Σύγχρονες Μορφές Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης Με Αξιοποίηση Εκπαιδευτικών Τεχνολογιών

Από τους:


ΟΥΡΑΝΙΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ
Ειδικό Διδακτικό Προσωπικό
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΣΙΜΑΤΗ
Επίκουρη Καθηγήτρια Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης
ΣΥΜΕΩΝ ΡΕΤΑΛΗΣ
Καθηγητής
Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Εισαγωγή

Σήμερα, στο κατώφλι του 21ου αιώνα, η εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες της βρίσκεται σε μια επιταχυνόμενη πορεία μετασχηματισμού, προσπαθώντας να ανταποκριθεί στις συνεχείς και ραγδαίες μεταβολές που συντελούνται στο πλαίσιο του παγκοσμιοποιημένου οικονομικού και τεχνολογικού περιβάλλοντος. Διανύουμε την εποχή όπου η εκπαίδευση θεωρείται εν δυνάμει πόρος προστιθέμενης αξίας για την ατομική και επαγγελματική ανάπτυξη και εξέλιξη κάθε πολίτη και απαραίτητο στοιχείο για την επιβίωσή του σε έναν κόσμο που αλλάζει με εκρηκτικούς ρυθμούς.

Πρωτεύον μέλημα και κυρίαρχος στόχος της εκπαίδευσης στη σημερινή Κοινωνία της Μάθησης (Learning Society) αποτελεί όχι μόνο η διδασκαλία χρήσιμων και απαραίτητων γνώσεων σε κάθε γνωστικό αντικείμενο, αλλά κυρίως η ανάπτυξη και η καλλιέργεια ισχυρών γνωστικών, μεταγνωστικών, κοινωνικών, και επικοινωνιακών δεξιοτήτων (21st Century Skills), που θα επιτρέψουν σε κάθε εκπαιδευόμενο να γίνει ένας ανεξάρτητα σκεπτόμενος και ενεργός πολίτης του 21ου αιώνα και που θα δημιουργεί, θα διαχειρίζεται και θα αξιολογεί τη γνώση...

Σε Κείμενο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Σχολεία του 21ου αιώνα προσδιορίζονται οι οκτώ ικανότητες-κλειδιά, που τα ευρωπαϊκά συστήματα πρέπει απαραιτήτως να διασφαλίζουν: «επικοινωνία στη μητρική γλώσσα, επικοινωνία σε ξένες γλώσσες, μαθηματική ικανότητα και βασικές ικανότητες στην επιστήμη και την τεχνολογία, ψηφιακή ικανότητα, μεταγνωστικές ικανότητες, κοινωνικές ικανότητες και ικανότητες που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη, πρωτοβουλία και επιχειρηματικότητα και πολιτισμική συνείδηση και έκφραση».

Μέσα σε αυτό το νέο, υπό διαμόρφωση, εκπαιδευτικό γίγνεσθαι, η Εκπαιδευτική Αξιολόγηση αναλαμβάνει έναν αναβαθμισμένο παιδαγωγικό και κοινωνικό ρόλο και χρησιμοποιείται ως όχημα για την πραγμάτωση των επιθυμητών στόχων της Κοινωνίας της Μάθησης. Ο νέος ρόλος της εκπαιδευτικής αξιολόγησης δεν επικεντρώνεται πλέον μόνο στην επίδοση και βαθμολόγηση των εκπαιδευομένων, αλλά μπορεί να συμβάλλει στη διακρίβωση του βαθμού επιτυχίας των μαθησιακών στόχων και την καταγραφή του ταλέντου, των θετικών στάσεων και των αδυναμιών των εκπαιδευομένων, έτσι ώστε να δίνεται ουσιαστική ανατροφοδότηση και να επιτυγχάνεται βελτίωση της αποτελεσματικότητας της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Ως αποτέλεσμα του αναβαθμισμένου και διαφοροποιημένου ρόλου της εκπαιδευτικής αξιολόγησης, έχουν προταθεί νέες-μοντέρνες τεχνολογικά υποστηριζόμενες μέθοδοι και εργαλεία που χρησιμοποιούνται με αποτελεσματικότητα στην εκπαιδευτική πράξη. Το συγκεκριμένο βιβλίο καλύπτει ολιστικά σε θεωρητικό και σε πρακτικό επίπεδο, τόσο το υπόβαθρο που διέπει την έννοια και το περιεχόμενο της Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης στον 21ο αιώνα, όσο και τις μοντέρνες τεχνικές και τα εργαλεία αξιολόγησης της επίδοσης που εφαρμόζονται στα σύγχρονα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Απώτερος στόχος είναι οι αναγνώστες του βιβλίου να κατανοήσουν πώς οι Σύγχρονες Μορφές της Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης, που αξιοποιούν τις Εκπαιδευτικές Τεχνολογίες, μπορούν να λειτουργήσουν ως ένα από τα πιο δυναμικά εργαλεία, συμβάλλοντας καθοριστικά στην αναβάθμιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Το παρόν βιβλίο αποτελείται από οκτώ κεφάλαια:

Το 1ο κεφάλαιο εστιάζει στην εννοιολογική αποσαφήνιση της Εκπαιδευτικής αξιολόγησης στον 21ο αιώνα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αναλυτική περιγραφή των γνωστικών, μεταγνωστικών, κοινωνικών, και επικοινωνιακών δεξιοτήτων που πρέπει οι εκπαιδευόμενοι να αποκτήσουν μέσα στο πλαίσιο της εκπαίδευσης, ώστε να είναι σε θέση να λειτουργούν ως «ανεξάρτητα σκεπτόμενοι και ενεργοί πολίτες» του 21ου αιώνα. Παράλληλα, παρουσιάζονται αναλυτικά οι βασικές αρχές που διέπουν τις σύγχρονες μορφές της εκπαιδευτικής αξιολόγησης και καταδεικνύεται ο καταλυτικός ρόλος που διαδραματίζουν στο μετασχηματισμό της εκπαίδευσης.

Το 2ο κεφάλαιο πραγματεύεται την οριοθέτηση του αξιολογικού πλαισίου, το οποίο αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή έκβαση κάθε αξιολογικής διαδικασίας. Επιπρόσθετα, περιγράφονται αναλυτικά και αποσαφηνίζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των δομικών στοιχείων του αξιολογικού πλαισίου, ενώ, μέσω αναλυτικών παραδειγμάτων, αναδεικνύεται η προστιθέμενη παιδαγωγική δυναμική του αξιολογικού πλαισίου στην εκπαιδευτική πρακτική.

Το 3ο κεφάλαιο αποσκοπεί στην ανάλυση-χαρτογράφηση του θεωρητικού υποβάθρου, πάνω στο οποίο εδράστηκε η ανάπτυξη και η εξέλιξη του επιστημονικού πεδίου της εκπαιδευτικής αξιολόγησης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη συνοπτική παρουσίαση των σημαντικότερων μοντέλων εκπαιδευτικής αξιολόγησης, της δυναμικής τους και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που τα διέπουν. 14

Το 4ο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στην εννοιολογική αποσαφήνιση του όρου «αξιολόγηση της επίδοσης των εκπαιδευομένων στα σύγχρονα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα», αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τις βασικές αρχές που διέπουν τη σύγχρονη προσέγγιση της αξιολόγησης των εκπαιδευομένων στον 21ο αιώνα. Παράλληλα, παρουσιάζονται αναλυτικά οι πιο γνωστές τεχνικές αξιολόγησης της επίδοσης των εκπαιδευομένων, που χρησιμοποιούνται από τους εκπαιδευτικούς στα περιβάλλοντα αυτά, και αναδεικνύεται ο καταλυτικός ρόλος που διαδραματίζουν οι εκπαιδευτικές τεχνολογίες σε αυτό το επιστημονικό πεδίο.

Το 5ο κεφάλαιο περιγράφει αναλυτικά μία ιδιαίτερα δυναμική και καινοτόμα τεχνική αξιολόγησης, τις «Ρουμπρίκες Αξιολόγησης». Καταγράφονται τα πολλαπλά παιδαγωγικά οφέλη που απορρέουν από τη χρήση και αξιοποίηση των ρουμπρικών αξιολόγησης στην καθημερινή εκπαιδευτική πρακτική. Η παρουσίαση της συγκεκριμένης τεχνικής συμπληρώνεται από την αναλυτική παράθεση των πιο δημοφιλών εργαλείων-λογισμικών σχεδιασμού και ανάπτυξης ρουμπρικών αξιολόγησης.

Το 6ο κεφάλαιο αποσκοπεί στην αναλυτική παρουσίαση της καινοτόμας τεχνικής της «Αυτοαξιολόγησης» των εκπαιδευομένων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ανάδειξη των πολλαπλών δυνατοτήτων που προσφέρουν τα τεστ Αυτοαξιολόγησης και στην περιγραφή ενός αντιπροσωπευτικού δείγματος από τα πιο εύχρηστα εργαλεία-λογισμικά ανάπτυξης τεστ Αυτοαξιολόγησης, που αξιοποιούνται από τους εκπαιδευτικούς στη διεθνή εκπαιδευτική πρακτική.

