Της Λουίζου Αμαλίας, Ψυχοθεραπεύτριας-Οικογενειακής Συμβούλου MA
«Το διαδίκτυο (internet) είναι ένα μεγάλο σύστημα συνδεδεμένων υπολογιστών που λειτουργούν σε παγκόσμιο επίπεδο και επιτρέπει στους ανθρώπους να ανταλλάσσουν πληροφορίες και να επικοινωνούν διαμέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων»
Cambridge Advance Learners Dictionary
Το διαδίκτυο μπήκε δυναμικά στις ζωές μας τη δεκαετία του ’90 και εκ τότε ακολούθησε μια ραγδαία εξελικτική πορεία και απέκτησε εκατομμύρια χρήστες. Οι υπηρεσίες που προσφέρει δικαιολογούν, με το παραπάνω, το εύρος χρηστών καθώς προσφέρει άμεση επικοινωνία με κάθε μέρος του πλανήτη, αποτελεί αστείρευτη πηγή πληροφοριών, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν μέσω διασκέδασης προσφέροντας παιχνίδια και μέσα κοινωνικοποίησης, και επιτρέπει στους χρήστες να κάνουν κάθε είδους αγορά με το πάτημα ενός κουμπιού. Καθώς είναι ένα πολυδιάστατο μέσο, οι υπηρεσίες που προσφέρει μπορεί να αποτελέσουν κίνδυνο αν δεν χρησιμοποιηθούν με σύνεση. Υπάρχουν ...
σοβαρές ενδείξεις χρηστών οι οποίοι καταναλώνουν μεγάλα μέρη του χρόνου τους διαδικτυωμένοι, με αποτέλεσμα να παραμελούν τις υποχρεώσεις τους, την πραγματική ζωντανή επικοινωνία και την ίδια τη ζωή.
Η πρώτη έρευνα για προβληματική χρήση του διαδικτύου έγινε το 1996 στην Αμερική από την Dr. Kimberly Young και παρουσιάστηκε στο συνέδριο της Αμερικάνικης Εταιρείας Ψυχολόγων στο Τορόντο με τίτλο «Εθισμός στο διαδίκτυο: η εμφάνιση μιας νέας διαταραχής». Έκτοτε πλήθος ερευνών ανά τον κόσμο υποδεικνύει την ύπαρξη του φαινομένου, το οποίο ονομάζεται Προβληματική Χρήση του Διαδικτύου και έχει τα εξής χαρακτηριστικά: (1) προσκόλληση με το διαδίκτυο, (2) ανάγκη για συνεχή αύξηση των ωρών χρήσης του διαδικτύου για τη απόκτηση αισθήματος ικανοποίησης, (3) συνεχείς ανεπιτυχείς προσπάθειες για έλεγχο, ελάττωση ή διακοπή της χρήση του διαδικτύου, (4) αίσθημα ανησυχίας, κακοδιαθεσίας και οξυθυμίας κάθε φορά που γίνετε προσπάθεια μείωσης των ωρών χρήσης, (5) ο χρόνος στο διαδίκτυο είναι μεγαλύτερος από αυτόν που ήταν προγραμματισμένος, (6) διακινδύνευση ή απώλεια σημαντικής σχέσης, εργασίας, εκπαιδευτικής ή ευκαιρίας σταδιοδρομίας λόγω του Διαδικτύου, (7) απόκρυψη πληροφοριών από την οικογένεια, το θεραπευτή ή άλλους σχετικά με τη συχνότητα χρήσης του διαδικτύου (8) χρήση του διαδικτύου ως μέσω διαφυγής από προβλήματα ή για ανακούφιση από αίσθημα δυσφορίας όπως στεναχώρια, άγχος, ανησυχία, ενοχή κτλ. Κάποια επιπλέον χαρακτηριστικά είναι η αναστάτωση του φυσιολογικού ύπνου και η απόσυρση από άλλα χόμπι και ενδιαφέροντα. Μια τέτοια συμπεριφορά είναι πιο εύκολο να υιοθετηθεί από έφηβους οι οποίοι δεν έχουν ακόμα αναπτύξει ολοκληρωτικά την προσωπική τους ταυτότητα και τα ενδιαφέροντα τους.
