γνώσεις και πληροφορίες και το μόνο που έχουν να κάνουν είναι να διαβάζουν και να γράφουν.
Αυτή η προσέγγιση δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά στον γεμάτο προκλήσεις σημερινό κόσμο, Τα δεδομένα και οι πληροφορίες για κάθε είδους γνώση είναι διαθέσιμα στις βιβλιοθήκες, στα CD Roms και στο διαδίκτυο. Εκείνο που έχουν ανάγκη σήμερα οι μαθητές είναι να αποκτήσουν τις δεξιότητες και το ενδιαφέρον να ψάχνουν μόνοι τους τις πληροφορίες, να τις χρησιμοποιούν σωστά και να μαθαίνουν να σκέπτονται δημιουργικά για την επίλυση των προβλημάτων που ανακύπτουν στη ζωή τους...
Η παρωχημένη ωστόσο διδακτική προσέγγιση για την απόκτηση της γνώσης συνδέεται και με την αντίληψη ότι κύρια αποστολή του σχολείου είναι να προετοιμάσει τους μαθητές για την κατάκτηση μιας θέσης σε ένα ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα. 'Eτσι λοιπόν, η εκπαιδευτική διαδικασία καθίσταται το μέσο για την επαγγελματική αποκατάσταση. Το ελληνικό σχολείο -ιδιαίτερα το Λύκειο - έχει αποκτήσει κατά συνέπεια ένα χρησιμοθηρικό χαρακτήρα, όπου η πνευματική και συναισθηματική καλλιέργεια και η μόρφωση των μαθητών έρχονται σε δεύτερη μοίρα, εάν δεν παραμελούνται εντελώς.
'Oλο το εκπαιδευτικό σύστημα και η διδακτική προσέγγιση ενθαρρύνουν τον ανταγωνισμό, τις επιδόσεις, τη βαθμοθηρία και τον εγωκεντρισμό των μαθητών, προετοιμάζοντάς τους να ενταχθούν και να αναπαράγουν το μοντέλο της ανταγωνιστικής κοινωνίας, η οποία ενδιαφέρεται πρωτίστως για την προβολή και επιβεβαίωση του ατόμου και της φιλοδοξίας του εις βάρος της συλλογικότητας.
Μέσα σ' αυτό το άχαρο κλίμα, έρχεται μια νέα προσέγγιση να προτείνει έναν εναλλακτικό τρόπο σχολικής εργασίας: η συνεργατική μάθηση (cooperative learning). Ας δούμε όμως από πιο κοντά την αφετηρία και τις αρχές της καινούριας αυτής μεθόδου.
Η συνεργατική μάθηση δοκιμάστηκε πειραματικά την τελευταία δεκαετία σε αρκετά σχολεία της Αμερικής και της Ευρώπης, σε διάφορα σχολικά περιβάλλοντα και σε ένα ευρύ πεδίο διδακτικών αντικειμένων. Τα αποτελέσματα των ερευνών έδειξαν ότι οι συνεργατικές ομάδες μαθητών (cooperative groups) έτειναν να έχουν καλύτερη κατανόηση των διδακτικών αντικειμένων, θετικότερα αποτελέσματα στα τεστ, υψηλότερη αυτοεκτίμηση, μεγαλύτερο αριθμό θετικών δεξιοτήτων και λιγότερα στερεότυπα για άτομα διαφορετικών εθνοτικών ομάδων σε σχέση με τους μαθητές που διδάσκονταν με τον παραδοσιακό τρόπο. Τα ενθαρρυντικά αυτά αποτελέσματα οδήγησαν τους ειδικούς στο συμπέρασμα ότι η συνεργατική μάθηση αποτελεί πράγματι την εκπαιδευτική προσέγγιση του μέλλοντος, αρκεί να συνειδητοποιηθεί η αξία της από τους φορείς της εκπαίδευσης και της κοινωνίας.