Το 7ο κεφάλαιο έχει ως βασικό θέμα την ιδιαίτερα δυναμική και καινοτόμα τεχνική των εννοιολογικών χαρτών. Αναδεικνύονται οι πολλαπλές δυνατότητες που προσφέρουν οι εννοιολογικοί χάρτες ως τεχνική αξιολόγησης της επίδοσης των εκπαιδευομένων και παρατίθενται τα ευρέως χρησιμοποιούμενα λογισμικά ανάπτυξης εννοιολογικών χαρτών.

Το 8ο κεφάλαιο πραγματεύεται τη διεξοδική παρουσίαση των εργαλείων αξιολόγησης και αποτίμησης, που είναι ενσωματωμένα στο σύστημα διαχείρισης μάθησης Moodle. Με δεδομένο ότι το Moodle είναι ένα δωρεάν, ανοικτού κώδικα (οpen-source) εκπαιδευτικό περιβάλλον, ιδιαίτερα δημοφιλές στους εκπαιδευτικούς, γίνεται μια παρουσίαση των ποικίλων εργαλείων (ρουμπρίκες, τεστ αυτοαξιολόγησης κ.ο.κ.), που είναι ειδικά σχεδιασμένα για να βοηθήσουν τον εκπαιδευτικό να εμπλουτίσει την εκπαιδευτική διαδικασία με τη δυναμική των σύγχρονων μορφών αξιολόγησης.

Το βιβλίο αυτό είναι πρωτότυπο και πραγματεύεται σύγχρονα θέματα της αξιολόγησης, με τρόπο ώστε οι αναγνώστες να βελτιώσουν τις γνώσεις τους σε θεωρητικά και πρακτικά θέματα. Οι δημιουργοί-συγγραφείς του βιβλίου θέλουμε να πιστεύουμε ότι οι αναγνώστες θα μείνουν απόλυτα ικανοποιημένοι από το περιεχόμενο και το ύφος του βιβλίου, το οποίο ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις θεώρησης της εκπαιδευτικής αξιολόγησης στον 21ο αιώνα.

Δεν θα είχαμε πετύχει αυτό το αποτέλεσμα χωρίς τη συμβολή συνεργατών και την υποστήριξη των οικείων προσώπων, τους οποίους θέλουμε να ευχαριστήσουμε θερμά. Αρχικά ευχαριστούμε θερμά τον Αναπληρωτή Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου κ. Νικόλαο Ανδρεαδάκη, κριτικό αναγνώστη του παρόντος συγγράμματος, για τις πολύτιμες επισημάνσεις και υποδείξεις του. Επίσης, θερμές ευχαριστίες οφείλουμε στη φιλόλογο κα. Θεοφίλη Σμπρίνη, η οποία ανέλαβε το δύσκολο έργο της γλωσσικής επιμέλειας των κειμένων και στον καθηγητή Πληροφορικής κ. Ιωάννη Λιόμα, ο οποίος περάτωσε με επιτυχία το εξαιρετικά δύσκολο και χρονοβόρο εγχείρημα της ψηφιοποίησης του παρόντος συγγράμματος. Τέλος, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τη Δράση «Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα» (www.kallipos.gr), που μας έδωσε την ευκαιρία να δημιουργήσουμε ένα ηλεκτρονικό, διαδραστικό και πολυμεσικό βιβλίο για την Aνώτατη Εκπαίδευση. Να μην παραλείψουμε να τονίσουμε τη συνεισφορά των εταίρων του έργου SAILS (http://www.sails-project.eu/) σχετικά με τις μοντέρνες τεχνικές αξιολόγησης των δεξιοτήτων του 21ου αιώνα.

Προσδοκία μας, το βιβλίο αυτό να αποτελέσει ένα πολύτιμο «Αστρολάβο» και έναν έμπιστο οδηγό πορείας στους αναγνώστες που θα περιηγηθούν στα μονοπάτια των Σύγχρονων Μορφών της Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης στον 21ο αιώνα.

Οι συγγραφείς
Ο. Πετροπούλου, Κ. Κασιμάτη, Σ. Ρετάλης

Για να κατεβάσετε ολόκληρο το βιβλίο, κάντε κλικ εδώ


Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

Νέες τεχνολογίες και εκπαίδευση

Του Γιώργου Μαυρογιώργου (καθηγητή Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)
ΤΑ ΝΕΑ , 01-09-2001 , Σελ.: N06
Κωδικός άρθρου: A17130N061

Όπως είναι γνωστό, τα προγράμματα e-Εurope και e-learning προωθούν την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας στην εκπαίδευση των χωρών της Ε.Ε. Δεν πρόκειται για απλή εισαγωγή της πληροφορικής, αλλά για ριζική αλλαγή των προτύπων διδασκαλίας και μάθησης στο νέο σχολείο της Κοινωνίας της Πληροφορίας.

Όπως υποστηρίζεται, οι νέες τεχνολογίες αλλάζουν την παράδοση που θέλει τα παιδιά σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο να μελετούν συγκεκριμένο αντικείμενο. Η πλοήγηση στο Διαδίκτυο θα επιτρέπει να επιλέγουν το πρόγραμμα, τον χρόνο και τον ρυθμό μάθησης, με απεριόριστες ευκαιρίες πρόσβασης σε βάσεις δεδομένων. Γίνεται λόγος για «επανάσταση» που θα επιλύσει το πρόβλημα των πολυάριθμων ...

τάξεων, της γεωγραφικής ανισότητας, του φόρτου εργασίας, της εξοικονόμησης χρόνου, της εξατομικευμένης μάθησης κ.τ.ο. Δεν γίνεται λόγος για νέες μορφές κοινωνικής ανισότητας.

Στη συζήτηση κατατίθενται τρεις εκδοχές για τη συμβολή τους στην εκπαίδευση. Η μία είναι η εκδοχή της πανάκειας: οι νέες τεχνολογίες «κάνουν θαύματα». Η ιστορία της εκπαίδευσης έχει πολλά «επεισόδια» θεοποίησης παιδαγωγικών καινοτομιών. Οι υπερβολικές προσδοκίες, συνήθως, δεν έχουν ουσιαστικό αντίκρισμα και απορρίπτονται με την ίδια υπερβολή, χωρίς να αξιοποιούνται οι πραγματικές δυνατότητές τους. Οι παιδαγωγοί-θιασώτες αυτής της αντίληψης εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στην τεχνολογία της διδασκαλίας και μάθησης με αποτέλεσμα να υποβαθμίζουν τα σχετικά ζητήματα σε τεχνικά, απογυμνωμένα από τις κοινωνικοπολιτικές προϋποθέσεις.

Είναι η «διαφημιστική» εκδοχή στην αγορά νέων εκπαιδευτικών προϊόντων που έχουν γρήγορους ρυθμούς παλαίωσης. Ενδεχομένη υιοθέτησή της, εκτός των άλλων, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην εκπαίδευση, με την αναδιάταξη προτεραιοτήτων και δαπανών για την προμήθεια του απαραίτητου εξοπλισμού.

Μια δεύτερη εκδοχή προτείνει τις νέες τεχνολογίες ως απλά εργαλεία. Δεν είναι από μόνες τους ευεργετικές ή επικίνδυνες. Είναι ζήτημα ορθής χρήσης. Η πρώτη εκδοχή αποθεώνει τις νέες τεχνολογίες, ενώ η δεύτερη εμπιστεύεται τον άνθρωπο - χρήστη, που έχει τις απαραίτητες κριτικές ικανότητες. Σε αυτή την περίπτωση, βέβαια, αποσιωπάται το γεγονός ότι οι τεχνολογίες επηρεάζουν τον άνθρωπο-χρήστη. Η χρήση τους δηλαδή προσδιορίζεται εν πολλοίς από τη δομή τους την ίδια που αλλάζει την ποιότητα των ενδιαφερόντων μας: αν δώσεις σε ένα μικρό παιδί σφυρί, θα βλέπει τα πάντα και παντού καρφιά!

Η τρίτη εκδοχή είναι ότι οι τεχνολογίες δεν είναι ουδέτερες. Οι τεχνολογίες εμπεριέχουν τη χρήση και τους σκοπούς της. Αναγνωρίζεται ότι δεν μπορεί να εμπιστεύεται κανείς τυφλά τον ορθολογισμό του ανθρώπου, που δεν χρησιμοποιεί απλώς τις νέες τεχνολογίες στην επιδίωξη παλαιών στόχων. Οι νέες τεχνολογίες προκαλούν σε αναζητήσεις στόχων που δεν ήταν εύκολο να τους συλλάβει κανείς με τα παλαιά μέσα. Γι' αυτό, οι χρήστες καλούνται να επαγρυπνούν και να κάνουν πάντα ισολογισμό των θετικών και αρνητικών επιπτώσεων.

