Του Αντώνη Λιοναράκη
Επίκουρου Καθηγητή του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
στην Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση
Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών
Περίληψη
Μπορούμε να ορίσουμε την εξ αποστάσεως εκπαίδευση με μία μηχανιστική ερμηνεία, ως μία εκπαιδευτική διαδικασία όπου ο διδασκόμενος βρίσκεται σε φυσική απόσταση από τον διδάσκοντα και τον εκπαιδευτικό φορέα. Ωστόσο, είμαστε υποχρεωμένοι να δώσουμε και έναν επιπλέον, παιδαγωγικής διάστασης, ορισμό: έτσι, την ορίζουμε ως την εκπαίδευση που διδάσκει και ενεργοποιεί τον μαθητή πώς να μαθαίνει μόνος του και πώς να λειτουργεί αυτόνομα προς μία ευρετική πορεία αυτομάθησης και γνώσης.
Το κείμενο που ακολουθεί πραγματεύεται την παιδαγωγική διάσταση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και τους νέους ρόλους που λαμβάνει μέσα από τις δυναμικές που ορίζονται στο νέο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Επιπλέον, διατυπώνει κάποιους προβληματισμούς για τα κριτήρια επιλογών του διδακτικού υλικού...
Τέλος, καταθέτει μία πρόταση για τη δημιουργία ενός Εθνικού Δικτύου εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης με σκοπό τον προβληματισμό, την οριοθέτηση και ανάπτυξη της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στην Ελλάδα.
Abstract
What kind of distance education are we talking about? Can we just give some definitions of what distance education is about? One attempt for a mechanistic definition of distance education is that it is the system in which the teacher and the learner are in a physical distance. But there is something more; something which from a pedagogical point of view may define more appropriate the concept of distance learning: it is the educational system which teaches and activates the learner how to learn by himself, and how to function autonomously towards the highway of self learning.
The following paper is discussing the above matters with a focus on the teaching and learning procedure. At the same time it comes with a proposal for the foundation and development of a National Network of Distance Education.
Εισαγωγή
Ξεκίνησε ως οργάνωση σπουδών μερικής φοίτησης, συνέχισε με την αλληλογραφία μέσω ταχυδρομείου με ήδη δοκιμασμένα συμβατικά βιβλία, χρησιμοποίησε το ραδιόφωνο, μετά τη τηλεόραση και το τηλέφωνο και τα τελευταία χρόνια υιοθέτησε όλες σχεδόν τις μορφές της σύγχρονης τεχνολογίας: από δορυφόρους έως κινητά τηλέφωνα (Keegan D., 2001). Ο λόγος, για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση που χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται ως σύνεργο για μορφές ευέλικτης μάθησης ακαδημαϊκής και μη, εκπαίδευσης των ενηλίκων, κατάρτισης και επιμόρφωσης.
Τα τελευταία χρόνια βρισκόμενη σε μία πορεία συνεχούς ανάπτυξης, ξεκίνησε να χρησιμοποιείται ως μοχλός εκπαιδευτικής στρατηγικής σε μία σχετικά επεκτεινόμενη κλίμακα τυπικής ή συμβατικής εκπαίδευσης. Το μέλλον θα δείξει τη προσαρμοστικότητά της, την αποτελεσματικότητά της και τις δυνατότητες ενσωμάτωσής της στο συμπαγές κυρίως σώμα του εκπαιδευτικού συστήματος.
Προς αναζήτηση μίας νέας θεώρησης
Στην εκπαιδευτική πολιτική και ιδιαίτερα στα κριτήρια εκπαιδευτικών αποφάσεων, υπάρχουν πολλά μοντέλα για την επιλογή ανάπτυξης ανοικτών συστημάτων μάθησης ή άλλων μορφών εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Τα μοντέλα αυτά επιλέγονται ανάλογα με τις τοπικές εκπαιδευτικές ανάγκες, με τη γενικότερη ή ειδικότερη εκπαιδευτική πολιτική και ασφαλώς με τα οικονομικά δεδομένα και τις δυνατότητες που υπάρχουν (Titmus C., 1981).