Τι είναι όμως η συνεργατική μάθηση και πώς επιτυγχάνεται;
Η συνεργατική μάθηση, όπως δηλώνει και το όνομά της, είναι η μάθηση που επιτυγχάνεται μέσα από τη συνεργασία των μαθητών και του εκπαιδευτικού και στηρίζεται σε κάποιες βασικές αρχές. Οι ομάδες των μαθητών που συμμετέχουν στη διαδικασία δεν συνεργάζονται ατομιστικά, αλλά στα πλαίσια της ομάδας. Εκείνο που έχει σημασία είναι η επίτευξη των στόχων όλης της ομάδας και όχι μεμονωμένων ατόμων. Η κατανόηση και η αφομοίωση των διδακτικών αντικειμένων μπορεί να αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους μιας συνεργατικής ομάδας, αλλά δεν είναι ο μόνος. Ο περισσότερος χρόνος στην τάξη δαπανάται για την απόκτηση διανοητικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων οι οποίες επιτρέπουν στον μαθητή να αναζητεί μόνος του τις πηγές πληροφόρησης, να απαντάει σε πρωτότυπα ερωτήματα, να σκέφτεται κριτικά, να είναι ανεκτικός με τους άλλους και γενικά να δομεί μια προσωπικότητα συναισθηματικά και διανοητικά ισορροπημένη. Η συνεργατική μάθηση και οι συνεργατικές ομάδες δεν αποτελούν αυτοσκοπό αλλά τα μέσα για έναν ευρύτερο σκοπό που είναι η απόκτηση δεξιοτήτων για τη ζωή.
Η Brett Melville, μια δεκαπεντάχρονη μαθήτρια που συμμετείχε σε ομάδα συνεργατικής μάθησης λέει: ''Μαθαίνεις την ίδια ύλη που θα μάθαινες με την παραδοσιακή μέθοδο, αλλά με τον τρόπο αυτό μας δίνεται αρκετός χρόνος να συζητήσουμε θέματα και προβλήματα αρκετά λεπτομερειακά''.
Μια καθηγήτρια, η Lynne Gedye, που χρησιμοποίησε τη συνεργατική μέθοδο στις τάξεις της για δύο χρόνια, σημειώνει: ''Αυτό το χρόνο είχα διαφορετικούς μαθητές στις τάξεις μου που δύσκολα μπορούσαν να αρθρώσουν λέξη στα αγγλικά. Τραβούσα τα μαλλιά μου και ήμουν σε αδιέξοδο για το τι να κάνω. Αλλά δεν έπρεπε να ανησυχώ γιατί η απάντηση που έδωσαν οι μαθητές ήταν καταπληκτική. Οι δυνατοί μαθητές βοηθούσαν τους αδύνατους μαθητές ασταμάτητα, έτσι οι τελευταίοι μπόρεσαν να συμμετάσχουν γρήγορα στη διαδικασία της μάθησης".'
Για να πετύχει στο έργο της μια ομάδα συνεργατικής μάθησης πρέπει να πληρούνται αρκετές προϋποθέσεις ψυχολογικής αλλά και πρακτικής φύσεως, αφού το κάθε τι στη μέθοδο αυτή έχει την ιδιαίτερη σημασία του. Η σύνθεση και ο αριθμός των μελών της ομάδας, ο τρόπος που κάθονται οι μαθητές στην τάξη, η θέση του καθηγητή, οι σχέσεις που αναπτύσσονται στην ομάδα κ.τ.λ., όλα παίζουν το δικό τους ρόλο στη διαδικασία και στην επίτευξη των στόχων.
Ο πιο καθοριστικός παράγοντας, όμως, για την αποτελεσματική μάθηση είναι οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα στην ομάδα και μεταξύ του καθηγητή και των μαθητών. Σ' αυτόν τον τομέα απαιτείται αρκετή δουλειά ώστε οι μαθητές να αποκτήσουν αίσθημα υπευθυνότητας, ανεκτικότητας και αλληλοβοήθειας. Η συμβολή του εκπαιδευτικού είναι αποφασιστικής σημασίας, αφού αυτός επιστατεί και συντονίζει όλη την εκπαιδευτική διαδικασία και επαναφέρει τα πράγματα στη θέση τους στην περίπτωση που κάποιο μέλος της ομάδας ξεφύγει από τους καθορισμένους κανόνες λειτουργίας.