Η εφηβεία χαρακτηρίζετε ως μια περίοδος αλλαγών η οποία σηματοδοτεί τη μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση. Οι εμφανείς σωματικές αλλαγές συνοδεύονται από την αναζήτηση της ταυτότητας και την ένταξη στο κοινωνικό σύνολο και τη κοινωνική πραγματικότητα. Το άγχος, η ανάγκη για κατανόηση, η δυσκολία διαμόρφωσης της ταυτότητας και η περιπλοκότητα της δημιουργίας σχέσεων δεν είναι κάτι εύκολο για τα παιδιά που περνούν την εφηβεία. Το διαδίκτυο, με τις απεριόριστες πιθανότητες, προσφέρει στους έφηβους μια διέξοδο για να καλύψουν τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητα. Έρευνες ανά τον κόσμο έχουν υποδείξει ότι η προσκόλληση με το διαδίκτυο αποτελεί μια υπάρχουσα πραγματικότητα, η οποία εντοπίζεται κυρίως στον εφηβικό πληθυσμό. Έρευνες στον ελληνικό εφηβικό πληθυσμό υποδεικνύουν ότι 1% από τους εφήβους της Αττικής παρουσίαζαν υπερβολική χρήση διαδικτύου («εθισμός») και 12,8% παρουσίαζαν περιοδικά ή συχνά προβλήματα σχετικά με την κατάχρηση διαδικτύου (κατάσταση πριν το «εθισμό»).
Χαρακτηριστικά της χρήσης του διαδικτύου στον ελληνικό εφηβικό πληθυσμό
Σύμφωνα με τα λεγόμενα των παιδιών, το διαδίκτυο τους προσφέρει μια διέξοδο από την πιεστική και αγχώδη καθημερινότητα και μια ευκαιρία να κοινωνικοποιηθούν χωρίς να κινδυνεύουν από την απόρριψη, καθώς μπορούν να παρουσιάσουν ότι εικόνα του εαυτού τους επιθυμούν. Οι κύριες ενασχολήσεις φαίνεται να είναι τα διαδικτυακά παιχνίδια (όπως world of warcraft, lineage και second life), οι ιστότοποι ανταλλαγής απόψεων (blogs, forums), και οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης (facebook, MySpace, twitter). Παρακάτω αναφέρονται οι λόγοι που τα παιδιά επιλέγουν τέτοιου είδους διεξόδους και οι κίνδυνοι οι οποίοι περικλείονται.
Τα δικτυακά παιχνίδια (lineage, warcraft) δίνουν τη δυνατότητα στους παίχτες να διαμορφώνουν το χαρακτήρα τους όπως επιθυμούν και να ζουν σε μια ειδυλλιακή πραγματικότητα όπου είναι ήρωες και εκτελούν ηρωικές αποστολές. Επιπλέον, κοινωνικοποιούνται με το να συμμετέχουν σε ομαδικές αποστολές και έτσι αποκτούν διαδικτυακούς «φίλους» με κοινά ενδιαφέροντα. Κάποιοι έφηβοι φαίνεται να προτιμούν αυτήν την πραγματικότητα από την αληθινή και ξοδεύουν απεριόριστο χρόνο στο διαδίκτυο παίζοντας και σερφάροντας, με συνέπεια να αμελούν τις σχολικές τους υποχρεώσεις και τη πραγματική τους ζωή.
Όσων αφορά τους ιστότοπους ανταλλαγής απόψεων (forums, blogs), οι έφηβοι βρίσκουν ένα τρόπο να μοιραστούν τις ανησυχίες τους και τους προβληματισμούς τους χωρίς φόβο κριτικής και υποτίμησης. Το γεγονός ότι αυτοί οι ιστότοποι δεν ελέγχονται μπορεί να είναι επικίνδυνο, καθώς υπάρχει περίπτωση τα θέματα που συζητιούνται να είναι και οι άνθρωποι που δίνουν συμβουλές να είναι επικίνδυνα, όπως αναφέρει και σχετικό άρθρο των New York Times. Το παραπάνω άρθρο αναφέρει ότι κάποιοι ιστότοποι αναφέρουν τρόπους αυτοκτονίας και προάγουν την ανορεξία και τη βουλιμία.
Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης δίνουν τη δυνατότητα δικτυακής επικοινωνίας με φίλους, γνωστούς αλλά και τη δυνατότητα νέων γνωριμιών (messenger, facebook). Μέσα σε αυτούς τους ιστότοπους οι χρήστες προβάλλουν προσωπικά στοιχεία όπως νέα και φωτογραφίες. Οι πιθανοί κίνδυνοι επίκεινται στο ότι οι ίδιοι οι έφηβοι μπορεί να ξοδεύουν πολύ χρόνο αμελώντας την πραγματική και ουσιαστική επικοινωνία και κοινωνικοποίηση ή στο ότι κάποιοι επιτήδειοι μπορεί να πλησιάσουν τους χρήστες και να προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν ιδιαίτερες καταστάσεις .
Η έρευνα στον ελληνικό εφηβικό πληθυσμό, η οποία αναφέρθηκε στην αρχή του άρθρου, υποδεικνύει θετικές συσχετίσεις μεταξύ χρήσης διαδικτύου και παραβατικότητας καθώς και ανάπτυξης δυσλειτουργικών σχέσεων με τους συνομηλίκους.