Το σημαδιακό όμως είναι ο κοινός παρανομαστής αυτών των μοντέλων, που δεν είναι άλλος από τα ποιοτικά κριτήρια που θα πρέπει να ακολουθούν για να έχουμε ένα ευέλικτο και αποτελεσματικό σύστημα. Το σύστημα αυτό θα πρέπει να ακολουθεί μία σειρά από παραμέτρους για να μπορέσει να ανταποκριθεί σε ανάγκες που έχουν να κάνουν με τη διδακτική, τη μάθηση, την επικοινωνία, την παραγωγή του εκπαιδευτικού υλικού οποιασδήποτε μορφής και άλλα συστατικά που συνθέτουν ένα ολοκληρωμένο ποιοτικό σύστημα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.
Οι ανάγκες αυτές χαρακτηρίζουν βέβαια και το συμβατικό σύστημα εκπαίδευσης. Αυτό όμως που διαφοροποιεί τα δύο συστήματα είναι τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται σε κάθε περίπτωση και που ορίζουν τις παραμέτρους λειτουργίας τους. Ας παραθέσουμε όμως ένα παράδειγμα για να δούμε καλύτερα πως οριοθετούνται οι διαφορές αυτές και τι ποιοτικούς ρόλους μπορεί να έχουν στην ανάπτυξή τους.
Στην εκπαιδευτική διαδικασία του συμβατικού συστήματος εκπαίδευσης υπάρχουν και λειτουργούν δύο βασικοί συντελεστές: ο διδάσκοντας και ο διδασκόμενος. Ο πρώτος διδάσκει και ο δεύτερος μαθαίνει. Αν τους ορίσουμε ως Α - διδάσκοντας και Β - διδασκόμενος (Σχήμα 1) θα δούμε ότι η επικοινωνιακή τους σχέση διαμορφώνεται σε μία δυαδική σχέση με αμφίδρομες κατευθύνσεις αλληλεπίδρασης που έρχονται μεταξύ τους σε μία εκπαιδευτική αρμονία ή τουλάχιστον θα πρέπει να έρχονται. Έχοντας ως βοηθήματα ορισμένα διδακτικά εργαλεία όπου στις περισσότερες περιπτώσεις είναι δικής του επιλογής (βιβλία, σημειώσεις, διαφάνειες κ.α.), ο διδάσκοντας μέσα στην αίθουσα διδάσκει μεταφέροντας στον διδασκόμενο τις ζητούμενες γνώσεις.
Η μάθηση εδώ έρχεται ως απόρροια της διδασκαλίας και εξαρτάται σε ένα μεγάλο βαθμό από τις ικανότητες του διδάσκοντα, από τις δεξιότητές του στο χειρισμό υποστηρικτικού διδακτικού υλικού όταν υπάρχει και ασφαλώς από τον τρόπο μελέτης του διδασκόμενου.
Σε ένα οργανωμένο σύστημα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης η δυαδική αυτή σχέση διαφοροποιείται και γίνεται τριαδική, λαμβάνοντας ένα τρίτο στοιχείο που είναι το εκπαιδευτικό (διδακτικό) υλικό (Σχήμα 2). Ειδικότερα, η σχέση αυτή εμπλουτίζεται διαδικαστικά και έτσι καταλήγει να δομείται και από το Γ που αποτελεί το διδακτικό υλικό. Το τελευταίο είναι αυτό που ουσιαστικά διδάσκει τον διδασκόμενο Β που βρίσκεται σε διαδικασία αυτομάθησης. Έτσι, ο διδάσκων Α αποκτά έναν άλλο ρόλο, αυτόν που θα υποστηρίξει το Γ πλέον, και θα συμβουλεύσει και ενθαρρύνει τη μαθησιακή διαδικασία του διδασκόμενου Β.
Αναμφισβήτητα, η εκπαιδευτική διαδικασία αλλάζει και παίρνει μία νέα μορφή άγνωστη έως σήμερα στο εκπαιδευτικό σύστημα. Πολύ περισσότερο στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα που ορίζεται εδώ και πολλές δεκαετίες από μία καθηγητικοκεντρική λογική μέσα από τους διάφορους επηρεασμούς αλληλοσυμπληρωμένων θεωριών μάθησης και διδακτικής. Η αποδοχή του νέου ρόλου διδάσκοντα (Lionarakis A., 1999) είναι μία επίπονη και δύσκολη διαδικασία που όπως φαίνεται θα πάρει χρόνια να γίνει πρακτική υιοθέτησης από το σύνολο του εκπαιδευτικού κόσμου. Υπάρχουν δεκάδες λόγοι για αυτό καθώς τέτοια αποδοχή συνοδεύεται και από άλλες εκπαιδευτικές καινοτομίες και αλλαγές, οι οποίες βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση από την κεντρική αρτηρία σχεδιασμού και πολιτικής της παιδείας. Αυτό όμως που αναδύεται από τα παραπάνω δεδομένα είναι η ανάγκη σχεδιασμού �ή επανασχεδιασμού - μίας ολοκληρωμένης θεώρησης της πρακτικής της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Μιας θεώρησης που θα λαμβάνει υπόψη της την παρελθούσα εκπαιδευτική πρακτική και τις δυναμικές της μέσα από παλαιότερα μοντέλα και θα αναδεικνύει ένα νέο ολοκληρωμένο μοντέλο διδακτικής και μαθησιακής πρακτικής.
Τα νέα δεδομένα της εξ αποστάσεως πρακτικής φέρουν μια σειρά από αλλαγές ρόλων και μεθοδολογιών που το καθένα αναζητά τη θέση του στην εκπαιδευτική πράξη και στο νέο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Σύμφωνα με τις προηγούμενες προσεγγίσεις (Σχήμα 1 και 2) οι διαδικασίες διδακτικής και μάθησης σε ένα σύστημα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης διαφοροποιούνται και αναπροσαρμόζονται για να μπορέσουν να λειτουργήσουν πιο αποτελεσματικά και προς όφελος του διδασκόμενου. Η ζητούμενη ευελιξία δημιουργεί ένα υποσύστημα παραμέτρων με μαθητικοκεντρικό περιβάλλον που αυτοκαθορίζεται από τους νέους ρόλους.
· Η διδακτική αλλάζει χέρια και προσανατολισμό και από την ευθύνη του διδάσκοντα περνά στη σφαίρα ευθύνης του διδακτικού υλικού, το οποίο είναι πλέον διαμορφωμένο ως διδακτικό εγχειρίδιο, ανεξάρτητα από το τύπο και τη μορφή που ακολουθεί. Η ευθύνη του διδάσκοντα ως προς τη διδακτική περιορίζεται τυπικά, αλλά συγχρόνως αναβαθμίζεται η εμπλοκή του σε ρόλο συμβουλευτικό, υποστηρικτικό και ενθαρρυντικό προς τον διδασκόμενο. Διατηρεί λοιπόν έναν διαφορετικό μειωμένο, αλλά ανανεωμένο διδακτικό ρόλο και δραστηριοποιείται παράλληλα στο να υποστηρίξει ένα δομημένο διδακτικό υλικό.
· Το διδακτικό υλικό �εγχειρίδιο, σχεδιάζεται και δημιουργείται σύμφωνα με νέα ποιοτικά κριτήρια από τη στιγμή που αποτελεί τον κύριο μοχλό της διδασκαλίας. Δεν αποτελεί αυτοσκοπό στην εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά ευέλικτο διδακτικό εργαλείο που αποσκοπεί στο να προσλάβει ένα μεγάλο, ίσως το μεγαλύτερο μέρος του ρόλου του διδάσκοντα (Λιοναράκης A., 1999). Το διδακτικό εγχειρίδιο ενεργοποιείται και λειτουργεί μέσα από ένα σύνολο εργαλείων μεταφοράς της γνώσης που κυρίαρχο και πρωταρχικό ρόλο έχει το έντυπο. Η έντυπη μορφή του εκπαιδευτικού υλικού στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση έχει το πρωταγωνιστικό ρόλο ως ο κύριος κορμός του διδακτικού υλικού. Τα άλλα εργαλεία μεταφοράς που συνοδεύουν το βασικό κορμό και βρίσκονται σε μαγνητική ή ψηφιακή μορφή (οπτικοακουστικά, δίκτυο / διαδίκτυο και υπολογιστές) έχουν στόχο τον εμπλουτισμό του βασικού κορμού και την ανάπτυξη διδακτικών δεδομένων που η έντυπη μορφή δεν είναι ικανή να αποδώσει τόσο αποτελεσματικά.
· Η μάθηση διαφοροποιείται και αποκτά πολύ μεγαλύτερη αυτονομία στα χέρια του διδασκόμενου, ο οποίος λειτουργεί πολύ πιο ανεξάρτητα απ�ότι στο παρελθόν. Η μάθηση δεν θεωρείται πλέον αυτονόητη διαδικασία και δεν λειτουργεί αυτόνομα και αυτεξούσια από τη διδασκαλία, αλλά έρχεται ως φυσική απόρροιά της. Γίνεται ένα με τον διδασκόμενο και αποτελεί δυναμική αυτενέργειά του. Τον ορίζει ως αυτόνομη οντότητα και τον παρασύρει σε μία ευρετική πορείας αυτομάθησης. Οι δύο διαδικασίες (διδακτικής και μάθησης) εναρμονίζονται μεταξύ τους και γίνονται πιο αποτελεσματικές και οροθετημένες. Το καινοτόμο που εισάγει η εξ αποστάσεως εκπαίδευση στη διαδικασία αυτή είναι το μετρήσιμο. Στη φάση που οι δύο διαδικασίες λαμβάνουν συγκεκριμένες τιμές και αξίες μπορούν να μετρηθούν με συγκεκριμένα ποιοτικά κριτήρια.
Αυτοσκοπός,πανάκεια ή απόρροια;
Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν είναι ούτε αυτοσκοπός, ούτε πανάκεια. Έρχεται να καλύψει κενά που έχουν δημιουργηθεί από εκπαιδευτικές πρακτικές άλλων εποχών και σύνθετων εμπειρικών εκπαιδευτικών μοντέλων. Δεν είναι όμως ούτε πανάκεια για τα γενικότερα προβλήματα της εκπαίδευσης. Έρχεται ως μία φυσική απόρροια εκπαιδευτικής πρακτικής δεκάδων χρόνων από πολλές μεριές του πλανήτη να απαντήσει σε σύγχρονα και επιτακτικά ερωτήματα. Μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά όταν ακολουθεί ορισμένες βασικές εκπαιδευτικές αρχές και όταν σχεδιαστεί με τα εκάστοτε κατάλληλα ποιοτικά κριτήρια.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι με την εξάπλωση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έχουν ιδρυθεί και αναπτυχθεί εκατοντάδες εκπαιδευτικοί φορείς κάθε βαθμίδας σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε πρωτοφανείς χρόνους και ιδιαίτερα μετά το 1985 ιδρύθηκαν εκατοντάδες ιδρύματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε όλο τον κόσμο, είτε ως ανεξάρτητοι φορείς, είτε μέσα σε παλαιότερα και παγιωμένα εκπαιδευτικά σχήματα. Η ανάπτυξη αυτή δεν θα είχε υπάρξει, ή ακόμα θα ήταν πολύ πιο περιορισμένη, αν δεν είχαν σημειωθεί ιδιαίτερες δυναμικές με εμφανή ποιοτικά και μετρήσιμα αποτελέσματα σε γνωστά εξ αποστάσεως εκπαιδευτικά ιδρύματα, κυρίως ανοικτά πανεπιστήμια, αλλά και συμβατικά που χρησιμοποιούν εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
Ορισμένα στοιχεία, που είχαν καθοριστική συμβολή στην αλματώδη ανάπτυξη των ιδρυμάτων αυτών και δεν είχαν άμεση συγγένεια με διδακτικά ή μαθησιακά δεδομένα, ήταν: τα οικονομικά και τα διοικητικά �διαχειριστικά.