'Aλλος σημαντικός παράγοντας για την επιτυχία της συνεργατικής ομάδας είναι ο τρόπος συγκρότησής της. Βασική προϋπόθεση για το σχηματισμό της ομάδας είναι να μην είναι τα μέλη της στενοί φίλοι ή να ανήκουν σε κάποια κλίκα. Θα πρέπει να επιλέγονται άτομα με διαφορετικές ακαδημαϊκές ικανότητες και, στην περίπτωση πολυφυλετικών κοινωνιών, άτομα διαφορετικών εθνοτικών ή φυλετικών ομάδων. 'Eτσι, οι μαθητές ασκούνται έμπρακτα στο να γίνονται πιο ανεκτικοί στη διαφορετικότητα, να εξετάζουν άλλες απόψεις και συναισθήματα σε μεγαλύτερο βάθος, αλλά και να ζητούν διευκρινίσεις για τις θέσεις των συμμαθητών - συνεργατών τους. Οδηγούνται δε σταδιακά να αλληλεπιδρούν και να συνεργάζονται για την επίτευξη των τιθέμενων στόχων ή για την επίλυση των ανακυπτόντων προβλημάτων.
Οι στόχοι μάλιστα πρέπει να είναι από την αρχή σαφείς και ξεκάθαροι, όπως και οι οδηγίες που δίνονται από τον εκπαιδευτικό όσον αφορά τα ακολουθητέα βήματα για την αφομοίωση της διδακτέας ύλης. Οι μαθητές πρέπει να γνωρίζουν το ακριβές πρόγραμμα εργασιών, τι πρόκειται να μάθουν και πώς θα το μάθουν και τι μπορούν να κάνουν πέρα από το αναλυτικό πρόγραμμα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι το μάθημα έχει άκαμπτη μορφή χωρίς δυνατότητες αλλαγών ή προσαρμογών στην πορεία. Το αντίθετο. Η καλή γνώση της διαδικασίας βοηθά τον μαθητή να γνωρίζει με ασφάλεια την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει και να προχωρά σε αλλαγές όταν βλέπει ότι αυτή τον δυσκολεύει ή είναι αδιέξοδη. Η ασάφεια και η έλλειψη κανόνων προκαλεί σύγχυση στον μαθητή και τον αδρανοποιεί.
Κάθε μαθητής της ομάδας ξεχωριστά καλείται να μάθει την διδακτέα ύλη, ταυτόχρονα όμως πρέπει να το κατορθώσουν όλοι από κοινού. Γι' αυτό και οι μαθητές μαθαίνουν να βοηθούν ο ένας τον άλλον και να καλύπτουν τις εκατέρωθεν αδυναμίες τους. Οι εργασίες είναι δομημένες έτσι ώστε οι μαθητές να εξαρτώνται ο ένας από τον άλλο για την προσωπική αλλά και την συλλογική επιτυχία. Σ' αυτήν την προσπάθεια αρωγός έρχεται και ο μικρός αριθμός μαθητών της ομάδας και η κατάλληλη διαρρύθμιση μέσα στην τάξη. Στις αίθουσες συνεργατικής μάθησης η παραδοσιακή διαρρύθμιση εγκαταλείπεται. Οι μαθητές δεν κάθονται ο ένας πίσω από τον άλλο απέναντι στον καθηγητή, αλλά ο ένας απέναντι στον άλλο για να μπορούν να συνεργάζονται πιο εύκολα και να μοιράζονται τις ιδέες τους. Οι μαθητές δουλεύουν στην αρχή ανά ζεύγη και μετά σε τριάδες ή τετράδες και ζητείται από αυτούς να συμμετέχουν δραστήρια στις συζητήσεις και να διαμορφώνουν τις δικές τους απόψεις. Ο καθηγητής παράλληλα βοηθάει και διευκολύνει τους μαθητές στην προσπάθειά τους.