Οι τρεις παραπάνω εκδοχές, παρά τις διαφορές, έχουν τεχνοκρατικό προσανατολισμό. Την τρίτη εκδοχή την προσυπογράφουν κριτικοί στοχαστές. Οι κατατάξεις των προσεγγίσεων σε «τεχνοφοβικές» και σε «τεχνοφιλικές» μας οδηγούν στον ολισθηρό δρόμο μιας αντίληψης που πρεσβεύει πως τα πράγματα μπορούμε εύκολα να τα διακρίνουμε σε αμιγώς «θετικά» ή «αρνητικά» ως προς τις επιπτώσεις τους.

Στην περίπτωση των νέων τεχνολογιών, ιδιαιτέρως, τα «πλεονεκτήματα» και τα «μειονεκτήματα» δεν είναι ευδιάκριτα γιατί είναι εκφάνσεις του ενός και του αυτού.

Πηγή Ανάκτησης:
netschoolbook
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

Νέες τεχνολογίες και ποιοτική Παιδεία

Κείμενο του Γιώργου Μπαμπινιώτη

Οι νέες τεχνολογίες, ιδίως η πληροφορική με το τεράστιο πλήθος των σύγχρονων εφαρμογών, έχει σχεδόν ταυτισθεί με ό,τι χαρακτηρίζουμε ως ανάπτυξη. Κάθε χώρα που προσβλέπει στην ανάπτυξη (οικονομική, τεχνολογική κ.λπ.) έχει κυριολεκτικά «γαντζωθεί» από τις νέες τεχνολογίες: τις έχει εισαγάγει στην Εκπαίδευση, ενισχύει την έρευνά τους, χρηματοδοτεί τις εφαρμογές τους, προωθεί με κάθε τρόπο ό,τι έχει σχέση μ' αυτές, ιδιαίτερα με την τεχνολογία των Η/Υ. Εκείνο που δεν έχει ίσως βαθύτερα συνειδητοποιηθεί, ιδίως στην Ελλάδα, είναι η σπουδαιότητα των νέων τεχνολογιών για μια ποιοτική παιδεία που αποτελεί και την προϋπόθεση για κάθε μορφής ανάπτυξη μιας χώρας. Ο χώρος αυτός στις πραγματικές διαστάσεις, προεκτάσεις και εφαρμογές του άρχισε να μελετάται πολύ πρόσφατα, και για χώρες όπως η Ελλάδα θα μπορούσε να πει ...

κανείς ότι βρίσκεται ακόμη σε προκαταρκτικό στάδιο. Και όμως η πραγματικότητα είναι μία: χωρίς τις νέες τεχνολογίες, χωρίς την πληροφορική και τις ποικίλες εφαρμογές της στην «κοινωνία των πληροφοριών» όπου ζούμε, στην κοινωνία ιδίως τού 21ου αιώνα, δεν μπορεί να νοηθεί ανάπτυξη τής παιδείας. Ηδη έχουν αρχίσει να εισάγονται σταδιακά, με αργούς ακόμη ρυθμούς και μεγάλη καθυστέρηση, οι νέες τεχνολογίες στην ελληνική Εκπαίδευση. Τα οφέλη που αναμένονται για την Παιδεία μας, εφόσον εφαρμοσθούν σωστά προγράμματα με κατάλληλο εκπαιδευτικό λογισμικό, είναι κυρίως τα εξής:

(α) Δυνατότητα αναζήτησης ποικίλων και μεγάλης κλίμακας πληροφοριών μέσα από την πρόσβαση σε διάφορες Τράπεζες Δεδομένων. Το να μπορεί να μπει κανείς σε μεγάλες βιβλιοθήκες, ξένες αλλά και ελληνικές πλέον, και να αντλήσει τις πληροφορίες που χρειάζεται, να μελετήσει άρθρα σε περιοδικά και δυσεύρετα με άλλον τρόπον δημοσιεύματα και το να μπορεί να έχει πρόσβαση στη διεθνή βιβλιογραφία με θεματική βάση και με λέξεις-κλειδιά είναι μια κατάκτηση που αίρει ανυπέρβλητες δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζουν οι σπουδαστές αλλά και οι μελετητές επί εκατοντάδες χρόνια.

(β) Χρησιμοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων με την τεχνολογία των πολυμέσων (συνδυασμός κειμένου - εικόνας - ήχου). Η τεχνολογία αυτή δίνει τη μοναδική δυνατότητα στον μαθητή να προσεγγίσει και να επεξεργασθεί σύνθετες πληροφορίες με ποικίλους συνδυασμούς και δυνατότητες. Με αυτή την τεχνολογία τα πολιτισμικά ή εθνικά μαθήματα τού εκπαιδευτικού συστήματος μιας χώρας μπορούν να διδαχθούν με νέους ελκυστικούς, ανανεωμένους και ουσιαστικούς τρόπους που και τα αντικείμενα αυτά καθ' εαυτά αναδεικνύουν στη συνείδηση τού μαθητή και επιτρέπουν μια άμεση προσωπική συνεργασία του (διαδραστική λειτουργία) με το πρόγραμμα και όχι μια απλή παθητική προσέγγιση. Ετσι διδάσκοντας την ιστορία μιας περιόδου, μπορείς μαζί με τις πληροφορίες για τα γεγονότα και τα πρόσωπα να παρουσιάζεις χάρτες, πορείες, σχέσεις, παράλληλα γεγονότα τής ιστορίας γειτονικών χωρών ή, σε πολιτιστικό επίπεδο, να δίνεις συγχρόνως πληροφορίες για τη λογοτεχνία, τις επιστήμες, τις τέχνες, την παράδοση, τη θρησκεία, τη γλώσσα ενός λαού με εικόνα, με ήχο και φυσικά με κείμενο.

Τέτοια προγράμματα μπορούν να εκπονηθούν στα πολιτισμικά μαθήματα, στα μαθήματα αισθητικής καλλιέργειας και στα μαθήματα γνώσεων. Διάφορες τεχνικές μπορούν να εξασφαλίσουν και αντικειμενικούς τρόπους αξιολόγησης τής γνώσης (αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης) που θα διευκολύνουν την Εκπαίδευση. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι με τέτοια προγράμματα το Σχολείο και γενικότερα η Εκπαίδευση και η παρεχόμενη Παιδεία μπορούν να αποκτήσουν ξανά το ενδιαφέρον που χρειάζεται για να προσελκύσουν την αγάπη και την ουσιαστική συμμετοχή των μαθητών. Εξίσου σημαντικό είναι ότι τέτοια προγράμματα είναι βέβαιο ότι μπορούν να αποτελέσουν την αφετηρία μιας ριζικής ανανέωσης τού εκπαιδευτικού συστήματος τής Ελλάδος και την επαναλειτουργία του σε νέες βάσεις.

Θίξαμε μέχρι τώρα μερικές από τις θετικές πλευρές των νέων τεχνολογιών. Θα 'πρεπε όμως να επισημάνουμε και προβλήματα, μεγαλύτερα ή μικρότερα, που γεννώνται. Μερικά από αυτά σε σχέση με την Εκπαίδευση είναι:

(α) Με την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στο Σχολείο αλλάζει άρδην και ο ρόλος τού δασκάλου και γενικότερα τού εκπαιδευτικού. Μέχρι σήμερα δάσκαλος και σχολικά βιβλία ήταν η κύρια πηγή πληροφοριών. Εφεξής ο δάσκαλος θα έχει ως πρόσθετο ρόλο να επιλέξει τα κατάλληλα προγράμματα, να οργανώσει τη χρήση τους μέσα και έξω από την τάξη, να ελέγξει τις αξιολογήσεις των μαθητών του, να εξηγήσει δύσκολα ή δυσνόητα σημεία, να παραπέμψει σε πρόσθετη συμβατική ή ηλεκτρονικά προσπελάσιμη βιβλιογραφία και γενικά θα πρέπει ­ παράλληλα με κάποια μορφή συμβατικού μαθήματος ­ να κατευθύνει και την εκμάθηση με προγράμματα. Ερώτημα: Είναι ο Ελληνας εκπαιδευτικός έτοιμος για τον νέο του ρόλο; Απάντηση: Χρειάζεται να συμπληρωθεί ο τρόπος κατάρτισής του στα ΑΕΙ με τη διδακτική μέσω προγραμμάτων και με την καθοδηγητική των μαθητών βάσει των νέων τεχνολογιών. Αυτό δεν έχει ακόμη γίνει στα ελληνικά ΑΕΙ.

(β) Η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών προϋποθέτει την ύπαρξη αξιόλογων και αξιόπιστων εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Απαιτούνται ποιοτικά προγράμματα, έγκυρα επιστημονικώς και κατάλληλα παιδαγωγικώς. Κι εδώ είναι το μείζον πρόβλημα. Η πράξη έχει δείξει ότι έχουν παραχθεί μερικά ­ λίγα σε αριθμό ­ θαυμαστά προγράμματα, αλλά έχει υπάρξει κι ένα μεγάλο πλήθος πρόχειρων, εμπειρικών, ελάχιστα χρήσιμων έως και αποπροσανατολιστικών προγραμμάτων, που είναι προϊόντα βιασύνης και επιδίωξης εύκολου κέρδους και ­ το κυριότερο ­ προϊόντα που έχουν κατασκευαστεί ερήμην των ειδικών.

(γ) Χρειάζεται ακόμη αρκετή έρευνα και ενασχόληση με το πρόβλημα των μεθόδων αξιοποίησης αυτών των προγραμμάτων ιδίως μέσα στην τάξη.

Τέτοια και άλλα προβλήματα υπάρχουν ήδη και θα εμφανιστούν ίσως περισσότερα στο μέλλον. Ωστόσο ένα είναι σίγουρο: ότι Παιδεία χωρίς τις νέες τεχνολογίες θα είναι κάτι το αδιανόητο για τα αμέσως επόμενα χρόνια ­ και στην Ελλάδα. Και ότι νέες ημέρες έρχονται για καλύτερη γνωριμία και κατανόηση των ανθρώπων μέσα από τα επιτεύγματα τού πνευματικού πολιτισμού, εκείνης δηλ. τής πλευράς τής Παιδείας που εξυψώνει τον άνθρωπο, τον διαφοροποιεί ως εθνική πολιτισμική οντότητα και συγχρόνως τον ενώνει με τους άλλους ανθρώπους στο επίπεδο μιας πανανθρώπινης οικουμενικής καλλιέργειας και ουσιαστικής συνάντησης ανθρώπου με άνθρωπο.

Ο κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής Γλωσσολογίας, πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΤΟ ΒΗΜΑ, 03-12-2000
Κωδικός άρθρου: B13131B142

Πηγή:
http://www.netschoolbook.gr/babiniot.html
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

"Οι νέες τεχνολογίες κάποτε ... παλιώνουν"

Άρθρο του Γιάννη Σαλονικίδη, δασκάλου του 11ου Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου

Η τάση που επικρατεί παγκοσμίως είναι να προωθηθούν οι Νέες Τεχνολογίες (NT) στην εκπαίδευση. Αυτό οφείλεται κυρίως σε 3 λόγους:

* Είναι η απαίτηση της κοινωνίας για ηλεκτρονικό αλφαβητισμό εξαιτίας της εξάπλωσης των ΝΤ σε πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής.
* Είναι οι ανάγκες της αγοράς εργασίας λόγω της διείσδυσης των ΝΤ σε πολλά επαγγέλματα, αλλά και η εμφάνιση νέων επαγγελμάτων σχετικών με αυτές και
* Είναι η ανάγκη διαχείρισης και αξιολόγησης της πληθώρας των πληροφοριών στις οποίες μπορούν να έχουν πρόσβαση οι πολίτες.

Επιπρόσθετα οι ΗΥ αποτελούν για την εκπαίδευση ένα νέο γνωστικό αντικείμενο αλλά και ένα πανίσχυρο εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τη διδασκαλία.

Έτσι οι εκπαιδευτικές αρχές επενδύουν στις ΝΤ προσδοκώντας κοινωνικό, οικονομικό και εκπαιδευτικό όφελος. Επομένως μπορούμε να συμπεράνουμε ότι στις μελλοντικές τάξεις μπορεί οι μαυροπίνακες να μην αντικατασταθούν από τις οθόνες ΗΥ, όμως σίγουρα οι ΗΥ θα παίζουν ένα σημαντικότατο ρόλο στην εκπαιδευτική διαδικασία...

Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε να διατίθενται και στη χώρα μας πρωτόγνωρα ποσά σε 4 κυρίως τομείς:

1. εξοπλισμός

2. επιμόρφωση εκπαιδευτικών

3. δικτύωση σχολείων

4. ανάπτυξη λογισμικού

Είναι φανερό ότι οι αριθμοί ευημερούν και δίνεται η εντύπωση σε όσους δε γνωρίζουν καλά την κατάσταση ότι προχωράμε με άλματα προς την «ηλεκτρονική τάξη του μέλλοντος».
Τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι…

Προκειμένου να γίνει σωστά η ένταξη και η αξιοποίηση των ΝΤ στο σχολείο δεν αρκούν οι παραπάνω δράσεις, αλλά χρειάζεται να γίνει ακόμη:

• Αναθεώρηση του Αναλυτικού Προγράμματος

• Να καθοριστούν νέοι στόχοι για την εκπαίδευση

• Να προταθούν και να παρουσιαστούν νέες μέθοδοι διδασκαλίας

• Να αλλάξει το ωρολόγιο πρόγραμμα του σχολείου και η χωροταξική δομή των σχολείων
(εφόσον αυτά δεν σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να αξιοποιούν τις ΝΤ)

• Να τροποποιηθούν οι διαδικασίες χρηματοδότησης των σχολικών μονάδων

• Να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος του σχολείου

• Να συνειδητοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί ότι αλλάζει ο ρόλος τους
καθώς γίνεται πιο απαιτητικός και σύνθετος


Αν πάρουμε όλα αυτά τα σημεία ένα προς ένα θα καταλήξουμε στις παρακάτω διαπιστώσεις:

* Πολύ λίγα σχολεία (κυρίως τα νέα) είχαν έτοιμους χώρους κατάλληλους να υποδεχθούν εργαστήρια πληροφορικής ή ΗΥ στις τάξεις.
* Στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση δεν υπάρχουν αρκετοί εκπαιδευτικοί που να μπορούν να οργανώσουν, να συντηρήσουν και να διατηρούν σε αποτελεσματική λειτουργία ένα εργαστήριο πληροφορικής. Εξάλλου λίγοι είναι οι εκπαιδευτικοί που μπορούν να χειριστούν επαρκώς έναν ΗΥ.
* Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις ΝΤ ξεκίνησε με καλούς οιωνούς και προέβλεπε 3 προγράμματα που λάμβαναν υπόψη τους τις διαφορετικές ανάγκες και τα διαφορετικά επίπεδα των εκπαιδευτικών. Τελικά τα προγράμματα περιορίστηκαν σε ένα 48ωρο πρόγραμμα το οποίο αρκούσε μόνο για την αρχική εξοικείωση των εκπαιδευτικών με τους ΗΥ και απευθυνόταν κυρίως σε αρχάριους. Ούτε λόγος βέβαια για την σε βάθος γνώση των διαφόρων προγραμμάτων, την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού, την αποδοτική χρήση του διαδικτύου, τρόπους χρήσης εκπαιδευτικού λογισμικού στις τάξεις κλπ.
* Τα κίνητρα για την επιμόρφωση ήταν πενιχρά, ενώ θα έπρεπε να οδηγούν στην επαγγελματική αναβάθμιση των εκπαιδευτικών (ως κίνητρα δόθηκαν: μοριοδότηση για την κατάληψη διοικητικών θέσεων και χρηματοδότηση 590€ για την αγορά ΗΥ).
* Δεν υπάρχει, μέχρι στιγμής πρόβλεψη για τη συνεχή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών αν κι αυτή είναι απαραίτητη στο συγκεκριμένο τομέα ο οποίος αλλάζει ραγδαία χρόνο με το χρόνο.
* Το Ενιαίο Πρόγραμμα Σπουδών Πληροφορικής (Νέων Τεχνολογιών βαφτίστηκε) υιοθετεί το μοντέλο της ολιστικής προσέγγισης (διαθεματικής) για το δημοτικό. Εντούτοις προσλήφθηκαν σωρηδόν ωρομίσθιοι καθηγητές πληροφορικής στα ολοήμερα δημοτικά, που όχι μόνον δεν είχαν καμία ή ελάχιστη εκπαιδευτική-παιδαγωγική εμπειρία, αλλά δεν ήταν και σε θέση να γνωρίζουν όλα τα γνωστικά αντικείμενα του Δημοτικού
* Δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή το κατάλληλο (εγκεκριμένο) εκπαιδευτικό λογισμικό. Βρισκόμαστε ακόμη στο στάδιο της εκδήλωσης ενδιαφέροντος των εταιριών και των διαφόρων οργανισμών ή στην καλύτερη περίπτωση της παραγωγής των λογισμικών. Επομένως θα περάσουν κάποια χρόνια μέχρι να φτάσει το λογισμικό στις τάξεις.
* Τα περισσότερα δημοτικά σχολεία είναι δικτυωμένα ή πρόκειται να δικτυωθούν μέσω το Πανελλήνιου σχολικού δικτύου. Η σύνδεση αυτή είναι δωρεάν. Αυτό βέβαια είναι πολύ καλό για τα σχολεία, όμως τα περισσότερα σχολεία διαθέτουν απλές τηλεφωνικές γραμμές PSDN ή ISDN, αλλά για να έχουν νόημα οι πραγματικά αξιοπρόσεκτες μορφές εκπαίδευσης με τις ΝΤ (π.χ. τηλεκπαίδευση, επιμόρφωση από απόσταση, πολυμεσικά αρχεία μέσω WWW κλπ) απαιτούνται γρήγορες γραμμές DSL
* Σύντομα σε 3-4 χρόνια θα χρειαστεί να προχωρήσουν οι σχ. μονάδες σε αναβάθμιση του υλικού τους, σε αγορές λογισμικού κλπ. Τι θα συμβεί άραγε όταν τελειώσουν τα χρήματα που αντλούνται σήμερα από τα κοινοτικά προγράμματα; Προς το παρόν δεν υπάρχει πρόβλεψη για τη χρηματοδότηση των σχολείων γι’ αυτό το ζήτημα.
* Τι θα γίνει με την αξιολόγηση και τη διαχείριση των πληροφοριών στις οποίες θα έχουν πρόσβαση εκπαιδευτικοί και μαθητές; Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα έχουν πρόσβαση σε βάσεις δεδομένων και σε πληροφορίες στο διαδίκτυο, αλλά ποιος θα τους εκπαιδεύσει ώστε να διαλέγουν τις αξιόπιστες και κατάλληλες για την ηλικία τους; Οι εκπαιδευτικοί δεν προβλέπεται να ενημερωθούν γι’ αυτό το θέμα στην επιμόρφωσή τους (ποια επιμόρφωση;) αν και κατά τη γνώμη μου είναι από τα πλέον βασικά.

Υπάρχουν βέβαια και ένα σωρό άλλα μικρά ζητήματα για τα οποία δεν έχουμε την παραμικρή πληροφόρηση. Π.χ. Ποια ορολογία θα χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί ελληνική ή αγγλική; Κι αν χρησιμοποιούν ελληνική ποιοι θα δημιουργήσουν τους κατάλληλους και κοινά αποδεκτούς όρους;


* * *Αποτίμηση της κατάστασης

Αυτή τη στιγμή ή στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα τα περισσότερα δημοτικά σχολεία θα έχουν εργαστήρια πληροφορικής ή ΗΥ στις τάξεις, αλλά δε θα ξέρουν τι να τους κάνουν!!

Ακόμα κι αν λυθούν τα ζητήματα που αναφέρω παραπάνω, δε θα υπάρχει το κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό για να εφαρμόσει την εκπαιδευτική πολιτική. Το θέμα αυτό δεν είναι καθόλου απλό και χρειάζεται ιδιαίτερο προγραμματισμό και φροντίδα.

Η άποψή μου είναι ότι τα σχολικά εργαστήρια πρέπει να διατεθούν άμεσα για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών του κάθε σχολείου που τα διαθέτει. Και βέβαια να καταρτιστεί ένα αξιόπιστο πρόγραμμα συνεχούς ενδοσχολικής επιμόρφωσης το οποίο να είναι μπροστά από τις εξελίξεις (τεχνολογικές και παιδαγωγικές) κι όχι να σέρνεται πίσω από αυτές.

Στο ελληνικό δημοτικό σχολείο θα αργήσουμε να αντικαταστήσουμε τους μαυροπίνακες με τις οθόνες των ΗΥ, τουλάχιστον μέχρι τη στιγμή που ο βασικότερος παράγοντας της εκπαιδευτικής διαδικασίας, δηλ. ο εκπαιδευτικός, ληφθεί σοβαρά υπόψη από όσους σχεδιάζουν την εκπαιδευτική μας πολιτική για τις ΝΤ (αν υπάρχει κανείς με κάποιο σχέδιο....)
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...

Κάνουν οι νέες τεχνολογίες «θαύματα»;

Ανακτήθηκε από http://epimorfosib.pblogs.gr/

Γιώργος Μαυρογιώργος
Καθηγητής Παιδαγωγικής
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Όπως είναι γνωστό,στη Λισαβόνα ,μετά από εισήγηση της Ευρωπαικής Επιτροπής και το Συμβούλιο Υπουργών της Παιδείας, αποφασίστηκε η υιοθέτηση του προγράμματος e - Europe και e - learning , με σκοπό την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας στην εκπαίδευση των κρατών- μελών. Δεν πρόκειται για μια απλή εισαγωγή της πληροφορικής στην εκπαίδευση αλλά για μια ριζική αλλαγή των υφιστάμενων δομών και προτύπων διδασκαλίας και μάθησης που θα προσφέρονται στο «νέο» σχολείο της «Κοινωνίας της Πληροφορίας»...

Όπως υποστηρίζεται,οι νέες τεχνολογίες αποτελούν πρόκληση στην παράδοση που θέλει τα παιδιά σε συγκεκριμένο χώρο και για συγκεκριμένο χρόνο να μελετούν συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο.Οι δυνατότητες πλοήγησης στο διαδίκτυο θα επιτρέπουν στα παιδιά να επιλέγουν το πρόγραμμα μάθησης, το χρόνο,το ρυθμό μάθησης.Το σχολείο εξοπλισμένο με τις νέες τεχνολογίες,πέρα από τα συμβατικά βιβλία,τους χάρτες και τα αλλα εποπτικά μέσα, θα προσφέρει στους μαθητές απεριόριστες ευκαιρίες πρόσβασης σε ολοκληρωμένες βάσεις δεδομένων. Συνήθως γίνεται λόγος για επικείμενη «επανάσταση»στην εκπαίδευση που θα επιλύσει πολλά προβλήματα,όπως το ζήτημα των πολυάριθμων τάξεων,της γεωγραφικής ανισότητας,του φόρτου εργασίας των εκπαιδευτικών, της εξοικονόμησης χρόνου,της εξατομίκευσης του ρυθμού μάθησης κ.τ.ο..Δε γίνεται, βέβαια,λόγος για νέες μορφές κοινωνικής διάκρισης και ανισότητας( Flecha , R .,1999).Αντίθετα μας προτείνονται πολλές νέες λέξεις για να αποδώσουμε τα νέα δεδομένα όπως π.χ.υπολογιστής, διαδίκτυο, βάσεις δεδομένων, πλοήγηση, πολυμέσα,εικονική αίθουσα διδασκαλίας, εικονικό σχολείο κ.τ.ο.

Στη σχετική συζήτηση που γίνεται προτείνονται τρείς εκδοχές για τη συμβολή των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση( Burbules , N ., et al .,1999).Η μία είναι η εκδοχή της «πανάκειας».Σύμφωνα με αυτή,οι νέες τεχνολογίες έχουν απεριόριστες δυνατότητες για την επίλυση πολλών εκπαιδευτικών προβλημάτων.Είναι η «διαφημιστική» εκδοχή που προωθεί τις νέες τεχνολογίες στην εκπαιδευτική αγορά.Είναι φανερό ότι δημιουργείται μια αγορά νέων εκπαιδευτικών προιόντων,που έχουν μάλιστα υψηλούς ρυθμούς ταχύτητας παλαίωσης .Ενδεχομένη υιοθέτηση αυτής της εκδοχής,εκτός των άλλων, μπορεί να δημιουργήσει πολλά προβλήματα στην εκπαίδευση, με την ανακατανομή των δαπανών και τη μετατόπιση των προτεραιοτήτων για την προμήθεια του απαραίτητου εξοπλισμού.

Η ιστορία της εκπαίδευσης έχει να επιδείξει πολλά τέτοια «επεισόδια» θεοποίησης διάφορων παιδαγωγικών και διδακτικών καινοτομιών,μοντέλων και ιδεών.Οι θιασώτες των σχετικών «ανακαλύψεων»στην περίπτωση αυτή δεν υιοθετούν παραδοχές για τη συμπληρωματικότητα με την οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν και να αξιοποιηθούν τα νέα τους παιδαγωγικά και διδακτικά μέσα,αλλά τα προβάλλουν ως τη μοναδική πρόταση και λύση.Οι υπερβολικές προσδοκίες αυτού του είδους,συνήθως, δεν έχουν ουσιαστικό αντίκρυσμα στην εκπαιδευτική διαδικασία,με αποτέλεσμα να απορρίπτονται με τον ίδιο υπερβολικό τρόπο,χωρίς να ανιχνεύονται και να αξιοποιούνται οι πραγματικές δυνατότητες τους,στο πλαίσιο μιας αντίληψης για δυναμική συμπληρωματικότητα με άλλα μέσα.Ας σημειώσουμε εδώ ότι οι παιδαγωγοί-θιασώτες αυτής της αντίληψης εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στη «μηχανική»και τεχνολογία της διαδασκαλίας και μάθησης,με αποτέλεσμα να υποβαθμίζουν τα σχετικά ζητήματα σε τεχνικά και να τα απογυμνώνουν από τις κοινωνικοπολιτικές προυποθέσεις και όρους.