· Τα οικονομικά
Σε ένα σύστημα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης το κόστος ανά διδασκόμενο μπορεί να μειωθεί δραστικά αν γίνει ο κατάλληλος σχεδιασμός από τη μεριά του ιδρύματος. Η γεωγραφική διασπορά των διδασκομένων δεν απαιτεί ανάλογη κτιριακή υποδομή. Η έννοια των ορθολογικά επιλεγμένων Τοπικών Εκπαιδευτικών Κέντρων ενός εξ αποστάσεως σχήματος μειώνει κατά πολύ το κόστος υποδομής (Λιοναράκης Α., 1998). Τέλος, ο συγκεντρωτικός και συνάμα διάσπαρτος χαρακτήρας ενός ανοικτού και εξ αποστάσεως σχήματος μπορεί να δημιουργήσει ένα ευέλικτο εκπαιδευτικό δίκτυο με ιδιαίτερα μειωμένο οικονομικό κόστος.
· Τα διοικητικά �διαχειριστικά
Κάτι ανάλογο μπορεί να συμβεί και με τη διοίκηση και τη διαχείριση του σχήματος. Η κατάλληλη οργάνωση των εσωτερικών υπηρεσιών και μία ολιγομελή διοικητική ομάδα, πολύ μικρότερη από ότι στα συμβατικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, έχει τη δυνατότητα να καλύψει σε γρήγορους χρόνους τις ανάγκες του φορέα. Συγχρόνως, η χρήση των νέων τεχνολογιών για διοικητικούς και διαχειριστικούς λόγους εκτός του ότι μπορεί να μειώσει στο έπακρο τη γραφειοκρατία του ιδρύματος, δημιουργεί ένα συμπαγές και ευέλικτο διοικητικό δυναμικό.
Υπάρχει καλής και κακής ποιότητας εξ αποστάσεως εκπαίδευση;
Η ανάπτυξη των συστημάτων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σηματοδότησε επίσης ένα σοβαρό προβληματισμό σε πολλούς φορείς, και ιδιαίτερα στους διδάσκοντες με άμεση εμπλοκή στα συστήματα αυτά (πανεπιστημιακούς, καθηγητές δευτεροβάθμιας, εκπαιδευτές κ.α.) ως προς τις εκπαιδευτικές μεθοδολογίες.
Ποτέ άλλοτε τόσο μαζικά και σε παγκόσμια κλίμακα δεν είχε υπάρξει παρόμοιος προβληματισμός για θέματα μεθοδολογίας της μάθησης ή της διδακτικής.
Έως πριν κάποια χρόνια αυτό ήταν ένα προνόμιο των παιδαγωγών που είχαν και την αποκλειστική δραστηριότητα της μεθοδολογίας της εκπαίδευσης. Από τη στιγμή που η εξ αποστάσεως εκπαίδευση άρχισε να εξαπλώνεται, ένας μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών πολλών και διαφόρων ειδικοτήτων όλων των βαθμίδων, δημιούργησε και ανέπτυξε ιδιαίτερες σχέσεις μαζί της.
Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί μία μεγάλη μάζα ανθρώπων με εμπλοκή σε θέματα αρχικά άγνωστα όπως, διαδικασίες διδακτικής και μάθησης, δημιουργία ειδικού εκπαιδευτικού υλικού, αξιολόγηση κ.α., όπου μέσα από τις νέες συνθήκες αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν σε μία νέα εκπαιδευτική διάσταση. Η προσαρμογή αυτή χρονικά συνεχίζει να ισχύει και για καιρό ακόμα θα αποτελεί μέρος ενός συνόλου που αναζητά μία κωδικοποίηση της πρακτικής της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.
Ο διάλογος που έχει ξεκινήσει για την κωδικοποίηση αυτή φαίνεται ότι θα συνεχιστεί για καιρό, από τη στιγμή που ερωτήματα έχουν μείνει αναπάντητα και προτάσεις για επίλυση προβλημάτων βρίσκονται συχνά υπό αίρεση, ακόμα και αμφισβήτηση. Ένας ακόμα παράγοντας αυτής της πολυπλοκότητας και του προβληματισμού είναι η επιλογή και η μεθοδολογία χρήσης εκπαιδευτικών εργαλείων που εκ προοιμίου εντάσσονται στη σφαίρα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.