Αυτή η πρόσωπο με πρόσωπο αλληλεπίδραση ''αναγκάζει'' τους μαθητές να δουλέψουν μαζί ως ομάδα, να αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες και να δημιουργούν θετικές στάσεις και συμπεριφορές. Η κοινή εργασία (συν-εργασία) ''υποχρεώνει'' τους μαθητές να εμπλέκονται σε δράσεις και να αποκτούν ικανότητες αλληλεπίδρασης, όπως η ηγεσία, η οικοδόμηση εμπιστοσύνης, η διαχείριση συγκρούσεων, η δημιουργική κριτική, η ενθάρρυνση, ο συμβιβασμός, οι διαπραγματεύσεις κ.ά., που τους καθιστούν πιο υπεύθυνους απέναντι στο έργο που αναλαμβάνουν αλλά και απέναντι στους άλλους. Οι καθηγητές από την άλλη μεριά, για να μπορούν να διαχειρισθούν αποτελεσματικά τη δυναμική της ομάδας, θα πρέπει να περιγράφουν τις αναμενόμενες αλληλεπιδρώσες συμπεριφορές και στάσεις των μαθητών και να τους αναθέτουν συγκεκριμένους ρόλους για να εξασφαλίσουν ότι αυτοί δουλεύουν συνειδητά στα πλαίσια της ομάδας. Ταυτόχρονα, οι ίδιοι πρέπει να έρχονται αρωγοί στις ανακύπτουσες δυσκολίες, ενθαρρύνοντας τα μέλη ή τονώνοντας την αυτοπεποίθηση όσων αισθάνονται μειονεκτικά.
Είναι φανερό από όσα εν συντομία εκτέθηκαν ότι η συνεργατική μάθηση αποτελεί ουσιαστικά τη βάση μιας νέας ολοκληρωμένης μαθησιακής προσέγγισης που φέρνει επανάσταση στον τρόπο που μέχρι τώρα θεωρούσαμε την εκπαίδευση. Μετά την αποθέωση του ατόμου στο πλαίσιο του μοντέλου του ανταγωνιστικού σχολείου των δυτικών κοινωνιών αλλά και ύστερα από την αποτυχία του σοσιαλιστικού εκπαιδευτικού μοντέλου με την ισοπέδωση του ατόμου υπέρ της ομάδας, η συνεργατική μάθηση προβάλλει ως το νέο πρότυπο εκπαίδευσης, όπου η ατομικότητα και η συλλογικότητα συνυπάρχουν, σέβονται η μία την άλλη, αλληλοτροφοδοτούνται στα πλαίσια της αμοιβαιότητας και υπηρετούν τις ανάγκες των ατόμων ξεχωριστά αλλά και της ομάδας.
Η συνεργατική μάθηση εν τέλει υπηρετεί τον άνθρωπο γι' αυτό και είναι μια αποτελεσματική μάθηση. Ο μαθητής ασκείται για να μαθαίνει συνεχώς ώστε η διά βίου μάθηση να είναι μια συνεχής και ζωντανή κατάσταση. 'Ετσι, η διεύρυνση της συνειδητότητας του νέου γίνεται μια καθημερινή πρακτική χωρίς τις ιδιαίτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι σημερινοί ενήλικες, επειδή ακριβώς δεν ασκήθηκαν στα μαθητικά τους χρόνια. 'Οσο και αν φαντάζει δύσκολη μια τέτοια μαθησιακή προσέγγιση, αφού πράγματι προϋποθέτει πολλούς παράγοντες για την υλοποίησή της, είναι εφικτή και εύκολα υλοποιήσιμη. Το ουσιαστικό πρόβλημα είναι η αλλαγή νοοτροπίας πρώτα απ' όλα των εκπαιδευτικών φορέων και η θέληση για πραγματικές ρήξεις στην εκπαίδευση που θα σηματοδοτήσουν και ευρύτερες ρήξεις στην κοινωνία.
Πηγή Ανάρτησης:
Οδοδείκτες
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου