Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας

Ανακτήθηκε από http://www.relabs.org/

Εισαγωγή στη μεθοδολογία εκπαιδευτικής έρευνας:
Η φύση της έρευνας

Η αναζήτηση της αλήθειας
 Ο άνθρωπος προσπαθεί να καταλάβει το περιβάλλον και τα διάφορα φαινόμενα που αντιμετωπίζει μέσα από:
 Την εμπειρία
 Τη λογική σκέψη
 Την έρευνα (συστηματική και ελεγχόμενη)
Η εμπειρία προς αναζήτηση της αλήθειας
 Προσωπική: μια συλλογή γνώσεων και δεξιοτήτων...

 Η εμπειρία των άλλων ανθρώπων, ειδικά κάποιων που είναι «αυθεντίες», με πείρα, με εξειδίκευση, με ηγετική προσωπικότητα, με θρησκευτικό χάρισμα κλπ.
 Σημαντικές πηγές υποθέσεων και απαντήσεων, αλλά θεωρίες με περιορισμούς:
 Χωρίς εμπειρικό έλεγχο, συστηματική και κριτική εξέταση
 Που επηρεάζονται από προκαταλήψεις, προτιμήσεις, τυχαία γεγονότα, προσωπικές αδυναμίες
 Παραδείγματα: confirmation bias (2,4,6 experiment), representativeness (Tom W.) & availability heuristics ('Are there more words with "r" as the first letter than with "r" in the third position?' )
Η λογική σκέψη προς αναζήτηση της αλήθειας
 Απαγωγική λογική (Αριστοτέλης)
 Από το γενικό στο ειδικό  έγκυρο συμπέρασμα
 Επαγωγική λογική (Bacon)
 Από μια σειρά εμπειρικών περιπτώσεων σε μια υπόθεση και μετά σε μια γενίκευση
 Βοήθησε στην αποφυγή των γενικών προτάσεων-προκαταλήψεων
 Συνδυασμός απαγωγής-επαγωγής
 Επαγωγικά από παρατηρήσεις σε υποθέσεις και ακολούθως απαγωγικά για έλεγχο εγκυρότητας. Συλλογή περισσότερων δεδομένων
Η λογική σκέψη προς αναζήτηση της αλήθειας
 “I never came upon any of my discoveries through the process of rational thinking.”
- Albert Einstein
Η έρευνα προς αναζήτηση της αλήθειας
 Η έρευνα είναι:
 Συστηματική και ελεγχόμενη (όχι τυχαία γεγονότα) στο μοντέλο επαγωγής-απαγωγής
 Εμπειρική, όχι υποκειμενική
 Κριτική. Έχει ενσωματωμένους μηχανισμούς για αυτοδιόρθωση
Η εκπαίδευση και η έρευνα
 Η εκπαίδευση τείνει να επηρεάζεται από την εμπειρία, την αυθεντία, ιδιαίτερα παλαιότερα. Πιο πρόσφατα αυξάνεται η επίδραση της έρευνας
 Σύγκρουση μεταξύ της παραδοσιακής άποψης που βλέπει τις κοινωνικές επιστήμες όπως τις φυσικές, και μιας πιο νεωτεριστικής προσέγγισης που υποστηρίζει πως οι άνθρωποι διαφέρουν από τα άψυχα αντικείμενα των φυσικών επιστημών
Η κοινωνική πραγματικότητα: δύο (ακραίες) θεωρήσεις. Οντολογικές και επιστημολογικές παραδοχές
 Η κοινωνική πραγματικότητα είναι εξωτερική ως προς το άτομο – το άτομο έχει ανεξάρτητη ύπαρξη (ρεαλισμός)

 Η γνώση είναι «σκληρή», αντικειμενική και μπορεί να μεταδοθεί. Ο ερευνητής είναι παρατηρητής και χρησιμοποιεί τις μεθόδους των φυσικών επιστημών (θετικισμός)
Η κοινωνική πραγματικότητα: δύο (ακραίες) θεωρήσεις. Ανθρώπινη φύση και μεθοδολογία
 Οι άνθρωποι αντιδρούν μηχανικά-ντετερμινιστικά στο περιβάλλον τους (ντετερμινισμός)


 Μέθοδοι φυσικών επιστημών: όπως πείραμα και επισκόπηση για εξαγωγή κανόνων, γενικών νόμων: νομοθετική