Η εισαγωγή και η χρήση του έντυπου διδακτικού υλικού, των οπτικοακουστικών μέσων, των ηλεκτρονικών υπολογιστών, του δικτύου και διαδικτύου (Carswell L., 2000) σε συστήματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης έχει δημιουργήσει έναν προβληματισμό ως προς τις δυνατότητες αποτελεσματικής χρήσης τους και τις προϋποθέσεις που θα πρέπει να συγκεντρώνουν. Ακόμα και η κινητή τηλεφωνία θεωρείται ως ένα από τα σημαντικότερα μέσα που στο μέλλον θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο για τη μεταφορά και επεξεργασία εκπαιδευτικών δεδομένων (Keegan D., 2001).
Αυτό όμως που διαφαίνεται μέσα από την εκπαιδευτική πρακτική είναι ότι η στρατηγική των «αντικαταστάσεων», η αντικατάσταση δηλαδή ενός μέσου από ένα άλλο, δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά, αλλά ούτε με τη λογική της υποκατάστασης. Για παράδειγμα, όπως αναφέρουν τα αποτελέσματα μεγάλης έρευνας του Τμήματος Πληροφορικής του Ανοικτού Πανεπιστημίου της Μεγάλης Βρετανίας, αλλά και άλλων ειδικών της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης: «Δεν θα πρέπει να θεωρήσουμε σε καμία περίπτωση ότι οι νέες τεχνολογίες μπορούν να αντικαταστήσουν τις παραδοσιακές τεχνικές διδασκαλίας» (Dede C., 1996, Daniel D.,1998, Bischoff W.R., 1996, Moskal P., 1997). Ασφαλώς μπορούν να έχουν το δικό τους ρόλο στην εκπαιδευτική ή επικοινωνιακή διαδικασία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, όπως επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, αποστολή και παραλαβή γραπτών εργασιών, αναζήτηση βιβλιογραφίας και θεματολογικών πηγών στο διαδύκτιο, μεταφορά υποστηρικτικού υλικού με παράλληλα κείμενα, αλλά η χρήση τους ως κύριος μοχλός εκπαιδευτικού υλικού θα ήταν προβληματικός από εκπαιδευτική και ενδεχομένως τεχνική άποψη. Ούτε επίσης θα πρέπει να συνδυάσουμε, όπως πρόχειρα ορισμένοι πράττουν, τις νέες τεχνολογίες με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
Το γεγονός και μόνο ότι η ανάπτυξη ειδικά σχεδιασμένου διδακτικού υλικού για εξ αποστάσεως χρήση δεν είναι μία απλή μεταφορά ακαδημαϊκών και επιστημονικών συγγραμμάτων, έχει πυροδοτήσει ένα διάλογο που δεν έχει τέλος. Οι τάσεις, οι απόψεις, οι σχολές και οι επιλογές σε αυτόν το διάλογο ποικίλουν και δεν έχουν δώσει ακόμα συστηματικές ή ολοκληρωμένες απαντήσεις ως προς τις δυνατότητες που παρέχουν τα εκπαιδευτικά εργαλεία. Το πιο πιθανό είναι μάλιστα και να μη δώσουν, από τη στιγμή που οι επιλογές χρήσης τους είναι εξαρτημένες από συνθήκες και ανάγκες που διαφοροποιούνται από τόπο σε τόπο, από χώρα σε χώρα και από χρόνο σε χρόνο. Μία κοινή εκπαιδευτική αντίληψη είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει από το σύνολο του εκπαιδευτικού κόσμου.
Αυτό που θα πρέπει τα εκπαιδευτικά ιδρύματα να πράξουν σε σχέση με την επιλογή και χρήση των εκπαιδευτικών μέσων και εργαλείων είναι η πιλοτική και συγχρόνως πειραματική εφαρμογή προγραμμάτων που με υπευθυνότητα και κύρος θα αξιολογήσουν αμέσως μετά. Μα πρώτα απ�όλα η σύνδεση των επιλεγόμενων μέσων και εργαλείων με βασικές αρχές και κριτήρια διδακτικής και μάθησης.
Προς ένα Εθνικό Δίκτυο εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης
Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν έχει μόνο κτυπήσει τις πόρτες μας. Εισέβαλε στα του οίκου μας με μία πρωτοφανή δυναμική και σε πολύ γρήγορους χρόνους, που είναι αμφίβολο αν όλοι μας είμαστε ικανοί να ανταποκριθούμε στα καλέσματά της.
Συγχρόνως αναζητά με σταθερό ρυθμό ένα εκπαιδευτικά ολοκληρωμένο πρόσωπο που θα της επιτρέψει να ορθοποδήσει και να αναπτυχθεί μεθοδικά και αποτελεσματικά. Για να μπορέσουν όμως αυτά όλα να πραγματοποιηθούν και να έχουν το ρόλο τους, θα πρέπει από κοινού να δώσουμε όλοι την ιδιαίτερη σημασία που αναλογεί στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
Η πρόταση λοιπόν που απορρέει από την εμπειρία, αλλά και τις διαδικασίες του συνεδρίου αυτού επικεντρώνεται στη δημιουργία ενός Εθνικού Δικτύου εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης που θα βάλει τα θεμέλια και θα διαγράψει το σύνολο των στοιχείων εκείνων που στοχεύουν σε μία ποιοτική, ευέλικτη και αποτελεσματική εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Μία εκπαίδευση που δεν επικεντρώνεται μόνο στην ακαδημαϊκή κοινότητα, αλλά στο σύνολο του εκπαιδευτικού κόσμου της χώρας και αναζητά ένα διαφορετικό εκπαιδευτικό πρόσωπο.
Η πρόταση λοιπόν αυτή σκοπό έχει για την ώρα να θέσει την πρόταση στους συμμετέχοντες και σε σύντομο χρονικό διάστημα να μπορέσει να υλοποιήσει έμπρακτα τον απόηχό της. Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο ως κύριος φορέας της εξ αποστάσεως ακαδημαϊκής εκπαίδευσης θα ξεκινήσει την προσπάθεια συντονισμού για τη δημιουργία του Εθνικού Δικτύου της εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βεργίδης Δ., Λιοναράκης Α., Λυκουργιώτης Α., Μακράκης Β., Ματραλής Χ., «Ανοικτή και εξ αποστάσεως Εκπαίδευση �Θεσμοί και Λειτουργίες», Τόμος Α, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα 1998, σελ. 176 �179
Bischoff W R, Bisconer S W, Kooker B M, και Woods L C, �ransactional distance and interactive television in the distance education of health professionals� The American Journal of Distance Education 10 (3) 4 �19, 1996
Carswell L., Thomas P., Petre M., Price B., Richards M., �istance education via the Internet: the student experience� British Journal of Educational Technology, Vol 31, No 1 2000
Daniel D., �an you get my hard nose in focus? Universities, mass education and appropriate technology�in Eisenstadt M. and Vincent T., �he knowledge Web� Kogan Page, London, 21 �29 1998;
Dede C., �he evolution of distance education: emerging technologies and distributed learning� The American Journal of Distance Education, 10, (2) 4-36, 1996
Keegan Desmond, � εξ αποστάσεως πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην Ευρώπη στην αυγή της τρίτης χιλιετίας� στο βιβλίο �έσεις και προβληματισμοί για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση� Εκδ. Προπομπός, 2001
Λιοναράκης Α., «Εξ αποστάσεως και συμβατική εκπαίδευση: συγκλίνουσες ή αποκλίνουσες δυνάμεις;», στο βιβλίο «Η ανοικτή και εξ αποστάσεως επιμόρφωση των εκπαιδευτικών», Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών Ελλάδας (Ο.Ι.Ε.Λ.Ε.), Αθήνα 1999
Lionarakis A., �istance, but not distant education �The first steps into the 21st century� στο βιβλίο �elanges �L�Enseignement a Distance a l�aube du troisieme millenaire� Έκδοση του Εθνικού Κέντρου εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης της Γαλλίας (Centre National d�Enseignement a Distance �CNED) Δεκέμβριος 1999
Moskal P, Martin B, και Foshee N, �ducational Technology and Distance Education in Central Florida: an assessment of capabilities� The American Journal of Distance Education 11 (1) 6 �22, 1997
Titmus C., �trategies for Adult Education �Practices in Western Europe� The Open University Press, Series in Adult and Continuing Education, 1981