Μια άλλη σχετική εκδοχή φαίνεται πιο επεξεργασμένη, καθώς αναγνωρίζει τις παγίδες που εμπεριέχονται στις παραπάνω αντιλήψεις και προτείνει τη χρήση των νέων τεχνολογιών ως απλών μέσων και εργαλείων στην αντιμετώπιση των διάφορων εκπαιδευτικών προβλημάτων.Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, οι νέες τεχνολογίες δεν είναι από μόνες τους ευεργετικές ή επικίνδυνες.Το κεντρικό ερώτημα είναι οι τρόποι χρήσης τους από την πλευρά των εκπαιδευτικών και των μαθητών/τριών.

Όπως γίνεται φανερό,η πρώτη εκδοχή αποθεώνει τις νέες τεχνολογίες,ενώ η δεύτερη αναγνωρίζει και εμπιστεύεται τον άνθρωπο-χρήστη,που έχει εκείνες τις κριτικές ικανότητες που είναι απαραίτητες για δημιουργική χρήση των νέων τεχνολογιών.Σε αυτή την περίπτωση,βέβαια,αποσιωπάται το γεγονός ότι οι τεχνολογίες εμπεριέχουν τα όρια της χρήσης τους ,έχουν απρόβλεπτες επιπτώσεις και επηρεάζουν ή αλλάζουν τον άνθρωπο-χρήστη.Η χρήση τους δηλαδή προσδιορίζεται εν πολλοίς από τη δομή τους την ίδια.Ας αναλογισθούμε π.χ.τις σημαντικές αλλαγές που το στηθοσκόπιο επέφερε στον τρόπο άσκησης της ιατρικής,στις σχέσεις ασθενούς και ιατρού,με τη μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τις αφηγήσεις του ασθενούς στις ενδείξεις του μέσου.Όπως υποστηρίζει ο Ν.Πόστμαν(1997),οι νέες τεχνολογίες αλλάζουν τη δομή και την ποιότητα των ενδιαφερόντων μας,των ερωτημάτων μας,των προτεραιοτήτων μας: αν δώσεις σε ένα μικρό παιδί σφυρί θα βλέπει τα πάντα και παντού καρφιά! Το ζήτημα δηλαδή δεν είναι απλά αν οι μαθητές/τριες μπορουν να υιοθετούν προσωπικό ρυθμό μάθησης με τη χρήση των νέων τεχνολογιών,αλλά κυρίως πώς αλλάζουν οι αντιλήψεις για το μαθητή,για το σχολείο,τη γνώση κ.α.,και ποιο είναι το νέο περιεχόμενό τους.

Η τρίτη εκδοχή που διατυπώνεται αναφορικά με την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών είναι ακόμα πιο επεξεργασμένη,καθώς υιοθετεί την άποψη ότι η τεχνολογία δεν είναι «ουδέτερη».Γίνεται αποδεκτό ,στην περίπτωση αυτή, ότι οι τεχνολογίες εμπεριέχουν τις μορφές χρήσης τoυς και προσδιορίζουν ως ένα βαθμό τους σκοπούς της χρήσης.Αναγνωρίζεται,επίσης,ότι υπάρχουν προβλήματα με το να εμπιστεύεται κανείς τυφλά τον ορθολογισμό του ανθρώπου,ο οποίος δε χρησιμοποιεί απλώς τις νέες τεχνολογίες για να έχει περισσότερη αποτελεσματικότητα στην επιδίωξη παλαιών στόχων.Οι νέες τεχνολογίες προκαλούν τους ανθρώπους σε αναζητήσεις στόχων που δεν ήταν εύκολο να τους συλλάβει κανείς με τα παλαιά μέσα Γι αυτό,συμφωνα με αυτή την αντίληψη, οι χρήστες καλούνται να έχουν επίγνωση των απρόβλεπτων επιπτώσων που είναι δυνατόν να προκύψουν από τη χρήση τους και να κάνουν πάντα ένα ισολογισμό των θετικών και αρνητικών επιδράσεων.

Και οι τρείς εκδοχές ,που παραθέσαμε πιο πάνω, αναφορικά με την εισαγωγή και την πρόσληψη των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση,παρά τις εμφανείς διαφορές τους,έχουν τεχνοκρατικό προσανατολισμό.Βέβαια,την τρίτη εκδοχή την προσυπογράφουν στοχαστές που συνήθως είναι κριτικοί στις αναλύσεις τους.Έχουν προταθεί και άλλοι τρόποι χαρτογράφησης και ταξινόμησης των σχετικών αναλύσεων ,όπως αυτή που διακρίνει τις σχετικές. προσεγγίσεις σε «τεχνοφοβικές»και σε «τεχνοφιλικές».Όπως γίνεται φανερό,ωστόσο,αυτές οι διχοτομικές κατατάξεις μας οδηγούν στον ολισθηρό δρόμο μιας αντίληψης που πρεσβεύει πως τα πράγματα μπορούμε πολύ εύκολα να τα διακρίνουμε σε αμιγώς «θετικά»ή «αρνητικά»ως προς τις επιπτώσεις τους.Στην περίπτωση των νέων τεχνολογιών ,ιδαιτέρως,τα «πλεονεκτήματα»και τα «μειονεκτήματα»δεν είναι ευδιάκριτα πεδία γιατί είναι εκφάνσεις του ενός και του αυτού.

Αν θέλουμε να υπερβούμε τα όρια μιας τεχνοκρατικής προσέγγισης θα χρειασθεί ορισμένα ζητήματα να τα ξανασκεφθούμε.Όπως πολύ χαρα κτηριστικά υποστηρίζεται( Burbules ,Ν. et al ., o .π.):

«Το να σκεφτόμαστε πέρα από τον τεχνοκρατισμό σημαίνει να βλέπουμε τη σχέση μέσων/σκοπών ως δημιούργημα μιάς συγκεκριμένης πολιτισμικής και ιστορικής διαδικασίας.Μια περισσότερο διαλεκτική προσέγγιση θα θεωρούσε ότι η πρόσληψη που έχουμε για τα μέσα και τους σκοπούς αλλάζει διαρκώς, σε μια διαδικασία όπου τα μέσα μορφοποιούν τους σκοπούς και οι σποποί τα μέσα.Θα θεωρούσε τις νέες τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας π.χ.όχι ως μέσα για να κάνουμε ,καλύτερα και γρηγορότερα,ό τι οι άνθρωποι συνήθιζαν να κάνουν,ούτε απλώς ως καινοτομίες που επιτρέπουν στους ανθρώπους να κάνουν πράγματα που δεν είχαν διανοηθεί ποτέ στο παρελθον.Μια διαλεκτική εκδοχή θα πρότεινε τις νέες τεχνολογίες ως επιτεύγματα που αναπροσδιορίζουν τις αντιλήψεις που οι άνθρωποι έχουν για τον εαυτό τους ως υποκείμενα,τις σχέσεις τους με τους άλλους,την πρόσληψη του χρόνου και της ταχύτητας,τις προσδοκίες για δυνατότητες πρόβλεψης,κ.τ.ο.-όλα διαστάσεις μιας διαδικασίας αλλαγής στους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι σκέφτονται για μέσα και σκοπούς,στόχους και αποτελεσματικότητα».

Γίνεται σαφές από τα παραπάνω, πως η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας στην εκπαίδευση είναι ανοιχτή σε πολλά και αρκετά σύνθετα ερωτήματα.Κάτω από αυτές τις προυποθέσεις, πολιτικές μαζικής εισαγωγής τους στο σχολείο χρειάζεται να εξετάζονται προσεκτικά ως προς τις ενδεχόμενες επιπτώσεις τους.Πολλές φορές η αποθεωτική υποδοχή που τους επιφυλάσσεται για τις θαυματουργές τους δυνατότητες,ενισχύεται από τη συμβολκή και ιδεολογική βία που ασκείται με την επίκληση της απόστασης που μας χωρίζει από άλλες πιο προηγμένες ευρωπαικές χώρες ή με την προβολή της απειλής για τεχνολογικό/ηλεκτρονικό αναλφαβητισμό.Όλα αυτά ευνοούν τις προυποθέσεις για «βίαιες»μορφές εισαγωγής των νέων τεχνολογιών στο σχολείο ,δίχως να εξετάζονταιπροσεκτικάοιπολτικοιδεολογικές,κοινωνικές,πολιτισμικές,επιστημολογικές,παιδαγωγικές και άλλες παράμετροι του εγχειρήματος.