Προτεινόμενη Θεραπευτική προσέγγιση
Η εμφάνιση του προβλήματος δημιούργησε την ανάγκη για την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού θεραπευτικού πλάνου το οποίο θα χρησιμοποιείτε είτε σε κλινικό πλαίσιο (καθώς η ύπαρξη κλινικών αποτοξίνωσης από το διαδίκτυο είναι πλέον πραγματικότητα), είτε για χρήση σε ατομικά θεραπευτικά πλαίσια. Η ποιο αποτελεσματική αντιμετώπιση χρησιμοποιεί το μοντέλο της γνωσιακής προσέγγισης και έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
(1) Αναδιοργάνωση του προγράμματος του χρήστη
(2) Χρήση εξωτερικών ερεθισμάτων όπως ξυπνητήρια για την ένδειξη διακοπής ενασχόλησης με το διαδίκτυο
(3) Θέσπιση ρεαλιστικών στόχων για τη μείωση του χρόνου παραμονής στο διαδίκτυο, και δημιουργία χρονοδιαγράμματος των ορών χρήσης
(4) Αποχή από την προτιμώμενη διαδικτυακή ενασχόληση
(5) Χρήση καρτών υπενθύμισης των αρνητικών συνεπειών της χρήσης και των θετικών πλεονεκτημάτων της μείωσης της χρήσης
(6) Ενδυνάμωση των ενδιαφερόντων του χρήστη που είτε είχαν μειωθεί λόγω της χρήσης είτε ήθελε αλλά δεν πραγματοποίησε ποτέ
(7) Χρήση ανταμοιβών για την επίτευξη στόχων που αφορούν τη μείωση ωρών χρήσης
(8) Ενημέρωση, θεραπεία και στήριξη της οικογένειας του χρήστη
Επίλογος
Προτού φτάσουμε στο πρόβλημα και στη θεραπεία υπάρχει πάντα η πρόληψη. Η πρόληψη είναι ένα σημαντικό κομμάτι αντιμετώπισης ενός κοινωνικού προβλήματος και όσων αφορά την πρόληψη της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου από τον εφηβικό πληθυσμό, προτείνεται στους γονείς η ενασχόληση και εκπαίδευση των ιδίων σε θέματα διαδικτύου, η υιοθέτηση και διατήρηση καναλιού επικοινωνίας με τα παιδιά, ειδικά όσων αφορά τη χρήση του διαδικτύου, να υπάρχει επίβλεψη ή να τοποθετείται ο υπολογιστής σε κοινόχρηστο χώρο ώστε να μη δίνεται η δυνατότητα απομόνωσης του παιδιού, να ενημερώνουν τα παιδιά από μικρή ηλικία για την ύπαρξη του φαινομένου και τις συνέπειες του και τέλος να προτρέπουν την ανάπτυξη υγειών εξωσχολικών ενδιαφερόντων (π.χ. μουσική και αθλητικές δραστηριότητες), τα οποία θα προσφέρουν ένα υγιές διέξοδο από τις πιέσεις και το άγχος.
Η λύση δεν είναι η απαγόρευση της χρήσης ενός τόσο σημαντικού εργαλείου όπως το διαδίκτυο, αλλά η εκμάθηση της σωστής χρήσης και ο απαραίτητος έλεγχος. Με πρωτοβουλία κάποιων ανθρώπων δημιουργήθηκε ένα πάνελ νέων του ελληνικού κόμβου επαγρύπνησης για την ασφάλεια στο Διαδίκτυο, το οποίο προάγει την ασφαλή χρήση του διαδικτύου (Saferinternet.gr). Επιπλέον, τα δικτυακά παιχνίδια διαθέτουν υπηρεσία γονεϊκού ελέγχου, η οποία επιτρέπει στους γονείς να ελέγχουν το χρόνο ενασχόλησης του παιδιού με το παιχνίδι. Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης, επίσης, διαθέτουν προστασία δημοσιοποίησης προσωπικών στοιχείων ώστε να ελέγχεται ποιοι έχουν πρόσβαση σε αυτά τα στοιχεία. Αν παρατηρείτε υπερβολική ενασχόληση του παιδιού με το διαδίκτυο θεωρείται απαραίτητη η συμβουλή κάποιου ειδικού.
Βιβλιογραφία
Brenner, V. (1997). Psychology of computer use: VLVII. Parameters of Internet use, abuse and addiction: the first 90 days of the Internet usage survey.
Kershaw, S. (2008). Sharing their demons on the web. Τhe New York Times
Tsitsika A., Critselis, E., Kormas G., Filippopoulou A., Tounissidou D., Freskou A., Spiliopoulou T., Louizou, A., Konstantoulaki E., Kafetzis D. (2008). Internet use and misuse: A multivariate regression analysis of the predictive factors of internet use among Greek adolescents. European Journal of Pediatrics
Young, K. S. (1998). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. CyberPsychology and Behavior Young, K. S. (2007). Treatment Outcomes with Internet Addicts. CyberPsychology and Behavior
Πηγή Ανάκτησης:
specialeducation