Αντικειμενική/θετικιστική
Θετικισμός
 Γνώση που στηρίζεται στην εμπειρία μέσω των αισθήσεων
 Πείραμα και παρατήρηση οι κατάλληλες μέθοδοι
 Οι φυσικές επιστήμες είναι το μοντέλο για τις κοινωνικές επιστήμες
 Νομοθετικός προσανατολισμός: διατύπωση νόμων και κανονικοτήτων
 Η ανθρώπινη συμπεριφορά όμως είναι πολύπλοκη, ακαθόριστη και άτακτη σε σύγκριση με το φυσικό κόσμο
Παραδοχές της επιστήμης
 Ντετερμινισμός
 Αιτιακές συνδέσεις μεταξύ γεγονότων
 Κανονικότητα
 Καθορισμός νόμων για πρόβλεψη και έλεγχο
 Εμπειρισμός (εμπειρία, ταξινόμηση, ποσοτικοποίηση, ανακάλυψη σχέσεων και προσέγγιση αλήθειας)
 Αρχή της φειδούς (parsimony)
 Προτίμηση μιας απλής παρά μιας περίπλοκης θεωρίας
 Γενικότητα
 Σκοπός η εξήγηση γενικών φαινομένων
Στόχος της επιστήμης
 Στατική άποψη
 Πληροφόρηση, συσσώρευση ευρημάτων
 Δυναμική άποψη
 Η δραστηριότητα των επιστημόνων, ανακάλυψη
 Απώτερος στόχος: η θεωρία
 Η θεωρία οργανώνει μεμονωμένα κομμάτια εμπειρικών δεδομένων σε ένα χρήσιμο πλαίσιο για κατανόηση φαινομένων
 Και πηγή νέων υποθέσεων
Χαρακτηριστικά μιας θεωρίας
 Επιτρέπει απαγωγικά βήματα για εμπειρική επιβεβαίωση – υποθέσεις υπό δοκιμασία. Αν μια υπόθεση επαληθευτεί, προσθέτει κύρος στην θεωρία
 Η θεωρία θα πρέπει να είναι συμβατή με την παρατήρηση και θεωρίες που έχουν επικυρωθεί – μπορεί να ενσωματώσει και να εξηγήσει περισσότερα φαινόμενα  γενίκευση
 Απλότητα και με φειδώ
 Προσωρινότητα: συχνά οι θεωρίες αντικαθίστανται με πιο επεξηγηματικές θεωρίες
Τα εργαλεία της επιστήμης
 Έννοιες (concepts)
 Η σχέση μεταξύ μιας λέξης και μιας ιδέας
 Οι έννοιες βοηθούν να δοθεί νόημα στον κόσμο
 Λειτουργικοί ορισμοί (operational definitions)  μεταβλητές
 Οι έννοιες είναι ανθρώπινες επινοήσεις (constructs)
 Για παράδειγμα, τι είναι η ευφυΐα;
 Υποθέσεις (hypotheses)
 Εικασίες που προκύπτουν από μια θεωρία και συσχετίζουν μεταβλητές
 Μπορούν να δοκιμαστούν εμπειρικά ή πειραματικά
Η επιστημονική μέθοδος
 Δεν πρόκειται για μια συγκεκριμένη μέθοδο, αλλά στον τρόπο που οι επιστήμονες θέτουν ερωτήματα και αναζητούν απαντήσεις με μέθοδο και ορθολογισμό
 Σκεπτική στάση
 Εμπειρική βάση
 Συλλογή πολλών εμπειρικών δεδομένων ενδυναμώνει μια θεωρία
 Περιγραφή, συσχέτιση και πρόβλεψη, αιτιότητα μέσω ελέγχου μεταβλητών
Κριτικές κατά του παραδοσιακού θετικισμού
 Η μηχανιστική και αναγωγιστική άποψη της επιστήμης αποκλείει την προσωπική επιλογή, ελευθερία, ατομική υπευθυνότητα
 Μπορεί μια ακριβής μέτρηση να ποσοτικοποιήσει μια εμπειρία ζωής;
 Πλάνη της αντικειμενικότητας (Kierkegaard): η επιβολή κανόνων σκέψης και συμπεριφοράς μετατρέπει τον άνθρωπο σε παρατηρητή και «ελεγχόμενο»
 Όταν η ποσοτικοποίηση γίνεται αυτοσκοπός: απο-ανθρωποποίηση των κοινωνικών επιστημών
 Η μελέτη των εξωτερικών, αντικειμενικών συμπεριφορών δίνει μια περιορισμένη εικόνα των ανθρώπων
 Τα ανθρώπινα προβλήματα ανήκουν στον υποκειμενικό κόσμο των ανθρώπων, όχι στον αντικειμενικό
 Ο άνθρωπος μπορεί να ερμηνεύει τα φαινόμενα που τον αφορούν
Αντι-θετικιστικές προσεγγίσεις
 Η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν περιγράφεται επαρκώς με γενικότητες και κανονικότητες
 Ο κόσμος μπορεί να κατανοηθεί από τα άτομα που τον αποτελούν
 Ο ερευνητής συμμετέχει στην έρευνα, δεν είναι αντικειμενικός παρατηρητής
 Η έρευνα ως υποκειμενικό εγχείρημα
 Προτίμηση προς τις ιδιογραφικές, αντί προς τις νομοθετικές προσεγγίσεις
Αντι-θετικισμός στην κοινωνιολογία
 Φαινομενολογία - Phenomenology
 Μελέτη της άμεσης εμπειρίας και ερμηνεία της συμπεριφοράς άμεσα (τι κρύβεται πίσω από τις εμπειρίες)
 Εθνομεθοδολογία - Ethnomethodology
 Εκ των ένδον κατανόηση του καθημερινού κόσμου των ανθρώπων (πώς οι άνθρωποι βιώνουν τις εμπειρίες τους)
 Συμβολική αλληλεπίδραση – Symbolic Interaction
 Μελέτη των υποκειμενικών νοημάτων και συμβόλων γιατί οι άνθρωποι δρουν με βάση τα νοήματα που έχουν και όχι με βάση εξωτερικές πραγματικότητες, στάσεις, χαρακτηριστικά
 Μελετούν την «ακέραια», πολύπλοκη ανθρώπινη πραγματικότητα
Κριτική κατά των νεώτερων οπτικών
 Παραίτηση από τις επιστημονικές διαδικασίες επαλήθευσης και την ανακάλυψης χρήσιμων γενικεύσεων
 Οι μέθοδοι τους είναι ακόμα πιο ανακριβείς από τις θετικιστικές μεθόδους συλλογής δεδομένων
 Κάποιοι έχουν δύναμη να επιβάλουν απόψεις, ορισμούς σε άλλους
Κανονιστικά παραδείγματα (paradigms) (Σχολές)
 Κανονιστικά μοντέλα (θετικισμός)
 Η ανθρώπινη συμπεριφορά διέπεται από κανόνες
 Νομοθετικό μοντέλο, αιτιακές σχέσεις
 Έρευνα με τις μεθόδους των φυσικών επιστημών
 Αντικειμενικότητα, εργαστηριακή προσέγγιση
 Αφαιρετική προσέγγιση, γενίκευση για ανάπτυξη θεωρίας που επεξηγεί επαρκώς τη συμπεριφορά
 Ποσοτικοποίηση, μεγάλη κλίμακα, έλεγχος μεταβλητών
Ερμηνευτικά παραδείγματα (interpretative paradigms) (Σχολές)
 Ερμηνευτικά μοντέλα
 Εστιάζονται στη δράση, όχι τη συμπεριφορά
 Έρευνα στο φυσικό περιβάλλον
 Κατανόηση του υποκειμενικού νοήματος
 Ιδιογραφική προσέγγιση, η γενίκευση δεν είναι αυτοσκοπός
 Οικοδόμηση θεωρίας μέσα από τα μάτια αυτών για τους οποίους ισχύει, ερμηνεία της εμπειρίας
 Πολλαπλές προσεγγίσεις

Μέθοδοι έρευνας
 Οι ερευνητικές προσεγγίσεις για συλλογή δεδομένων προς εξαγωγή συμπερασμάτων και ερμηνείας, περιγραφής, εξήγησης και πρόβλεψης
 Σκοπός της εκπαιδευτικής έρευνας: πορεία επίτευξης αξιόπιστων λύσεων σε εκπαιδευτικά προβλήματα μέσα από συστηματική και προγραμματισμένη συλλογή, ανάλυση και ερμηνεία δεδομένων
Βασική και εφαρμοσμένη έρευνα
 Βασική (basic) έρευνα
 Περιγραφή, πρόβλεψη, εξήγηση φαινομένων
 Μπορεί να μην είναι άμεσα εφαρμόσιμη
 Εφαρμοσμένη (applied) έρευνα
 Περιγραφή, πρόβλεψη, εξήγηση φαινομένων ΚΑΙ
 Προτάσεις με λύσεις σε άμεσα, πρακτικά προβλήματα
Ποσοτικές και ποιοτικές προσεγγίσεις στην εκπαιδευτική έρευνα
 Homework Review

Εκπαιδευτική έρευνα
 Η εκπαιδευτική έρευνα είναι μια συστηματική διαδικασία συλλογής και ανάλυσης δεδομένων με σκοπό την κατανόηση φαινομένων και επίλυση προβλημάτων στην εκπαίδευση
 Η επιστημονική εκπαιδευτική έρευνα:
 Στηρίζεται σε θεωρητική βάση
 Διεξάγεται με αξιόπιστη και έγκυρη μεθοδολογία
 Συνεισφέρει στη βιβλιογραφία
 Εκτελείται με ευαισθησία σε θέματα δεοντολογίας
Προσεγγίσεις στην εκπ/κή έρευνα: Ποσοτική και ποιοτική
 Διαφέρουν αλλά αλληλοσυμπληρώνονται
 Οι ερευνητές συλλέγουν δεδομένα προσεκτικά, μελετούν σχέσεις και προσπαθούν να εξηγήσουν φαινόμενα
 Διαφέρουν ως προς:
 Το σκοπό
 Τη μορφή των δεδομένων
 Σε εργαλεία ανάλυσης
 Στην έμφαση στο γενικό ή στη λεπτομέρεια
 Σε φιλοσοφικές παραδοχές και σχολές
Ποσοτική και Ποιοτική έρευνα
 Σκοπός είναι η εύρεση σχέσεων μεταξύ μεταβλητών-έμφαση στην διατύπωση και τον έλεγχο υποθέσεων-θεωριών
 Πιο δομημένη και γραμμική μορφή της ερευνητικής διαδικασίας
 Μεγάλο δείγμα
Ποσοτική και Ποιοτική έρευνα
 Προσπάθεια γενίκευσης σε μεγαλύτερους πληθυσμούς
 Μεταξύ του ερευνητή και των υποκειμένων παρεμβάλλεται το όργανο συλλογής δεδομένων
 Στατιστική ανάλυση
 Ουδέτερο ύφος, χρήση τρίτου προσώπου, ‘επιστημονικό’ στυλ
Ποσοτική και Ποιοτική έρευνα
 Επισκόπηση (Ερωτηματολόγια και τεστ)
 Πειραματικός Σχεδιασμός
 Ποσοτικοποιημένα αποτελέσματα παρατηρήσεων, συνεντεύξεων κ.τ.λ.
 Ανάλυση Περιεχομένου
Μεικτές προσεγγίσεις
 Συνήθως, τα πλείστα πλεονεκτήματα των ποσοτικών ερευνών αποτελούν μειονεκτήματα για τις ποιοτικές έρευνες και το αντίστροφο
 ‘Μικτές’ προσεγγίσεις συνδυάζουν ποσοτικές και ποιοτικές μεθόδους κατά το μεθοδολογικό τους σχεδιασμό για να αξιοποιούν καλύτερα τα πλεονεκτήματα της κάθε μεθόδου και αντιμετωπίζουν αποτελεσματικότερα τις αδυναμίες της κάθε μιας
 Παράδειγμα: Επισκόπηση (survey) και ακολούθως συνεντεύξεις
 Με την επισκόπηση σχηματίζεται μία γενική εικόνα, διαμορφώνονται υποθέσεις που ερευνούνται σε βάθος στις συνεντεύξεις
 Ακόμα και κάποιος που αντιτίθεται στη χρήση αριθμών στην έρευνά του, χρησιμοποιεί ποσοτικούς χαρακτηρισμούς
Συνδυασμός ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων σε μια έρευνα
 Το πρόβλημα της μίας ή πολλών περιπτώσεων μελέτης
 Η έρευνα μπορεί να κινηθεί σε γενικό επίπεδο αλλά να επικεντρωθεί και σε μερικές περιπτώσεις
 Τριγωνοποίηση
 Χρήση πολλαπλών μεθόδων και δεδομένων
 Ποιοτικές προσεγγίσεις γεννούν υποθέσεις για ποσοτικές έρευνες
 Ποιοτικές προσεγγίσεις βοηθούν στην εξήγηση ποσοτικών ευρημάτων και γενικών σχέσεων
 Π.χ. Σχέση εθνικότητας και εισοδήματος; Γιατί υπάρχει;
Συνδυασμός ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων σε μια έρευνα
 Τριγωνοποίηση
 Δεδομένων (triangulation of data)
 Ερευνητών (triangulation of investigators)
 Μεθοδολογίας (triangulation of methodologies)
Συνδυασμός ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων σε μια έρευνα
 Μελέτη δομής έναντι μελέτης διαδικασίας
 Προοπτική του ερευνητή έναντι προοπτικής του υποκειμένου της έρευνας
 Το πρόβλημα της γενίκευσης για την ποιοτική έρευνα: υιοθέτηση μετρήσεων για πιο αντικειμενική μελέτη
 Συνδυασμός των δύο για δημιουργία μιας γενικής εικόνας
 Μελέτη σε μικρο- και μάκροεπίπεδα δε συνεπάγεται χρήση ποιοτικών και ποσοτικών μεθόδων αντίστοιχα
Συνδυασμός προσεγγίσεων στην ίδια περιοχή έρευνας (Bryman, 1990)
 Πολλές μελέτες βασισμένες σε ποσοτικές και ποιοτικές μεθοδολογίες σε μια περιοχή έρευνας
 Οι ποσοτικές μπορεί να επικεντρώνονται σε διαφορετικά υπο-ερωτήματα από τις ποιοτικές
 Όταν τα ευρήματα μεταξύ των διαφόρων προσεγγίσεων δεν έρχονται σε αντίθεση  τριγωνοποίηση (triangulation)
 Όταν διαφέρουν όμως;
 Ερευνούν το ίδιο ακριβώς ζήτημα ή διαφορετικές όψεις του ίδιου φαινομένου; (π.χ. εμπειρία ή απόψεις;)
 Υπάρχουν μεθοδολογικές αδυναμίες σε κάποιες μελέτες;
 Αν η έρευνα επαναλήφθηκε (replication), μήπως δεν ακολουθήθηκαν οι ίδιες διαδικασίες;
 Προκατάληψη λόγω δημοσιεύσεων (publication bias)
«Πέρα από τους αριθμούς...» (Hanafin, 1994)
 Σεξουαλική παρενόχληση (σ.π.) σε σχολεία μέσης εκπαίδευσης
 Υπάρχουν στοιχεία στην Ιρλανδία για σ.π.;
 Επισκόπηση με ερωτηματολόγιο σε μεγάλο στρωματοποιημένο δείγμα μαθητριών
 Αποτελέσματα: ναι, δίνονται ποσοστά
 Καλή ως πρώτη έρευνα για το θέμα στην Ιρλανδία
 Αλλά δεν εξηγεί τη διαδικασία, γιατί γίνεται σ.π., ποιες είναι οι επιπτώσεις...
 Χρειάζεται διαδραστική σχέση, εμπιστοσύνη, εξερεύνηση μέσα από διάλογο για να απαντήσεις τέτοιες ερωτήσεις
 Πέρα από την ποσοτική προσέγγιση χρειάζεται και ποιοτική
«Πέρα από τους αριθμούς...» (Hanafin, 1994)
 Δυναμικές διάδρασης στην τάξη (classroom dynamics)
 Διαφορετική μεταχείριση αγοριών και κοριτσιών; Αναλόγως με τη δραστηριότητα;
 Βιντεοσκόπηση 10 δασκάλων σε 3 σχολεία
 Η καταγραφή των βιντεοσκοπήσεων αφήνει εντυπώσεις, αλλά όχι με βεβαιότητα
 Το πρωτόκολλο ή κλείδα κωδικοποίησης (coding scheme) επέτρεψε ποσοτικοποίηση των γεγονότων στην τάξη και την εξαγωγή μοτίβων συμπεριφοράς
 Η ποσοτική προσέγγιση αποκάλυψε διαστάσεις του φαινομένου
 Ποιοτικές προσεγγίσεις θα απαντήσουν στο γιατί υπάρχουν διαφορετικές δυναμικές μεταξύ δασκάλου και κάθε μαθητή
«Πέρα από τους αριθμούς...» (Hanafin, 1994)
 Διαφέρει η ακαδημαϊκή επίδοση κοριτσιών σε μεικτά σχολεία και σε σχολεία θηλέων;
 Όργανα: Τελικές εξετάσεις, ερωτηματολόγια, ημιδομημένες συνεντεύξεις
 Υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά στην επίδοση ανάλογα με τον τύπο σχολείου
 Αλλά προχωρημένη πολυμεταβλητή ανάλυση επιτρέπει την εξέταση πολλών παραγόντων (δημογραφικών, σχολικών, κοινωνικο-ψυχολογικών) μαζί και πώς επηρεάζουν την επίδοση
 Επιβεβαίωσε υπάρχουσες θεωρίες για την πολλαπλή επίδραση παραγόντων στην επίδοση
Boaler, Open and closed math
 Εθνογραφική μελέτη (κυρίως ποιοτική) που συνδυάζει πολλά ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα:
 Συμμετοχική παρατήρηση
 Συνεντεύξεις
 Ερωτηματολόγια και άλλα αρχεία
 Σημειώσεις πεδίου (field notes)
 Εξετάσεις και δοκίμια
 Περιγραφή δύο σχολείων και σύγκριση μεθόδων διδασκαλίας και αποτελεσμάτων