Συνήθως οι πολιτικές μαζικής εισαγωγής των νέων τεχνολογιών εξαντλούνται σε ζητήματα υποδομής,άσκησης στη χρήση τους και σε θέματα τεχνικής υποστήριξης.Αυτό ,όμως που χρειαζόμαστε ,κατά προτεραιότητα,να μαθαίνουμε στο σχολείο δεν είναι πώς να χρησιμοποιούμε τις τεχνολογίες όσο να κατανοούμε τις αλλαγές που συντελούνται:οι νέες τεχνολογίες ως αντικείμενο μελέτης και όχι ως εργαλεία χρήσης. Όπως χαρακτηριστικά υποστήριξε ο Ν.Πόστμαν,σε πρόσφατο συνέδριο στη χώρα μας, τά σημαντικά ερωτήματα είναι: «Ποιο πρόβλημα επιλύει μια νέα τεχνολογία;Ποιανού είναι αυτό το πρόβλημα; Ποια νέα προβλήματα ανακύπτουν με την επίλυση ενός υπάρχοντος προβλήματος; Ποιες κοινωνικές ομάδες και ποιοι θεσμοί πλήττονται; Ποιες αλλαγές επέρχονται στη γλώσσα;Και, ποιος αποκτά νέα εξουσία;»( Η Καθημερινή ,11.5.2001)

Δεν είναι εύκολο, βέβαια, να προβλέπει κανείς τις έτσι κι αλλιώς δυσδιάκριτες επιπτώσεις που προκαλούνται από σύνθετες κοινωνικές διεργασίες και πολιτικές επιλογές.Έτσι κι αλλιώς είναι υπαρκτό το πρόβλημα των απρόβλεπτων επιπτώσεων .Αυτό περιπλέκεται ακόμα πιο πολύ από το ότι οι συνέπειες από την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών είναι εν πολλοίς αντιφατικές.Οι νέες τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας μας φέρνουν όσο τίποτε άλλο αντιμέτωπους με την αδυναμία να διακρίνουμε το επιθυμητό από το ανεπιθύμητο.Οι ίδιες επιπτώσεις που θεωρούνται αρνητικές,κάτω από άλλες συγκυρίες και προυποθέσεις,είναι δυνατόν να θεωρηθούν θετικές.Έτσι π.χ. τα αντιβιοτικά έχουν σώσει ζωές αλλά έχουν συντελέσει και στην ανάπτυξη νέων βακτηρίων που είναι πιο ανθεκτικά στα όποια αντιβιοτικά.Η μία και η αυτή επιλογή μπορεί να συνδεθεί με τη μια σειρά επιπτώσεων και με την άλλη.Και ,βέβαια,δεν προσφέρεται ως λύση η συνεκτίμηση και ο «ισολογισμός» που μπορεί να κάνει κανείς για υποτιθέμενες άμεσες,μεσοπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες συνέπειεςΣυμβάλλει κανείς στη σχετική συζήτηση αν υιοθετήσει παραδοχές για τα περιορισμένα όρια της δυνατότητας που έχει ο άνθρωπος να προβλέπει και να ξεχωρίζει το θετικό από το αρνητικό .Ο Μ.Φουκώ έχει πει «Δε λέω πως το κάθε τι είναι κακό.Λέω πως κάθε τι είναι επικίνδυνο»(αναφέρονται στο Burbules ,Ν., et al .,ο.π.).

Αν δεχθούμε την ανάλυση πού έχει προηγηθεί,μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι πολλές από τις σχετικές συζητήσεις πού γίνονται αυτή την εποχή στην Ελλάδα ,αναφορικά με την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας στην εκπαίδευση,είναι απλοικές,αποπροσανατολιστικές και τεχνοκρατικές.Υποβαθμίζουν τα σχετικά ζητήματα και τα προβάλλουν ως θέματα κυρίως τεχνικά και πρακτικά,πού παρόλα αυτά ,μπορούν και δημιουργούν υποσχέσεις και προσδοκίες.

Αν δεν επανεξετάσουμε αυτές τις αντιλήψεις ,τις πολιτικές και τις πρακτικές, όλο και πιο πολύ το ζήτημα θα είναι εκτεθειμένο σε συγχύσεις και σε στρεβλώσεις ,αν λάβουμε υπόψη μας ότι οι νέες τεχνολογίες παρουσιάζουν υψηλό δείχτη ταχύτητας αλλαγών στο ίδιο τους το πεδίο.Η παραπέρα ανάπτυξή τους εντείνει εκτατικά και δραματικά τις αλλαγές με τρόπο αυτοτροφοδοτούμενο.Όσο περισσότερο αυξάνουν οι χρήστες άλλο τόσο αναδεικύονται νέοι ειδικοί που εμπνέονται και δημιουργούν νέα προιόντα,σε νεους τομείς,και διευρύνουν την αγορά των χρηστών,με όλες τις επιπτώσεις που έχουμε αναφέρει προηγουμένως.

Μια και το αντικείμενο των νέων τεχνολογιών είναι η «πληροφορία», η παραγωγή,η οργάνωσή της και η διαχυσή της ,οι όποιες αλλαγές σ'αυτά συνεπιφέρουν αλλαγές στους «τρόπους με τους οι άνθρωποι κατανοούν αυτά που μπορούν να κάνουν,αυτά που θέλουν να κάνουν,και αυτά που νομίζουν ότι χρειάζονται να κάνουν»( Burbules , N ., et al ., o .π.).Η πανηγυρική αποδοχή της «κοινωνίας της πληροφορίας» δε βοηθάει στην κατανόηση των νέων ζητημάτων ελέγχου της.Η τυπογραφία,βέβαια,είχε συνδεθεί την εποχή της πρώτης ανάπτυξής της με την έκρηξη της πληροφορίας.Ωστόσο,υπήρχαν θεσμοί,όπως το σχολείο και η οικογένεια,που λειτουργούσαν ως μηχανισμοί ελέγχου των πληροφοριών.

Σήμερα, η πληροφόρηση μας κατακλύζει ή είναι διαθέσιμη για «ανάκληση»Μήπως όμως έχει αποσυνδεθεί η πληροφόρηση από το νόημα,το σκοπό και τη θεωρία,με αποτέλεσμα να καθίσταται μάλλον πηγή συγχυσης παρά προυπόθεση ενημέρωσης και κατανόησης;Η πλημμυρίδα της πληροφορίας εξαντλεί την απορροφητική μας ικανότητα,τη συγκέντρωση της προσοχής και τα όρια της διαύγειάς μας και μας συνθλίβει κάτω από το φορτίο μιας «εγκυκλοπαίδειας του στιγμαίου»σε μια υπόθεση υπερπληροφόρησης.Όπως πολύ αποκαλυπτικά διευκρινίζει ο Ν.Πόστμαν(ο.π.:80):

«Είμαστε ένας πολιτισμός πού καταναλώνει τον εαυτό του με πληροφορίες και πολλοί από μας δεν αναρωτιούνται καν πώς να ελέγξουν τη διαδικασία.Προχωράμε με τηνυπόθεση ότι η πληροφόρηση είναι φίλος μας,πιστεύοντας ότι οι πολιτισμοί υποφέρουν πάρα πολύ από έλλειψη πληροφόρησης,από την οποία όντως υποφέρουν.Μόλις τώρα αρχίζει να γίνεται κατανοητό ότι οι π o λιτισμοί μπορεί να υποφέρουν,και μάλιστα οδυνηρά,από την πλημμυρίδα τω πληροφοριών,από πληροφορίες χωρίς νόημα-πληροφορίες χωρίς μηχανισμούς ελέγχου».

Είναι προφανές από όλα τα παραπάνω ότι τις μελλοντικές εξελίξεις αναφορικά με τις νέες τεχνολογίες είναι δύσκολο να τις προδιαγάψει κανείς.Η μόνη ουσιαστική εκτίμηση που μπορούμε να κάνουμε είναι δυνατό να θεμελιώνεται με αναδρομές στην ιστορία ανάλογων «επεισοδίων».Η αρχική κατασκευή του μηχανικού ρολογιού π.χ. εντοπίζεται στα μοναστήρια του 12 ου -13 ου αιώνα για την ακριβή τήρηση του προγράμματος και της τάξης.Αργότερα,ωστόσο, αναδείχθηκε σε βασικό εργαλείο για την οργάνωση της καπιταλιστικής παραγωγής.Τι έγινε με την τυπογραφία,τη φωτογραφία,την τηλεόραση,το αυτοκίνητο,κ.α.;Ο Ν.Πόστμαν(ο.π.:23)γράφει:

« Για τα τελευταία τετρακόσια χρόνια, οι δάσκαλοι αποτέλεσαν οργανικό με-
ρος ενός μονοπωλίου της γνώσης που είχε δημιουργηθεί από την τυπογρα
φία ,και τώρα γίνονται θεατές στην κατάρρευση αυτού του μονοπωλίου.
Είναι μάλλον φανερό ότι δεν μπορούν να αντιδράσουν αποτελεσματικά,
ώστε να αποτρέψουν αυτή την κατάρρευση ,αλλά σίγουρα υπάρχει κάτι
παράλογο στον ενθουσιασμό των δασκάλων γι'αυτό ακριβώς που βλέπουν
να συντελείται. Τέτοιου είδους ενθουσιασμός φέρνει πάντα στη μνήμη μου
την εικόνα κάποιων σιδηρουργών στη μετάβαση προς τον εικοστό αιώνα,οι
οποίοι όχι μόνο εκθείαζαν την εφεύρεση του αυτοκινήτου,αλλά πίστευαν ότι
θα επεκτείνει τις επαγγελματικές τους προοπτικές.Σήμερα γνωρίζουμε ότι
κάτι τέτοιο δε συνέβη»

Αυτοί οι προβληματισμοί σχετικά με τις επιπτώσεις που έχουν οι τεχνολογικές ανακαλύψεις δεν είναι πρωτοφανείς.Αν προστρέξουμε στο Φαίδρο του Πλάτωνα μπορούμε να παρακολουθήσουμε έναν ανάλογο προβληματισμό!Ο Σωκράτης φέρεται να διηγείται στο φίλο του το Φαίδρο την ιστορία του βασιλιά Θαμού της Αιγύπτου που ευγνωμονούσε το θεό Θευθ για τις σημαντικές εφευρέσεις του,όπως την αριθμητική,τη γεωμετρία,τη γραφή κ.α.Ο θεός παρουσίαζε τις ανακαλύψεις του στο βασιλιά και προσπαθούσε να τον πείσει για την αναγκαιότητα της διάδοσής τουςΈτσι,λοιπόν,διαβάζουμε:

Ο Θαμούς ζήτησε να μάθει τη χρησιμότητα καθεμιάς από αυτές, και καθώς ο Θευθ τις ανέλυε, ο βασιλιάς Θαμούς εξέφραζε τη συγκατάθεση ή τη διαφωνία του ,ανάλογα με το πώς αξιολογούσε τους ισχυρισμούς του Θευθ .Θα χρειαζόμασταν πολύ χρόνο, αν εξετάζαμε όλα τα υπέρ και τα κατά, αναφέρεται ότι είπε ο Θαμούς για τις ανακαλύψεις του Θευθ. Αλλά όταν έφτασαν στη γραφή, ο Θευθ δήλωσε: «Αυτό είναι ένα επίτευγμα ,βασιλιά μου που θα βελτιώσει και τη σοφία και τη μνήμη των Αιγυπτίων. Έχω ανακαλύψει ένα αποτελεσματικό φάρμακο για τη μνήμη και τη σοφία».Τότε ο Θαμούς απάντησε: «Πολυμήχανε Θευθ, εκείνος που ανακαλύπτει μια εφεύρεση δεν είναι ο καλύτερος κριτής για να δει πόσο καλό ή κακό θα προξενήσει σε αυτούς που πρόκειται να τη χρησιμοποιήσουν .Έτσι και σε αυτή την περίπτωση:Εσύ, επειδή είσαι ο πατέρας της γραφής, είπες από συμπάθεια το αντίθετο από εκείνο που στην πραγματικότητα δημιουργεί η γνώση της γραφής. Εκείνοι που θα τη μάθουν θα πάψουν να ασκούν τη μνήμη τους και θα γίνουν επιλήσμονες .Θα επαναπαύονται στη γραφή, προκειμένου να ανακαλούν πράγματα διαμέσου εξωτερικών στοιχείων και όχι μέσα από εσωτερικές ,δικές τους πηγές .Αυτό που έχεις ανακαλύψει είναι η συνταγή της ανάμνησης και όχι της μνήμης .Όσο για τη σοφία ,οι μαθητές σου θα την α ποκτούν κατά τρόπο επιφανειακό και όχι αληθινό:θα δέχονται ένα πλήθος πληροφοριών χωρίς κατάλληλη διδασκαλία και κατά συνέπεια θα θεωρούνται πολυμαθείς ενώ τις περισσότερες φορές θα είναι αμαθείς. Και επειδή θα έχουν γίνει δοκησίσοφοι και όχι σοφοί ,θα είναι ανυπόφοροι στις κοινωνικές τους συναναστροφές, δηλαδή ένα βάρος για την κοινωνία» (Πλάτων, Φαίδρος, 274 d -275 b ).

Ο μύθος, αν διαβαστεί ,έχοντας υπόψη τις επισημάνσεις που έχουν γίνει παραπάνω ,είναι πολύ αποκαλυπτικός για τα όρια και τις προυποθέσεις της συζήτησης που γίνεται ή που δε γίνεται και τις πολιτικές που διαμορφώνονται για την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση .Η οικουμενικότητα και η πολλαπλότητα της χρήσης τους,σε συνδυασμό με τις άλλες παραμέτρους που έχουν αναδειχθεί με την ανάλυση που έχει προηγηθεί, μας επιτρέπουν να προτείνουμε στη θέση της συμβολικής βίας, της μαζικής εισαγωγής, της αποθέωσης και της τεχνοκρατικής αντίληψης ή και της «δαιμονοποίησης»τουζητήματος,λιγότερηαλαζονείακαιυπερβολή,περισσότερηευαισθησία,τεχνολογική «σεμνότητα»και ιστορική μνήμη.

Είναι σημαντικό να μας απασχολεί το ερώτημα τι μπορούμε να κάνουμε χωρίς τις νέες τεχνολογίες ή τι χάνουμε όταν τις χρησιμοποιούμε. Όσο μας απασχολούν αυτού του είδους τα ερωτήματα ,μένει χώρος για την επανεξέταση της θέσης των συμβατικών εργαλείων στο σχολείο. Τα ρεπορτάζ των εφημερίδων με τις αναλύσεις τους μας προτείνουν ως σενάριο επιστημονικής φαντασίας κάτι πού είναι πολύ κοντά μας:την ηλεκτρονική σχολική τσάντα ,το e -βιβλίο,το ηλεκτρονικό στυλό,το «παράθυρο»στην οθόνη της σχολική τσάντας!Λένε πως σε όλη αυτή τη ριζική αλλαγή που συντελείται,το συμβατικό βιβλίο θα εξακολουθεί να έχει τη θέση του στο σχολείο.

O Ουμπέρτο Εκο(2001),σχετικά πρόσφατα, σχολίαζε πως «Έχει λεχθεί πολλές φορές ότι στο προσεχές μέλλον το cd - rom θα αντικαταστήσει το βιβλίο. Οφείλουμε να αναρωτηθούμε αν μια τέτοια προοπτική είναι ρεαλιστική ή αν είναι μόνο φανταστική Ακόμη και μετά την επινόησή τους, τα τυπωμένα βιβλία δεν ήταν ποτέ το μοναδικό μέσο για την απόκτηση πληροφοριών.Σε κάθε περίπτωση τα βιβλία ήταν το πιο σημαντικό εργαλείο για τη μεταβίβαση επιστημονικών πληροφοριών και ειδήσεων.Σήμερα η εκπαίδευση πρέπει να συνυπολογίζει όλα τα μέσα .Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια νέα μορφή εκπαίδευσης. Επιτρέψτε μου να πω ότι σε αυτή την προοπτική τα βιβλία θα παίξουν μεγάλο ρόλο. Έτσι όπως χρειαζόμαστε ένα τυπωμένο βιβλίο ,για να μπορούμε να σερφάρουμε στο διαδίκτυο,έτσι χρειαζόμαστε τυπωμένα βιβλία για να αντιμετωπίσουμε κριτικά το παγκόσμιο διαδίκτυο.» Μήπως ,κάτω από αυτές τις προυποθέσεις, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, είναι ώρα να ανακαλύψουμε επιτέλους το βιβλίο;

Burbules,N.&Callister,Th. (1999),"A Post-Technocratic Policy Perspective on New Information and Communication Technologies for Education", απότηνιστοσελίδατουσυγγραφέα ( http://faculty.ed.uiuc.edu/burbules/ncb/papers/posttech.html ).

Εκo , Ουμπέρτο (2001) «ΕπιστροφήστονΓουτεμβέργιο», ΚυριακάτικηΕλευθεροτυπία,29 Ιουλίου 2001.

Flecha,R. (1999) "New Educational Inequalities" in McLaren,P.(ed.) Critical Education in the New Information Age ,Rowman&Littlefield Publishers,Inc.,London,pp.65-82.

Πόστμαν,Ν. (1997),Τεχνοπώλιο:Η υποταγή του πολιτισμού στην τεχνολογία,μτφρ.Κ.Μεταξά,Εκδόσεις Καστανιώτη,Αθήνα.

Διεύθυνση:
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Γιώργος Μαυρογιώργος, Καθηγητής Παιδαγωγικής
Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας
Τομέας παιδαγωγικής
Τ.Θ. 1186
45 110 Ιωάννινα
Τηλ.: 0651- 95654
Fax : 0651-95850
e-mail:gmavrog@cc.uoi.gr
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ...